Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας, παρέστη στις 15 Μαΐου 2024, στην έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου DEFEA Conference 2024, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Στο πλαίσιο του Συνεδρίου ο κ. Δένδιας συμμετείχε σε συζήτηση με τον δημοσιογράφο Βασίλη Νέδο.
Εκεί σύμφωνα με το ΥΠΕΘΑ ανέφερε σχετικά με το σοβαρότατο ζήτημα της τέταρτης φρεγάτας Belharra και τις Κορβέτες, για τις οποίες θα έχουμε σύντομα εξελίξεις.
Ο λόγος αφορά την ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού, η οποία διαβλέποντας τους τουρκικούς κινδύνους στο Αιγαίο έχει ζητήσει επιτακτικά την αγορά της 4ης Φρεγάτας FDI Belharra αφού οι ΗΠΑ δεν μας δίνουν δωρεάν την βελτιωμένη LCS.
Η σύμβαση που είχαν υπογράψει Ελλάδα και Γαλλία ανέφερε ότι η Αθήνα είχε την δυνατότητα να αποκτήσει και τέταρτη Φρεγάτα στην ίδια τιμή που αγόρασε τις άλλες, αλλά η ημερομηνία έληξε στις 30 Ιουνίου 2023, και δεν είναι σίγουρο ότι οι Γάλλοι θα μας την δώσουν στην ίδια τιμή με τους υπόλοιπες Τρεις αν την ζητήσουμε τώρα.
Σύμφωνα με παλαιότερες πληροφορίες, ο ΑΓΕΝ έχει ζητήσει από την κυβέρνηση την απόκτηση 4ης Belharra & κορβετών, ενώ σύμφωνος φέρεται να είναι και ο Α/ΓΕΕΘΑ.
Παράλληλα, το σενάριο συμμετοχής της Ελλάδας στην κλάση Constellation του αμερικανικού Ναυτικού παραμένει σε θεωρητικό επίπεδο μιας και η σχεδίαση του πλοίου δεν έχει ολοκληρωθεί και οι καθυστερήσεις διαδέχονται η μία την άλλη.
Ο κ. Δένδιας ανέφερε επίσης για διεύρυνση της τουρκικής ατζέντας κατά της Ελλάδος, με νέες παράλογες απαιτήσεις συμπεριλαμβανομένης της ανύπαρκτης “ Γαλάζιας Πατρίδας” και εναερίου χώρου, καθώς και την άρνηση να αποδεχθούν τα ελληνικά θαλάσσια πάρκα σε ελληνικά νησιά στο Αιγαίο.
Η Τουρκία κινείται αργά και μεθοδικά προς μία πιθανή ελληνοτουρκική σύγκρουση, αναμένοντας ακόμα και πολεμική ρήξη στην Ουκρανία ανάμεσα σε ΝΑΤΟ-Ρωσία, ενώ οι Αμερικανοί χαϊδεύουν ξανά τον Ερντογάν, με απίστευτη στάση μετά το προκήρυξη των Αθηνών, την οποία τόσο απλόχερα προσφέραμε.
Οι Τούρκοι αναμένουν ότι η ελληνική πολιτική ελίτ σε βάθος χρόνου θα κάνει τελικά πίσω σε πολλές τουρκικές απαιτήσεις ( αποστρατικοποίηση νήσων, ΑΟΖ και άλλα), εκτιμώντας και τις παράλογες φωνές εντός Ελλάδος, που ζητούν να διαπραγματευτούμε ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο (Ροζάκης κά).
Η λύση είναι μία γνωστή και αλάνθαστη ανά τους αιώνες, εξοπλισμός των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, δημιουργία εθνικού φρονήματος, και προετοιμασία για πιθανά μικρά ή μεγάλα επεισόδια σε Αιγαίο και Κύπρο.
