ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Σλοβακία: Προσπάθεια περιορισμού δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+, ενίσχυση εθνικής δικαιοδοσίας
Η πολυεπίπεδη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το εθνικό Σύνταγμα, ήταν το θέμα επιστημονικής ημερίδας που διεξήχθη στο αμφιθέατρο « Θ.Καρατζάς» της Εθνικής Τράπεζας με αφορμή την κυκλοφορία του συλλογικού έργου «Το Ελληνικό Σύνταγμα- κατ΄ άρθρο ερμηνεία - τόμος 1, άρθρα 1-25».
Την επιστημονική διεύθυνση της έκδοσης έχει ο Ευάγγελος Βενιζέλος και την επιστημονική επιμέλεια οι Χαράλαμπος Ανθόπουλος και Λίνα Παπαδοπούλου, ενώ συμμετέχουν συγγραφικά σαράντα νομικοί, δικαστικοί λειτουργοί, παλαιότερα και νέα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας. Ο τόμος (εκδόσεις Σάκκουλα) αποτελεί το corpus των θεμελιωδών δικαιωμάτων ( άρθρα 4-25 του Συντάγματος σε συνδυασμό με την ΕΣΔΑ και τον ΧΘΔ της ΕΕ ). Περιλαμβάνεται όμως και η ερμηνεία του άρθρου 1 για τη μορφή του πολιτεύματος, του άρθρου 2 για τις πρωταρχικές υποχρεώσεις της πολιτείας και του άρθρου 3 για τις σχέσεις κράτους και εκκλησίας. Στον τόμο περιλαμβάνεται «οριζόντιο» εκτενές εισαγωγικό σχόλιο του Ευάγγελου Βενιζέλου στα θεμελιώδη δικαιώματα, που αναφέρεται στο σύνολο της ύλης των άρθρων 4-25 και επιχειρεί να ενημερώσει τον αναγνώστη που προστρέχει στην κατ’ άρθρον ερμηνεία για θέματα που διατρέχουν όλες τις διατάξεις.
Την εκδήλωση συντόνισε ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος, ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, ενώ προλόγισε η κ. Τζούλια Ηλιοπούλου-Στράγγα, ομότιμη καθηγήτρια ΕΚΠΑ. Εισηγήσεις παρουσίασαν οι κ.κ. Κώστας Μαυριάς, ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ, πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής, Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος, καθηγητής ΕΚΠΑ, πρώην Πρόεδρος του ΕΔΔΑ και Φίλιππος Σπυρόπουλος, ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ . Στη συζήτηση παρενέβησαν ο κ. Χαράλαμπος Ανθόπουλος, Καθηγητής ΕΑΠ, και η κ. Λίνα Παπαδοπούλου, Καθηγήτρια ΑΠΘ.
Στην εκδήλωση παρέστη η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο πρώην υπηρεσιακός πρωθυπουργός και επίτιμος πρόεδρος του ΣτΕ Παναγιώτης Πικραμμένος, η πρώην υπηρεσιακή πρωθυπουργός και επίτιμος πρόεδρος του ΑΠ Βασιλική Θάνου-Χριστοφίλου, ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, ακαδημαϊκός Μιχάλης Σταθόπουλος, ο πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ κ. Μιχάλης Πικραμένος, η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Γεωργία Αδειλίνη, ο πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, επίτιμος Πρόεδρος του ΣτΕ κ. Κωνσταντίνος Μενουδάκος, η πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού, επίτιμος Πρόεδρος του ΣτΕ κ. Ειρήνη Σαρπ, ο πρώην πρόεδρος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ομότιμος καθηγητής Νομικής Σχολής ΑΠΘ κ. Βασίλης Σκουρής, ο πρώην δικαστής στο Δικαστήριο της ΕΕ, ομότιμος καθηγητής Κωνσταντίνος Ηλιόπουλος, ο επίτιμος πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, πρώην υπηρεσιακός υπουργός Δικαιοσύνης Χρίστος Γεραρής, ο επίτιμος πρόεδρος του Αρείου Πάγου, πρώην Πρόεδρος του ΕΣΡ Αθανάσιος Κουτρομάνος, ο γενικός επίτροπος επικρατείας των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων Ιωάννης Συμεωνίδης, ο επίτιμος εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ισίδωρος Ντογιάκος, πολλοί ανώτεροι δικαστικοί λειτουργοί και μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Στην εισαγωγική του τοποθέτηση ο Ευάγγελος Βενιζέλος μεταξύ άλλων ανέφερε: « Θα προσεγγίσουμε τον τόμο αυτό, όχι απλά και μόνο ως εκδοτικό γεγονός, αλλά κυρίως ως πρόκληση για να συζητήσουμε το κύριο θέμα μας που είναι η πολυεπίπεδη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό νομίζω θα μας επιτρέψει να καταλάβουμε την αξία αυτού του τόμου, δηλαδή την αξία της κατ’ άρθρο ερμηνείας που είναι μία τεχνική ερμηνευτική, όχι η μόνη βεβαίως, ούτε αυτή η οποία προεχόντως μπορεί να σε μυήσει στο αντικείμενο, αλλά αυτή η οποία μπορεί να σου προσφέρει γρήγορες, στοχευμένες πληροφορίες. Αλλά εδώ κάτι παραπάνω από πληροφορίες, εδώ στην πραγματικότητα πολλές μικρές ή μεγαλύτερες μονογραφικές επεξεργασίες για τα άρθρα που συγκροτούν το σώμα του Ελληνικού Συντάγματος.
