Είναι γεγονός ότι η Γαλλική παρουσία στην βόρεια, δυτική και υποσαχαρική Αφρική η οποία ήταν έντονη τον περασμένο αιώνα, τα τελευταία χρόνια φθίνει, με υπαιτιότητα κυρίως τριών χωρών που έχουν αναβαθμίσει την παρουσία και τις δραστηριότητές τους στην περιοχή, της Τουρκίας, της Κίνας και της Ρωσίας.
Ωστόσο ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει σοβαρή Ρωσική αναδίπλωση από την περιοχή.
Η Γαλλική Άμπωτις
Αναφέρεται ότι ενώ υπήρχαν 5000 στρατιώτες στην Αφρική πριν η Γαλλία αρχίσει να αποσύρει τους στρατιώτες της από τις χώρες της Δυτικής Αφρικής, ο αριθμός των στρατιωτών σε αυτή την ήπειρο μειώθηκε σε 3000 ως αποτέλεσμα των αποχωρήσεων που συνεχίστηκαν για 2 χρόνια.
Η Γαλλία ξεκίνησε την πρώτη της στρατιωτική επέμβαση στο Μάλι τον Ιανουάριο του 2013 και πραγματοποίησε εκτεταμένες επιχειρήσεις εναντίον τζιχαντιστικών ομάδων με την υποστήριξη πληροφοριών που παρείχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Η διοίκηση του Παρισιού αντιμετώπισε πρόβλημα στις σχέσεις της με τη διοίκηση του Μάλι ως αποτέλεσμα της εμπλοκής της Ρωσίας και αποφάσισε να τερματίσει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις στη χώρα τον Ιούνιο του 2022.
Η Γαλλία, στην οποία ορισμένες αφρικανικές χώρες αντιτίθενται στη στρατιωτική παρουσία, ήταν στην πρώτη γραμμή των επιχειρήσεων κατά των τζιχαντιστικών ομάδων στην περιοχή του Σαχέλ.
Ωστόσο, οι στρατιωτικές χούντες που ήρθαν στην εξουσία στη Δυτική Αφρική μετά από πραξικόπημα ζήτησαν από τη Γαλλία να αποσυρθεί από τη χώρα τους, καλλιεργώντας παράλληλα έντονο αντιγαλλικό συναίσθημα.
Τα παραπάνω ώθησαν τον Γάλλο Πρόεδρο Μακρόν να ανακοινώσει επισήμως σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε στο Μέγαρο των Ηλυσίων ,ότι θα επανεξετάσει και θα μειώσει τη στρατιωτική της παρουσία στην Αφρική, στα πλαίσια χάραξης νέας στρατηγικής του Παρσιού, μειώνοντας τις υπάρχουσες Γαλλικές στρατιωτικές βάσεις στην περιοχή και μετατρέποντας τις περισσότερες από τις εναπομείνασες σε χώρους παροχής στρατιωτικής εκπαίδευσης.
Επιπλέον ανήγγειλε περιοδεία μιας εβδομάδας σε χώρες της περιοχής την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου.
Η Τουρκική διείσδυση στο Σαχέλ
το επίκεντρο της Άγκυρας φαίνεται να είναι η αναζήτηση έργων και επενδύσεων στο Σαχέλ που κέρδισαν δημόσια υποστήριξη, ανοίγοντας το δρόμο για τους Τούρκους εξαγωγείς σε μια νέα αγορά.
Καθώς άνοιξε πρεσβείες στο Μπαμάκο (2010), Ουαγκαντούγκου (2012) και Νιαμέι (2012), η Άγκυρα ξεκίνησε να προσελκύει θρησκευτικές και πολιτικές ελίτ καθώς και να προσελκύει τις ανάγκες των πληθυσμών των χωρών.
Στο Μάλι, για παράδειγμα, έχτισε ένα τζαμί σε μια αριστοκρατική γειτονιά της πρωτεύουσας για το Ανώτατο Ισλαμικό Συμβούλιο του Μάλι, την πιο ισχυρή θρησκευτική ένωση της χώρας, και αποκατέστησε ένα άλλο στην πατρίδα του πρώην Προέδρου Ιμπραήμ Μπουμπακάρ Κίτα.
Στη βόρεια πόλη Agadez του Νίγηρα, αποκατέστησε το Μεγάλο Τζαμί και το παλάτι του Σουλτάνου του Άρ. Αυτό της επέτρεψε να τονίσει τους ιστορικούς δεσμούς της Τουρκίας με τους σουλτάνους της περιοχής. Ταυτόχρονα, η Τουρκία προσέφερε πολύ απαραίτητη βοήθεια στην υγειονομική περίθαλψη, το νερό και την εκπαίδευση.
