Νέα τροπή παίρνει η υπόθεση του θανάτου του Ιρανού προέδρου, Εμπραχίμ Ραϊσί σε συντριβή ελικοπτέρου την Κυριακή. Σύμφωνα με στοιχεία που επικαλούνται στρατιωτικοί και αεροπορικοί αναλυτές, το ελικόπτερο στο οποίο έχασε τη ζωή του ο 63χρονος Ραϊσί μετά από μηχανική βλάβη (σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία που μεταδίδει το ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων IRNA), δεν ήταν ένα Bell της δεκαετίας του ’60, αλλά ένα κατασκευασμένο στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1994, εννιαθέσιο Bell 212.
Όπως μετέδωσε το πακιστανικό The Stratcom Bureau, το ελικόπτερο είχε αναγνωριστικό αριθμό 6-9207 και σειριακό αριθμό κατασκευαστή 35071. Το δικινητήριο ελικόπτερο –φωτογραφία του οποίου βαμμένο με καμουφλάζ, δημοσιεύθηκε- ανήκε στην IRIAF (Πολεμική Αεροπορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν) και μετακινήθηκε πρόσφατα στην υπηρεσία μεταφοράς VIP. Αυτό, βέβαια, προκαλεί περισσότερα ερωτήματα που έρχονται να προστεθούν σε όσους αναρωτιούνται γιατί ο πρόεδρος, ο υπουργός Εξωτερικών και άλλοι αξιωματούχοι του Ιράν μετακινούνταν –και μάλιστα σε πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες και σε επικίνδυνο ανάγλυφο- με ένα τόσο παλιό ελικόπτερο.
Με δεδομένο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και γενικότερα οι δυτικές χώρες έχουν επιβάλλει βαριές κυρώσεις, μεταξύ των οποίων την απαγόρευση πώλησης πτητικών μέσων, μετά την επανάσταση και την ανατροπή του Σάχη, το 1979, είναι απορίας άξιο το πώς βρέθηκε ένα ελικόπτερο κατασκευής του 1994 στην ιρανική Πολεμική Αεροπορία.
Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες από την αεροπορική αγορά, το Ιράν διαθέτει 10 ελικόπτερα Bell 212 και 412 (εκ των οποίων τρία είναι της νεότερης έκδοσης) που κατασκευάστηκαν στα μέσα και τα τέλη της δεκαετίας του ’90 και αποκτήθηκαν με παράκαμψη των κυρώσεων.
Για το μοιραίο ελικόπτερο υπάρχουν δύο σενάρια: το πρώτο θέλει να ανήκε στην κρατική πετρελαϊκή εταιρεία της Σαουδικής Αραβίας Saudi Aramco, η οποία στα πλαίσια της ανανέωσης του στόλου της το πούλησε σε Αμερικανό έμπορο αεροσκαφών το 2011, που με τη σειρά του το πούλησε μέσω τρίτου στο Ιράν. Το δεύτερο θέλει τον στόλο των 10 ελικοπτέρων να αποκτήθηκε στα 90s, πάντα παρακάμπτοντας τις κυρώσεις μέσω τρίτων προσώπων και εταιρειών, απευθείας από το Ιράν.
Το συγκεκριμένο ελικόπτερο φέρεται να ήταν εξοπλισμένο με ραντάρ καιρού στο ρύγχος του, πλήρες πακέτο IFR νυκτός (γεγονός το οποίο σημαίνει ότι δεν πετούσε μόνο με ό,τι έβλεπαν οι πιλότοι) και avionics για κακοκαιρία. Ήταν δικινητήριο, ως ο «διάδοχος» του θρυλικού «Χιούι» που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από τους Αμερικανούς στον πόλεμο του Βιετνάμ και συνεχίζει να πετάει ως σήμερα σε διάφορες αεροπορίες ανά τον κόσμο.
Βέβαια, το ερώτημα είναι εάν και πόσο αποτελεσματικά λειτουργούσαν όλα αυτά τα συστήματα. Αυτό γιατί από τη μία η Bell Textron έχει παύσει τον κύκλο συντήρησης του ελικοπτέρου (δεν παρέχει δηλαδή συντήρηση, καθώς θεωρεί πως έχουν συμπληρώσει τον κύκλο υπηρεσίας τους), ενώ από την άλλη είναι από πολύ δύσκολο έως αδύνατο για τους Ιρανούς να βρουν ανταλλακτικά, λόγω των κυρώσεων.
Το πιθανότερο –κάτι το οποίο θα εξηγεί και το ερώτημα γιατί οι αξιωματούχοι πέταγαν με ελικόπτερο ηλικίας 30 ετών- είναι ότι και σε αυτό το ελικόπτερο, οι Ιρανοί ακολουθούν τη «συνταγή» που εφαρμόζουν και για τα υπόλοιπα αμερικανικά αεροσκάφη τους: κανιβαλισμός (δηλαδή εξαγωγή ανταλλακτικών από κάποια ελικόπτερα που δεν λειτουργούν και γίνονται «δότες» σε αυτά που λειτουργούν) και αντίστροφη μηχανική, δηλαδή μελέτη και προσπάθεια κατασκευής των ανταλλακτικών από τους ίδιους τους Ιρανούς.
Αν εξαιρέσει πάντως κανείς τη συγκεκριμένη «δεκάδα», κατά κύριο λόγο το Ιράν διαθέτει αμερικανικά αεροσκάφη της δεκαετίας του ’60 και του ’70.
Ο Σάχης του Ιράν, Μοχαμάντ Ρεζά Παχλαβί ήταν λάτρης των πτήσεων και ήθελε να μετατρέψει την πολεμική αεροπορία της χώρας του σε μια από τις ισχυρότερες του κόσμου. Εν μέρει το κατάφερε, δημιουργώντας την ισχυρότερη πολεμική αεροπορία της Μέσης Ανατολής, με μαζικές παραγγελίες κυρίως αμερικανικών αεροπλάνων (ανάμεσά τους και το θρυλικό F-14 Tomcat, το οποίο οι Αμερικανοί απέσυραν από την ενεργό δράση και κατέστρεψαν όλα τα κομμάτια ώστε να μη φτάσουν ανταλλακτικά στους Ιρανούς) και ελικοπτέρων, όλα κατασκευής ως τα τέλη του ’70. Από το 1979 όταν η Ιρανική Επανάσταση ανέτρεψε τον σάχη και αυτός έφυγε στην εξορία, οι Αμερικανοί απαγορεύουν ρητά οποιοδήποτε ανταλλακτικό ή τεχνολογία/τεχνογνωσία να φτάσει στο Ιράν. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι και στη συγκεκριμένη περίπτωση της πτώσης του ελικοπτέρου, η ιρανική κυβέρνηση ζήτησε από την αμερικανική να της παράσχει βοήθεια, σύμφωνα με εκπρόσωπο του Λευκού Οίκου, κάτι που οι Αμερικανοί αρνήθηκαν «κυρίως για υλικοτεχνικούς λόγους».