Ο τόμος αυτός, που καλύπτει τα άρθρα 1 έως 25, είναι στην πραγματικότητα η δεύτερη ζωή, η επανέκδοση και η επανεπεξεργασία του πρώτου μέρους της κατ’ άρθρο ερμηνείας που είχε εκδοθεί από τον Εκδοτικό Οίκο Σάκκουλα το 2017 με επιμέλεια των καθηγητών Φίλιππου Σπυρόπουλου, Ξενοφώντα Κοντιάδη, Γιώργου Γεραπετρίτη και Χαράλαμπου Ανθόπουλου, αλλά πέρασαν τα χρόνια, έπρεπε να επανεκδοθεί το έργο, να επικαιροποιηθεί, είχε ήδη μεσολαβήσει η αναθεώρηση του 2019. Θέλω να ευχαριστήσω θερμά, από καρδιάς θα έλεγα, και τον εκδότη Παναγιώτη Σάκκουλα, αλλά και τους συναδέλφους που διηύθυναν την αρχική έκδοση, με πρώτο τον παρακαθήμενο Φίλιππο Σπυρόπουλο, γιατί είχαν την πολύ μεγάλη ευγένεια και την καλοσύνη να μου ζητήσουν να αναλάβω εγώ τη φορά αυτή τη συνολική διεύθυνση της έκδοσης με την πολύτιμη και πρακτική συνεργασία της Λίνας Παπαδοπούλου, συναδέλφου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και του Χαράλαμπου Ανθόπουλου που ήταν μεταξύ των επιμελητών της πρώτης έκδοσης, καθηγητή στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Δεν θα μπορούσαμε φυσικά να κάνουμε τίποτα χωρίς τη σύμπραξη των 40 συγγραφέων, πολλοί από τους οποίους είναι ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί του Συμβουλίου Επικρατείας, δικαστικοί λειτουργοί των Τακτικών Διοικητικών Δικαστηρίων, συνάδελφοι στην ακαδημαϊκή κοινότητα, σε πανεπιστήμια ελληνικά και ξένα, νεότεροι διδάκτορες οι οποίοι φιλοδοξούν να καταλάβουν μία διακριτή θέση σε αυτό το σύμπαν του ελληνικού δημοσίου δικαίου . Κάναμε την αναγκαστική επιλογή να εκδώσουμε το έργο σε δύο τόμους γιατί ο όγκος του είναι απειλητικός. Άρα θα επιδιώξουμε σε έναν δεύτερο τόμο, το αργότερο μέχρι τον Σεπτέμβριο, να εκδώσουμε και τα υπόλοιπα σχόλια, τα λήμματα, από το άρθρο 26 έως το άρθρο 120.
Στον τόμο αυτό η μία από τις καινοτομίες είναι ότι περιέχεται ένα εισαγωγικό σχόλιο εκτενές, δικό μου, υπερβολικά ίσως εκτενές, 250 σελίδων περίπου, οριζόντιο σχόλιο στα άρθρα 4 έως 25, δηλαδή στην πραγματικότητα μία σύνοψη της γενικής θεωρίας χωρίς την αναγωγή στην οποία δεν μπορούν να γίνουν κατανοητά πολλά από αυτά που αναφέρονται στους επιμέρους σχολιασμούς, στα επιμέρους λήμματα. Η κατ’ άρθρο ερμηνεία, όπως ξέρετε, έχει μία μακρά παράδοση και στην Ελλάδα, στην περιορισμένη ελληνική βιβλιογραφία, δεν θα μνημονεύσω το κλασικό έργο του Σβώλου / Βλάχου της δεκαετίας του 1950 , αλλά κινούμενος στην εποχή του Συντάγματος του 1975, τα 50 χρόνια της μεταπολίτευσης, οφείλω να θυμηθώ εδώ το Corpus του Πέτρου Παραρά, την πολύ φιλόδοξη και θεωρητικά βαθιά επιχείρηση σχολιασμού των καθηγητών Γιώργου Κασιμάτη και Κώστα Μαυριά, την αρχική έκδοση του παρόντος έργου για την οποία μίλησα, του 2017, και την ηλεκτρονική κατ’ άρθρο ερμηνεία του Ιδρύματος Τσάτσου που απέκτησε τώρα και εκδότη και συνοπτικότερη έντυπη μορφή με την επιμέλεια των συναδέλφων Σπύρου Βλαχόπουλου, Ξενοφώντα Κοντιάδη και Γιάννη Τασόπουλου.