Δημιούργησε νοσοκομεία στο Μπαμάκο (ολοκληρώθηκε το 2018) και Νιαμέι (το 2019) και έστειλε κινητές κλινικές σε επαρχιακές πόλεις του Μαλίου, όπως το Κουλικρόρο και το Σικάσο.
Ο Τουρκικός Οργανισμός Διεθνούς Συνεργασίας και Ανάπτυξης (TIKA), οι τουρκικές φιλανθρωπικές οργανώσεις και οι ΜΚΟ παρενέβησαν επίσης για να βελτιώσουν την πρόσβαση των κατοίκων της υπαίθρου σε θρησκευτική εκπαίδευση και νερό.
Ενώ το τουρκικό εμπόριο με το Σαχέλ είναι ακόμη μικρό σε σύγκριση με τις εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε κινεζικές και γαλλικές εξαγωγές στην περιοχή ετησίως, έχει αυξηθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία.Το εμπόριο μεταξύ Μάλι και Τουρκίας, για παράδειγμα, αυξήθηκε περισσότερο από δέκα φορές, από μόλις 5 εκατομμύρια δολάρια το 2003 σε 57 εκατομμύρια δολάρια το 2019.
Κρίσιμο για την ενίσχυση του εμπορίου ήταν η έναρξη απευθείας πτήσεων της Turkish Airlines από την Κωνσταντινούπολη προς Μπαμάκο, Νιαμέι και Ουαγκαντούγκου, οι οποίες άνοιξαν νέους εμπορικούς οδούς για τους επιχειρηματίες της Τουρκίας αλλά και του Σαχέλ. Εν τω μεταξύ, μια απευθείας πτήση της Turkish Airlines από Μπαμάκο προς Τζέντα έχει αποδειχθεί δημοφιλής στους Αφρικανούς προσκυνητές.
Στο Νίγηρα, οι τουρκικές εταιρείες παρείχαν μια σειρά έργων που ήταν καθοριστικής σημασίας για τη διοργάνωση της συνόδου κορυφής της Αφρικανικής Ένωσης του Ιουνίου 2019, συμπεριλαμβανομένου ενός νέου διεθνούς αεροδρομίου και ενός ξενοδοχείου πέντε αστέρων. Με το Μάλι, υπέγραψε μια προσωρινή συμφωνία για ένα σύστημα metrobus στο Μπαμάκο.
Καθώς η Άγκυρα επιδιώκει εμπορικές ευκαιρίες στο Σαχέλ, Τούρκοι αξιωματούχοι λένε ότι θεωρούν τη στρατιωτική δύναμη απαραίτητη για την προστασία των επενδύσεών τους. Η Τουρκία υιοθέτησε για πρώτη φορά μια συνεργατική προσέγγιση για την ασφάλεια στην περιοχή.
Αυτή η προσέγγιση περιελάμβανε την παροχή διπλωματικής υποστήριξης σε πολυμερείς προσπάθειες όπως η ειρηνευτική συμφωνία του Αλγέρι του Μάλι, που υπογράφηκε από την κυβέρνηση, ένας συνασπισμός φιλοκυβερνητικών ένοπλων ομάδων και μια συμμαχία επαναστατικών ομάδων το 2015.
Η Άγκυρα έδωσε επίσης 5 εκατομμύρια δολάρια στη δύναμη του G5 Sahel, περιφερειακός συνασπισμός που το 2018 άρχισε να αναπτύσσει στρατεύματα από τη Μπουρκίνα Φάσο, το Τσαντ, το Μάλι, τη Μαυριτανία και τον Νίγηρα σε μεγάλο βαθμό για την καταπολέμηση των ισλαμιστών μαχητών στην τριμερή περιοχή που ενώνει τη Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και τον Νίγηρα.
Μια πιο αμφιλεγόμενη μορφή στρατιωτικής βοήθειας ήρθε τον Ιούλιο του 2020, όταν η Άγκυρα και η Νιαμέι υπέγραψαν ένα αμυντικό σύμφωνο που θα μπορούσε να θέσει τις βάσεις για άμεση επιχειρησιακή υποστήριξη από την Τουρκία στον Νίγηρα στο μέλλον.
Η συμφωνία συνάφθηκε μόνο ένα χρόνο μετά την εμφάνιση αναφορών ότι η Γαλλία θα θέσει βάση της στη Μαμάμα κοντά στα σύνορα της Λιβύης στα βόρεια του Νίγηρα και ενδεχομένως να την παραδώσει στα ΗΑΕ.Το σύμφωνο Τουρκίας-Νίγηρα πυροδότησε συναγερμό στο Παρίσι και το Αμπού Ντάμπι. Και οι δύο πρωτεύουσες το είδαν ως πιθανό μέσο επέκτασης της τουρκικής επιρροής στη γειτονική Λιβύη και σημάδι ότι η Τουρκία ελπίζει να δημιουργήσει μια βάση στον Νίγηρα, όπως έκανε στη Σομαλία.
