Το γαλλικό σχέδιο για τα Δυτικά Βαλκάνια, ενώ υπόσχεται την ενδεχόμενη ένταξη για όλες τις χώρες της περιοχής, προτείνει αυστηρότερη τήρηση των προϋποθέσεων και δυνατότητα αναστρεψιμότητας.
Ο κόσμος σήμερα βρίσκεται σε μια γεωπολιτική ανακατάταξη. Οι μονοπολικές στιγμές που επέτρεψαν τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιβάλουν την τάξη στα Βαλκάνια τη δεκαετία του 1990, έληξε με την επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου την 11 Σεπτεμβρίου 2001. Εκεί προέκυψε ένας πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, ο οποίος αρχικά στρατολόγησε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου αφού το ΝΑΤΟ ενεργοποίησε το άρθρο 5 και υποστήριξε την αμερικανική εισβολή στο Αφγανιστάν, αλλά η ομοφωνία χάθηκε γρήγορα αφενός με την εισβολή στο Ιράκ και τις σουνιτικές εξεγέρσεις εκεί, υπό την ηγεσία της Αλ Κάιντα, και την εμφύλια σύρραξη στη Συρία αργότερα.
του Δημήτιου Τσαλιά
Όπως αναφέρετε στο strategyinternational.org η οικονομική κρίση του 2008 διέρρηξε περαιτέρω τη διεθνή συναίνεση. Η ευρωπαϊκή οικονομία δεν έχει ακόμη ανακάμψει, ενώ η άνοδος της Κίνας επιταχύνθηκε και οι υψηλές τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου έδωσαν στη Ρωσία την ευκαιρία να αναζωογονήσει την άμυνά της και να επαναβεβαιώσει την ισχύ της με παρεμβάσεις στην Ουκρανία και τη Συρία. Η ελληνική χρηματοπιστωτική κρίση, το Brexit, το ρεύμα μετανάστευσης και η άνοδος των εθνικιστικών κομμάτων εντός της ΕΕ έχουν αλλάξει τις βασικές παραμέτρους της γεωπολιτικής μας. Σήμερα ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο η φιλελεύθερη δημοκρατική συναίνεση, βασισμένη στις ελεύθερες αγορές και την πεποίθηση ότι όλοι έχουν ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες, έχει καταρρεύσει.
Η Ρωσία, η Κίνα, η Τουρκία και άλλοι επιδεικνύουν μια αυταρχική θεώρηση των πολιτικών. Ως αντάλλαγμα για μια φαντασιακή ισορροπία ισχύος, οι ηγέτες τους προσφέρουν επίπλαστη οικονομική ενίσχυση και φαινομενική πολιτική σταθερότητα με ολοκληρωτική αντίληψη.
Οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν τα Βαλκάνια.
Πρώτον: η αργή οικονομική ανάπτυξη στην Ευρώπη δεν επιτρέπει την οικονομική ενίσχυση των Βαλκανίων. Η περιοχή μπορεί να ευδοκιμήσει μόνο όταν θα μπορεί η ΕΕ. Η πολιτική ευαισθησία συσχετίζεται στενά με τον επιχειρηματικό κύκλο. Μόνο με την αναζωογόνηση της ανάπτυξης, η Ευρώπη θα παρουσιάσει ανανεωμένο ενδιαφέρον για τη διεύρυνση.
Δεύτερον: Ο επεμβατισμός της Μόσχας, ενώ δεν είναι τόσο εμφανής στα Τίρανα, μαστίζει τα Σκόπια, το Βελιγράδι, την Ποντγκόριτσα και το Σεράγεβο. Οι Βόρειοι γείτονές μας αντιμετωπίζουν συντονισμένες προσπάθειες επιβράδυνσης ή παρεμπόδισης για ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Η Μόσχα προσπαθεί να επηρεάσει την πολιτική των Βαλκανίων.
Τρίτον: Η Κίνα, προσφέρει χρηματοδότηση μόνο για τις πολύ αναγκαίες υποδομές. Σε αντίθεση με πολλούς Δυτικούς, βλέπω πολλά δυνητικά οφέλη στο έργο ο δρόμος του μεταξιού (one Belt one Road) του Πεκίνου, ωστόσο υπάρχει μια επιφυλακτικότητα καθώς η Κίνα δεν χορηγεί βοήθεια, αλλά χρηματοδοτεί τα έργα που θεωρεί ωφέλιμα για την Κίνα υπό όρους που μπορεί να είναι επαχθής αν οι αναμενόμενες αποδόσεις αποτύχουν.