Βεβαίως η κατ’ άρθρο ερμηνεία μπορεί να οδηγήσει σε πολύ μεγάλες παρεξηγήσεις, μπορεί να δημιουργήσει τη θεμελιώδη και επικίνδυνη παρεξήγηση ότι έτσι προσεγγίζουμε το Σύνταγμα, όπως και κάθε άλλο βασικό νομοθέτημα, ιδίως τους βασικούς κώδικες, πρωτίστως ένα εθνικό Σύνταγμα παρά τις αμφισβητήσεις της κυριαρχίας και τις αμφισβητήσεις της ίδιας της έννοιας του Συντάγματος. Δεν είναι αυτή βέβαια η μέθοδος ερμηνείας του Συντάγματος, το Σύνταγμα δεν ερμηνεύεται κατ’ άρθρον, αλλά πάντοτε συστηματικά, πολύπλοκα, μέσα από μία διαρκή αλληλεπίδραση, επί τη βάσει κανόνων ερμηνείας που προτάσσονται των μεθόδων ερμηνείας και που έχουν συνείδηση της ιδιομορφίας και της βαρύτητας που έχει η ερμηνεία του Συντάγματος σε σχέση με την ερμηνεία του Κοινού Δικαίου. Όταν μιλάμε σήμερα πια για ερμηνεία του Συντάγματος, εννοούμε στην πραγματικότητα την ερμηνεία των συστημάτων υπερεχόντων κανόνων δικαίου, δηλαδή συστημάτων κανόνων δικαίου που διεκδικούν αυτοαναφορικά την υπεροχή τους, είτε το σύστημα αυτό είναι το εθνικό Σύνταγμα, κάθε εθνικό Σύνταγμα, είτε είναι το Διεθνές Δίκαιο με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, είτε είναι το αυτοαναφορικό οικοδόμημα του Δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο περιλαμβάνει όχι μόνο τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, αλλά και πλήθος άλλων διατάξεων που είναι κρίσιμες, θα έλεγα καθοριστικές στο πεδίο της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Θα μιλήσουμε για την πολυεπίπεδη ερμηνεία λοιπόν σήμερα, αλλά ήθελα απλώς κερδίζοντας και τον αναγκαίο χρόνο για να ξεκουραστεί λίγο η αγαπητή συνάδελφος Τζούλια Ηλιοπούλου-Στράγγα η οποία θα προλογίσει, η οποία είχε μία μικρή καθυστέρηση για λόγους τεχνικούς, να θυμίσω ότι μόνο την εβδομάδα που πέρασε, δηλαδή την εβδομάδα από την ορκωμοσία του νέου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, του Προέδρου Τραμπ, στις 20 Ιανουαρίου μέχρι σήμερα, οκτώ ημέρες αργότερα, έχουμε μία παγκόσμια συζήτηση η οποία κινείται κατά βάση γύρω από τον άξονα των θεμελιωδών δικαιωμάτων, μία συζήτηση που ξεκινά με τη δήλωση για την ύπαρξη δύο μόνο φύλων. Τι σημαίνει αυτό για την προστασία της προσωπικότητας, του ιδιωτικού βίου, για μία αλυσίδα θεμελιωδών δικαιωμάτων; Τι σημαίνει η διακοπή λειτουργίας των διοικητικών μηχανισμών στη μεγάλη χώρα πέραν του Ατλαντικού που έχουν ως αντικείμενο τη συμπερίληψη και τη διαφορετικότητα;
Η δεύτερη μεγάλη πρωτοβουλία ήταν η απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη συμφωνία για το κλίμα και τις διεθνείς δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και η αδειοδότηση και η προτροπή εντατικής χρήσης των εξορύξεων ορυκτών καυσίμων. Τι σημαίνει αυτό για την προστασία του περιβάλλοντος και για τα νέα δικαιώματα τα οποία απορρέουν από το φαινόμενο της κλιματικής κρίσης ή πάντως καλούνται να δώσουν απάντηση σε αυτό.