Στις αρχές του 2021, μετά από μήνες εντάσεων μεταξύ Τουρκίας και Γαλλίας στη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο, Γάλλοι πολιτικοί και σχολιαστές υπαινίσσονται ότι οι Τούρκοι τζιχαντιστές που αναπτύσσονται από την Τουρκία ενδέχεται να βρίσκονται πίσω από την επιδείνωση των αυτοσχεδιασμένων εκρηκτικών επιθέσεων εναντίον Γάλλων στρατιωτών στο Μάλι.
Σύμφωνα με διάφορους ανώτερους αξιωματούχους του Μάλι, ένοπλες ομάδες του βόρειου Μάλι και δυτικούς διπλωμάτες στην περιοχή, τέτοιες φήμες αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη ανησυχία για το πεδίο των περιφερειακών φιλοδοξιών της Άγκυρας.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η αμυντική συμφωνία Τουρκίας-Νίγηρα περιέχει σχέδια για τα τουρκικά στρατεύματα να εκπαιδεύσουν και να υποστηρίξουν τις δυνάμεις της Νιγηρίας που πολεμούν τα διάφορα θραύσματα της εξέγερσης του Ισλαμικού Μπόκο Χαράμ και να τους βοηθήσουν να ασφαλίσουν τα σύνορα της χώρας με το Μάλι και τη Μπουρκίνα Φάσο.
Ευρωπαίοι διπλωμάτες χαρακτηρίζουν τις δραστηριότητες της Τουρκίας στο Σαχέλ ως «επιθετικές», λέγοντας ότι η Τουρκία χτίζει σχολεία και νοσοκομεία ως μέσο αρχικά για απόκτηση ερεισμάτων στις χώρες του Σαχέλ. Στη συνέχεια αυτό βοηθάει για την ανάπτυξη οικονομικών και εμπορικών σχέσεων, με απώτερο σκοπό αυτό να εξελιχθεί στη συνέχεια είτε σε άμεση τουρκική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή με τη μορφή βάσεων στα πρότυπα της Σομαλίας είτε με την αποστολή στρατευμάτων ή μισθοφόρων για την προώθηση της ισλαμικής διακυβέρνησης στην περιοχή.
Νέα Κινεζική στρατιωτική βάση στην Ισημερινή Γουινέα
Ο προτεινόμενος οικοδεσπότης για τη στρατιωτική βάση είναι η Ισημερινή Γουινέα, μια μικρή χώρα της Κεντρικής Αφρικής με περίπου 1,4 εκατομμύρια κατοίκους.
Η οικονομία της κυριαρχείται από την εξόρυξη πόρων, με τις εξαγωγές αργού πετρελαίου να αντιπροσωπεύουν το 90% των κρατικών εσόδων. Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ισημερινής Γουινέας.
Η ακριβής τοποθεσία εικάζεται ότι είναι το μικρό λιμάνι βαθέων υδάτων στη Μπάτα, τη μεγαλύτερη πόλη της χώρας. Το εμπορικό λιμάνι ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε από το 2008-2014 με κινεζική χρηματοδότηση. Ένα άλλο έργο υποδομής επέκτεινε το δίκτυο αυτοκινητοδρόμων από τη Μπάτα έως το Νίεφανγκ στα ανατολικά της χώρας.
Συνολικά, τα έργα βοήθησαν να τεθούν οι βάσεις για μεγαλύτερη εμπορική διείσδυση στην κεντρική Αφρική, ιδίως στη Γκαμπόν και τη Δημοκρατία του Κονγκό.
Μια στρατιωτική βάση στην Ισημερινή Γουινέα θα αντιπροσώπευε μια σαφή γεωπολιτική νίκη για το Πεκίνο, επεκτείνοντας το παγκόσμιο δίκτυο τοποθεσιών για ανεφοδιασμό και επισκευή , αυξάνοντας έτσι τις δυνατότητες του PLA Navy (PLAN).
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η Γαλλία αναπροσαρμόζει την στρατιωτική της παρουσία στην Αφρική, αντιλαμβανόμενη ότι αφενός οι χώρες της περιοχής επιζητούν στρατιωτική απεξάρτηση από την ίδια σε κάποιο βαθμό και αφετέρου ότι ο Ρωσικός κίνδυνος προερχόμενος από την Ουκρανία είναι μεγάλος και με χρονική διάρκεια, γεγονός που απαιτεί μια Στρατηγική αναθεώρηση από πλευράς Παρισιού.
