Η τελευταία έκθεση από το Διακυβερνητικό Πάνελ για την Κλιματική Αλλαγή επιβεβαιώνει ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν τεράστια επίπτωση στο κλίμα. Αλλά, ευτυχώς, το World Energy Outlook 2021 της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας δείχνει πως γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε γι’ αυτό, με σημαντική λεπτομέρεια και με προσιτό κόστος. Ωστόσο, δεν κάνουμε αυτό που θα έπρεπε και έτσι οι εκπομπές ρύπων συνεχίζουν να αυξάνονται. Θα αλλάξει αυτό στην COP26 στη Γλασκώβη; Αμφιβάλλω.
Δεν είναι πλέον απαραίτητο να συζητάμε την επιστήμη της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Αυτό, αντιθέτως, που έχει σημασία είναι να επικεντρωθούμε στο τι πρέπει να γίνει τώρα. Επ’ αυτού, το WEO 2021 είναι απόλυτα ξεκάθαρο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Κλιματική κρίση: Πώς μπορεί να βοηθήσει μια «πράσινη ανάκαμψη»
Διακρίνει τέσσερα σενάρια: τις «δηλωμένες πολιτικές» (STEPS), που περιλαμβάνουν τις πραγματικές πολιτικές των κυβερνήσεων, τις «ανακοινωμένες δεσμεύσεις» (APS), που υποθέτουν πως όλες οι δεσμεύσεις θα υλοποιηθούν πλήρως και εγκαίρως, τη «βιώσιμη ανάπτυξη» (SDS) που είναι οι στόχοι του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη και, τέλος, τις «καθαρές μηδενικές εκπομπές ρύπων μέχρι το 2050» (NZE) που είναι αυτό ακριβώς που λέει.
Οι STEPS απλώς σταθεροποιούν τις εκπομπές ρύπων, εγγυόμενες διαρκώς αυξανόμενες θερμοκρασίες. Ακόμα και οι APS θα μείωναν της εκπομπές ρύπων μόνο στους 20 γιγατόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως μέχρι το 2050. Και στα δυο αυτά σενάρια, οι θερμοκρασίες θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Οι NZE θα έφερναν καθαρές μηδενικές εκπομπές ρύπων μέχρι το 2050 και μια μέση αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα, αλλά θα χρειάζονταν επίσης να μειώσουν τις παγκόσμιες εκπομπές ρύπων κατά τουλάχιστον 40% μέχρι το 2030.
Βρισκόμαστε ενώπιον ενός νέου αδιεξόδου: έχει γίνει απαραίτητο να φέρουμε την επανάσταση στο ενεργειακό σύστημα. Ωστόσο, όπως επιμένει η ΙΕΑ, η επανάσταση είναι τεχνικά εφικτή και προσιτή σε επίπεδο κόστους. Το μόνο που χρειάζεται είναι η βούληση. Σε μια γενιά θα χρειαστεί να μεταβούμε σε μια νέα ενεργειακή οικονομία το περίγραμμα της οποίας είναι ξεκάθαρο και μεγάλο μέρος της οποίας είναι ήδη τεχνικά εφικτό.
Η «καρδιά» του νέου συστήματος θα ήταν η ηλεκτροπαραγωγή μέσω ΑΠΕ. Ενώ ο ηλεκτρισμός είναι βασικός, θα υπάρχουν και άλλες πηγές ενέργειας, ιδιαίτερα το υδρογόνο και η βιοενέργεια, για ορισμένες βιομηχανικές και μεταφορικές χρήσεις. Πολλοί θα επέμεναν πως θα πρέπει να υπάρξει ρόλος και για την παραγωγή ηλεκτρισμού μέσω πυρηνικής ενέργειας.
Ο κόσμος θα απαιτήσει μια τεράστια επιτάχυνση της προμήθειας καθαρής ενέργειας την επόμενη δεκαετία. Αλλά θα υπάρχει επίσης ανάγκη για τεράστιες βελτιώσεις στην ενεργειακή απόδοση, με μείωση της διαρροής μεθανίου, ενός ισχυρού αερίου του θερμοκηπίου, και για καινοτομία, ιδιαίτερα στους κλάδους εκείνους που είναι δύσκολο να ελαττώσουν τις εκπομπές. Το κρίσιμο σημείο είναι πως ο μετασχηματισμός πρέπει να είναι καθολικός.
Η μάχη τελικά θα κερδηθεί ή θα χαθεί στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες, που έχουν την ταχύτερη ανάπτυξη πληθυσμού και ζήτησης για ενέργεια. Σήμερα, για παράδειγμα, σχεδόν 770 εκατ. άνθρωποι ζουν χωρίς ηλεκτρισμό.
Η καινοτομία θα παίξει κρίσιμο ρόλο. Πάνω απ’ όλα χρειάζεται να μάθουμε πώς να διαχειριστούμε τα περίπλοκα νέα συστήματα ηλεκτρισμού. Αυτό θα απαιτήσει ψηφιακές τεχνολογίες, που πρέπει με τη σειρά τους να είναι ασφαλείς έναντι κυβερνοεπιθέσεων. Σημαντική θα είναι επίσης η καινοτομία στις βιομηχανικές διαδικασίες. Οι νέες τεχνολογίες που απαιτούνται θα περιλαμβάνουν προηγμένες μπαταρίες, ηλεκτρολύτες υδρογόνου, προηγμένα βιοκαύσιμα και καινοτομίες για την αποθήκευση και χρήση CO2. Αυτό θα απαιτήσει μεγάλες επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη.