Τρίτη εξαγγελία ήταν η άρση των περιορισμών της ελευθερίας του λόγου, οι οποίοι επιβάλλονται στις Ηνωμένες Πολιτείες στην πραγματικότητα για την προστασία συνταγματικών αξιών, για να λειτουργεί στοιχειωδώς ως μαχόμενη η φιλελεύθερη δημοκρατία.
Τέταρτο φαινόμενο ήταν η υποβάθμιση των θεσμικών εγγυήσεων της δημόσιας υγείας, η απόσυρση από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την οποία θα επανεξετάσει από ό,τι κατάλαβα τώρα ο νέος Πρόεδρος, η επιστροφή των αντιεμβολιαστών σε διάφορους κρίσιμους κλάδους της ομοσπονδιακής διοίκησης .
Το πέμπτο φαινόμενο ήταν η αμφισβήτηση του δικαιώματος στην ιθαγένεια λόγω του τόπου γέννησης, η συνταγματική πρόβλεψη για το jus soli.
Τι θα κάνουν λοιπόν οι πολιτείες και τα δικαστήρια, πολιτειακά και ομοσπονδιακά, των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα και εν τέλει το Ανώτατο Δικαστήριο, ανεξάρτητα από τη σύνθεσή του και τους ομολογημένους, ας το πούμε έτσι, στοχασμούς του, οι οποίοι διαμορφώνουν μία δεδηλωμένη προερμηνευτική επιλογή των μελών; Τι σημαίνει αυτό ως ερώτημα; Υπάρχει πολυεπίπεδη προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες ή αυτό για το οποίο συζητάμε και είναι το θέμα της σημερινής σύναξης, είναι ένα ευρωπαϊκό ζήτημα; Μήπως η σύγκρουση μεταξύ πολιτειών και ομοσπονδίας δίνει μία άλλη διάσταση σε αυτό που λέμε πολυεπίπεδος συνταγματισμός εδώ; Η αγαπημένη μου έννοια του επαυξημένου Συντάγματος πώς λειτουργεί στα αμερικανικά δεδομένα; Εκεί ξέρετε, θα το συζητήσουμε, δεν έχουμε ένα δικαστήριο αντίστοιχο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, είναι πάρα πολύ ασθενές φαινόμενο το Διαμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με τις Ηνωμένες Πολιτείες στην πραγματικότητα να μην έχουν κυρώσει τη σχετική σύμβαση και να μη μετέχουν.
Αλλά και η εβδομάδα η ελληνική, πάμε τώρα στους αντίποδες, ήταν μία εβδομάδα η οποία εμφάνισε πολλά γεγονότα κρίσιμα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την κατ’ άρθρο ερμηνεία των σχετικών διατάξεων . Δημοσιεύτηκαν οι από πολλού αναμενόμενες αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας για τον νέο οικοδομικό κανονισμό, άρα έχουμε μία άσκηση ερμηνείας ,με κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις ,σε σχέση με το άρθρο 24 κατά βάση.
Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο του άρθρου 100 καλείται να αποφασίσει για τα αναδρομικά που διεκδικούνται από τους συνταξιούχους και τα οποία αφορούν την περικοπή δώρων και επιδομάτων και τη μείωση των επικουρικών συντάξεων το περιβόητο ενδεκάμηνο μεταξύ Ιουνίου 2015 και Μαΐου 2016 .
Με πράξη του Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας και των αρμοδίων Αντιπροέδρων εισάγεται ως πιλοτική δίκη ενώπιον της Ολομέλειας η επαναφορά στην πραγματικότητα του 13ου και του 14ου μισθού, δηλαδή των δώρων Χριστουγέννων, Πάσχα και διακοπών. Άρα θέματα τα οποία μπορεί να μην είναι στον κατάλογο των αμυντικών δικαιωμάτων, αλλά συνδέονται με την Αρχή της ισότητας, συνδέονται ενδεχομένως με όψεις του δικαιώματος στην περιουσία και ούτω καθεξής.
Άρα βλέπετε ότι είτε δει κανείς τα θέματα αμερικανοκεντρικά, είτε τα δει κανείς μέσα από το μικρό εθνικό πρίσμα, τα θέματα αυτά έχουν μία επιμονή και μία κρισιμότητα η οποία υπερβαίνει κατά πολύ την θεωρητική προσέγγιση, γιατί όλα αυτά βεβαίως στην πραγματικότητα απαιτούν μία θεωρία της συνταγματικής πράξης, για να θυμίσω τον τόμο που παρουσιάσαμε πριν από ένα περίπου μήνα με τον τίτλο αυτό». Δείτε ολόκληρη την εκδήλωση εδώ
