Η πρόσφατη παρέμβαση 104 Τούρκων απόστρατων ναυάρχων υπέρ της Συνθήκης του Μοντρέ μας υπενθύμισε δύο πραγματικότητες. Μέρος του άλλοτε εγγυητή του Κεμαλικού χαρακτήρα του κράτους, του τουρκικού στρατού, αντιστέκεται ακόμη στον ακραίο ισλαμισμό του Ερντογάν. Την ίδια στιγμή, ο Τούρκος πρόεδρος επιδιώκει αποδέσμευση της χώρας του από πρόνοιες της Συνθήκης του Μοντρέ.
To Πενταπόσταγμα, εξαρχής είχε αναφέρει ότι έρχεται κρίση. Από τις 25 Μαρτίου γράφαμε: ''Ο Ερντογάν δίνει τα ρέστα του σε ΗΠΑ και Ρωσία προετοιμαζόμενος να κερδίσει όσα πιο πολλά μπορεί, στην προσπάθεια να σωθεί ο ίδιος μαζί με το ισλαμικό του καθεστώς, εβιάζοντας με απόσυρση του από την συνθήκη του Μοντρέ.''
O Eρντογάν είναι αποφασισμένος να ''σβήσει'' την συνθήκη, καθώς ''βγάζει'' πλέον ''ιστορικούς'' και αναλυτές, οι οποίοι προσπαθούν να καταρρίψουν υπογραφές και συμβάσεις!
Ένας από αυτούς, ο Mustafa Armagan, στενός σύμβουλος του Ερντογάν, ανέφερε τα εξής:
''Το κείμενο της Συνθήκης του Montreux δεν είναι για αόριστο χρονικό διάστημα όπως η Λωζάνη, είναι μια συμφωνία που ορίζεται. Αυτή η περίοδος είναι για 20 χρόνια. Όπως εγκρίθηκε το 1936, έληξε το Νοέμβριο του 1956. Παρόλο που έχει λήξει, παραμένει σε ισχύ, καθώς κανείς δεν έχει κάνει επίσημη απόπειρα να την τερματίσει ή να την τροποποιήσει. Το άρθρο 27 αλλάζει εύκολα. Μόνο το άρθρο 1 δεν μπορεί να αλλάξει.
Ο συγγραφέας μας Ali Erkan Kavaklı δήλωσε επίσης τα εξής: "Η Τουρκία πρέπει να ασκήσει την κυριαρχίας της στα Στενά.''
Τι ισχύει
Η Συνθήκη παραχωρεί στη Τουρκία τον έλεγχο των Στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων, επιτρέποντας την στρατικοποίησή τους από αυτήν και ταυτόχρονα εγγυάται την ελεύθερη διέλευση και ναυσιπλοΐα δια θαλάσσης: «εν καιρώ ειρήνης, τα εμπορικά πλοία θα απολαμβάνουν πλήρη ελευθερία διέλευσης και ναυσιπλοΐας στα Στενά, με τη μέρα και τη νύχτα, κάτω από οποιαδήποτε σημαία με οποιοδήποτε είδος φορτίου».
Επιτρέπει επίσης τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών, αλλά θέτει περιορισμούς στο πέρασμα των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν σε κράτη της Μαύρης Θάλασσας (όριο εκτοπίσματος πλοίων, μη διέλευση αεροπλανοφόρων κά). Πρακτικά, λοιπόν, η Συνθήκη του Μοντρέ υποχρεώνει την Τουρκία να διατηρεί ανοιχτά τα στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου σε δωρεάν διέλευση μη πολεμικών πλοίων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ο Ερντογάν εμπλέκει Κεμαλιστές-Ακσενέρ με τους ναυάρχους
Το ισχύον καθεστώς έχει σημαντικότατες οικονομικές και γεωπολιτικές προεκτάσεις, αφού αποτελεί τη μόνη υδάτινη σύνδεση του Εύξεινου Πόντου. Μέσω των στενών μεταφέρεται σχεδόν το 40% των εξαγωγών πετρελαίου της Ρωσίας, ενώ η συνολική κίνηση υπολογίζεται σε 20 εκατ. τόνοι, που αντιπροσωπεύει περίπου το 3% του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου παγκοσμίως. Επίσης, η Ρωσική ναυτική παρουσία στη Μεσόγειο εξαρτάται άμεσα από το καθεστώς των Στενών.
Η Σύμβαση του Μοντρέ είναι ιδιαίτερα σημαντική και για την Ελλάδα, που αποτελεί συμβαλλόμενο μέλος της. Η Συνθήκη νομιμοποιεί καθεστώς στρατικοποίησης της Λήμνου και της Σαμοθράκης από την Ελλάδα.
Οι Τούρκοι αναφέρουν τη Σύμβαση της Λωζάνης για τα Στενά (1923) και την πρόβλεψη για υπαγωγή σε καθεστώς αποστρατικοποίησης των ελληνικών νησιών Λήμνο και Σαμοθράκη, ανάμεσα σε άλλες περιοχές (Θάλασσα Μαρμαρά, Βοσπόρου, Δαρδανελίων κλπ). Η πρόβλεψη αυτή όμως έχει καταργηθεί από το 1936, με τη Συνθήκη του Μοντρέ, στην οποία ρητώς αναφέρεται ότι αντικαθιστά στο σύνολό της την Σύμβαση της Λωζάννης για τα Στενά.