Τέταρτον: η Τουρκία, με τη νέο-οθωμανική αντίληψη ως πρώην αποικιακή δύναμη σε ένα μεγάλο μέρος των Βαλκανίων, προσπαθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην περιοχή. Τελευταία, όμως, έκανε στροφή προς την αυταρχική και ισλαμική κατεύθυνση. Το παράδειγμά της δεν είναι πλέον τόσο θετικό όσο ήταν κάποτε για τους Ευρωατλαντικούς εταίρους της, και οι προσπάθειές της να ωθήσει τις βαλκανικές χώρες να καταστήσουν τους εχθρούς της και δικούς τους αντιπάλους, υπονομεύουν το κράτος δικαίου στις νεαρές βαλκανικές δημοκρατίες.
Επιτρέψτε μου τώρα να γυρίσω να επικεντρωθώ στα ίδια τα Βαλκάνια.
Το γαλλικό σχέδιο για τα Δυτικά Βαλκάνια, ενώ υπόσχεται την ενδεχόμενη ένταξη για όλες τις χώρες της περιοχής, προτείνει αυστηρότερη τήρηση των προϋποθέσεων και δυνατότητα αναστρεψιμότητας. Αυτό, μάλλον είναι καλό. Αν και κατακρίθηκε έντονα ότι εμποδίζει την έναρξη διαπραγματεύσεων με τα Τίρανα και τα Σκόπια, το Παρίσι κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, επιβεβαιώνοντας ότι ο στόχος είναι η πλήρης ένταξη και προσδιορίζονται ακριβώς τα θέματα για την εκ νέου έναρξη της διαδικασίας προσχώρησης.
Κάποιοι βλέπουν αυτή τη διαδικασία ως μια προσπάθεια να αναβληθεί η εκ νέου έναρξη της διαπραγματεύσεων ακόμη περισσότερο. Υποθέτω ότι αυτό είναι πιθανό αποτέλεσμα, δεδομένου ότι θα χρειαστεί χρόνος για την ΕΕ να καθορίσει το τι θέλει να κάνει με τη γαλλική πρόταση, αλλά τίποτα δεν εμποδίζει τα Σκόπια και τα Τίρανα να χρησιμοποιήσουν το χρόνο να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν ζητήματα του κοινοτικού κεκτημένου. Οι “διαπραγματεύσεις” δεν είναι κάτι πολύ περισσότερο από την επαλήθευση της προόδου όσον αφορά την υλοποίηση. Όλες οι υποψήφιες χώρες γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν για να είναι κατάλληλες για την ΕΕ. Όσο ταχύτερα το καταφέρνουν, τόσο πιο γρήγορα θα φτάσουν εκεί.
Άλλοι λένε ότι υπάρχουν πτυχές της γαλλικής πρότασης που δεν λαμβάνουν υπόψη όσα ήδη γίνονται. Φαντάζομαι ότι μπορεί να είναι αλήθεια. Δεν είμαι σε θέση να κρίνω τις λεπτομέρειες. Οπωσδήποτε θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για τα άλλα κράτη μέλη να αξιολογήσουν και να προτείνουν αναθεωρήσεις σε ό, τι έχουν προτείνει οι Γάλλοι. Αλλά αν το αποτέλεσμα είναι ένα σαφέστερο και αυστηρότερο σύνολο προϋποθέσεων για την ένταξη στην ΕΕ, δεν βλέπω κανένα λόγο να μην το επικροτήσουμε.
Είμαι οπαδός των αυστηρών προϋποθέσεων. Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τα σημερινά κράτη μέλη της ΕΕ να προσκαλέσουν νέο μέλος που δεν επιθυμεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της ένταξης. Ιδιαίτερα για τα Σκόπια στα οποία η προηγούμενη ελληνική κυβέρνηση έδωσε απλόχερα βοήθεια με τη συμφωνία των Πρεσπών.
Στον διεξοδικό δημοκρατικό μετασχηματισμό πρέπει να επιμείνει η νέα ελληνική κυβέρνηση να παραμένει ο στόχος της ΕΕ στην περιοχή. Οι προϋποθέσεις πρέπει να ολοκληρωθούν με μια πληρέστερη και εσκεμμένη ενδυνάμωση των εθνικών κοινοβουλίων και των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών ως αντίβαρο στα κυρίαρχα στελέχη. Η προαγωγή της εγχώριας συζήτησης παρά η συμμόρφωση με κίνητρα θα πρέπει να προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό στην εξασφάλιση της βιωσιμότητας του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων ακόμη και όταν οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων γίνουν τελικά μέλη της ΕΕ.
Σε κάθε περίπτωση, όσοι στα Βαλκάνια θέλουν να δουν πραγματική μεταρρύθμιση θα πρέπει να χαιρετίσουν τη γαλλική πρόταση και να ελπίζουν ότι η ΕΕ θα προχωρήσει γρήγορα με οποιεσδήποτε αλλαγές χρειάζονται να γίνουν στη διαδικασία προσχώρησης.