Όλα αυτά θα απαιτήσουν τεράστιες επενδύσεις τόσο από τον δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα, με τον δεύτερο να καθοδηγείται από τα σωστά κίνητρα και τους κανονισμούς. Το μοτίβο των επενδύσεων στην ενέργεια θα μετασχηματιστεί, από τα ορυκτά καύσιμα προς τις μπαταρίες.
Σύμφωνα με το WEO 2021, οι επενδύσεις που σχετίζονται με την μετάβαση στις καθαρές μηδενικές εκπομπές ρύπων θα πρέπει να φτάσουν τα 4 τρισ. δολάρια ετησίως μέχρι το 2030, από περίπου 1 τρισ. δολάρια τώρα.
Αυτές οι μεγάλες επενδύσεις θα αντισταθμιστούν εν μέρει από τις χαμηλότερες λειτουργικές δαπάνες: ο μέσος λογαριασμός ενέργειας των νοικοκυριών, όπως υποστηρίζει η ΙΕΑ, θα πρέπει να είναι χαμηλότερος υπό το σενάριο NZE το 2030 και το 2050 απ’ ότι με το σενάριο STEPS.
Η μεγαλύτερη πρόκληση θα είναι η χρηματοδότηση των απαραίτητων επενδύσεων, ιδιαίτερα στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες (εκτός Κίνας). Οι πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες θα πρέπει να παίξουν ηγετικό ρόλο. Αλλά μεγάλο μέρος αυτού θα χρειαστεί να είναι μέσω ιδιωτικών επενδύσεων. Κρίσιμης σημασίας θα είναι επίσης η παροχή της απαραίτητης τεχνογνωσίας ώστε οι αναπτυσσόμενες χώρες να κάνουν άλμα προς τη νέα ενεργειακή οικονομία. Ωστόσο, σε πολλές αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες, ο άνθρακας είναι το κυρίαρχο καύσιμο για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Η σταδιακή μείωσή του θα είναι μια δύσκολη πρόκληση.
Ενώ φαίνεται να υπάρχει ένα ξεκάθαρο μονοπάτι προς την ενεργειακή οικονομία των μηδενικών εκπομπών ρύπων, το μονοπάτι αυτό είναι πραγματικά δύσκολο. Είναι δύσκολο τεχνικά και ακόμα δυσκολότερο πολιτικά.
Για το πρώτο, η έκθεση περιγράφει την περιπλοκότητα της εισαγωγής ενός ριζοσπαστικά νέου συστήματος, ορισμένες λειτουργικές λεπτομέρειες του οποίου παραμένουν ασαφείς, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα πως τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να έχουν την ενέργεια που όχι μόνο χρειάζονται αλλά και θα επιμείνουν να έχουν.
Για το δεύτερο, η πιεστικότερη ανησυχία των κυβερνήσεων πρέπει να είναι αυτό ακριβώς: ότι ο φωτισμός, η θέρμανση, η ψύξη και οι μεταφορές είναι είναι «καλό να υπάρχουν». Αν ο κόσμος που είναι συνηθισμένος σε αυτά αρχίσει να μην τα έχει ή να μην μπορεί οικονομικά να τα έχει, θα αντιδράσει οργισμένα.
Το τρέχον αδιέξοδο των υψηλών ενεργειακών τιμών αποτελεί μια σοβαρή προειδοποίηση. Για να συμβεί αυτή η ενεργειακή επανάσταση, πρέπει να σχεδιαστεί και να εκτελεστεί έχοντας κατανοήσει και τις πολλές περιπλοκότητες, αλλά και τους κινδύνους πολιτικών βίαιων αντιδράσεων στην περίπτωση που πάει στραβά.
Όπως τονίζει η έκθεση της ΙΕΑ, οι κυβερνήσεις πρέπει να παίξουν κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση αυτής της τεράστιας παγκόσμιας εξωτερικότητας. Μόνο αν ενεργήσουν συνεργατικά θα μπορέσουν να δημιουργήσουν το πολιτικό πλαίσιο για μια τόσο μεγάλη στροφή στην ιδιωτική συμπεριφορά. Η COP26 μπορεί να είναι η τελευταία ευκαιρία για να μπει η ανθρωπότητα στον δρόμο προς τις καθαρές μηδενικές εκπομπές ρύπων μέχρι το 2050. Αν οι κυβερνήσεις δεν αδράξουν τώρα αυτή την ευκαιρία, η στροφή πιθανότατα δεν θα συμβεί στην απαιτούμενη κλίμακα και με την απαιτούμενη ταχύτητα.
Είναι μια τεράστια ευθύνη και ένα εξίσου τεράστιο έργο. Οι κυβερνήσεις δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων.