Ακολουθούν σημεία από τη συζήτηση:
• Το γεγονός ότι η αμυντική μας βιομηχανία μετέχει στο ΑΕΠ μας κατά ένα ποσοστό που λίγο υπερβαίνει το 0,7%, τη στιγμή που η χώρα δαπανά άνω του 3,5% για την άμυνά της είναι μια βασική οικονομική ανακολουθία. Ελπίζω ότι θα μπορέσουμε σε ένα ορατό μέλλον να έχουμε μια πολύ μεγαλύτερη συνεισφορά στο ΑΕΠ. Αναφέρομαι στον ρόλο καταρχήν που πρέπει η Αμυντική Βιομηχανία να παίξει στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
• Η χώρα καλείται να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του 21ου αιώνα και καλείται να αντιμετωπίσει μια πλήρη αλλαγή του γεωπολιτικού σκηνικού. Μιλάω πάντα για τα σημαντικά λάθη που έκανε η παγκόσμια κοινότητα στην αρχή αυτού του αιώνα θεωρώντας ότι μπήκαμε σε μια περίοδο γαλήνης, ηρεμίας, ανάπτυξης, με τις βασικές επιλογές της ανθρωπότητας λυμένες: Δημοκρατία, ελεύθερη-ανοικτή οικονομία. Αυτά θεωρήθηκαν δεδομένα.
• Η ανθρωπότητα φαινόταν να μπαίνει σε μια νέα εποχή. Δυστυχώς, δεν πραγματοποιήθηκε αυτό. Αντίθετα βλέπουμε μια επιστροφή. Έχουμε πόλεμο στα βορειανατολικά μας, πόλεμο στα νοτιοανατολικά μας.
• Έχουμε, επίσης, μια μεν πτώση των τόνων με την Τουρκία, αλλά όχι αλλαγή των θέσεων. Θα έλεγα μάλλον διεύρυνση της τουρκικής ατζέντας με κάθε επιείκεια.
• Άρα, η χώρα θα πρέπει να ανταποκριθεί στη νέα πραγματικότητα. Δεν μπορεί να το κάνει με τον ίδιο τρόπο που το έκανε τους τελευταίους δύο αιώνες. Δεν γίνεται έτσι. Ο κόσμος έχει αλλάξει.
• Πρέπει η καινοτομία και το εγχώριο ανθρώπινο δυναμικό και το εγχώριο παραγωγικό δυναμικό – δεν το περιορίζω στο στενό κύκλο του Ελληνισμού που είναι στην Ελλάδα, έχουμε ένα τεράστιο ανθρώπινο κεφάλαιο έξω από την Πατρίδα μας – να συμμετάσχει στην εθνική προσπάθεια να δημιουργήσουμε μια ισχυρή, σύγχρονη και σε επίπεδο κόστους αποδεκτή για την ελληνική κοινωνία δύναμη αποτροπής.
• Είναι τεράστιας εθνικής σημασίας το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας για την ίδρυση Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας, Εκσυγχρονισμό θεσμικού πλαισίου των ΑΣΕΙ, Σύσταση Κοινού Σώματος Πληροφορικής στις Ένοπλες Δυνάμεις. Αυτό το νομοσχέδιο μας βάζει σε μια νέα εποχή. Αποτελεί ένα νομοσχέδιο το οποίο ενώνει τις δυνατότητες καινοτομίας της κοινωνίας και του ανθρώπινου κεφαλαίου της Πατρίδας μας, και όχι μόνον αυτού. Μπορεί να το κάνει και σε συνεργασία με το ανθρώπινο κεφάλαιο πολλών φιλικών χωρών.
Μερικές εκπροσωπούνται σήμερα εδώ, στο Συνέδριο, με τους πρέσβεις τους. Να συνδέσει αυτή τη δυνατότητα με τις ανάγκες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Να αξιοποιήσει, επίσης, το ανθρώπινο κεφάλαιο που ήδη έχουμε εμείς, στις Ένοπλες Δυνάμεις. Αναφέρομαι στα εξαιρετικά μυαλά που ήδη υπηρετούν στις Στρατιωτικές Σχολές.
Στη δυνατότητα να γίνεται έρευνα στις ίδιες τις Στρατιωτικές Σχολές. Η ερώτηση γιατί μια Στρατιωτική Σχολή – η Σχολή Ευελπίδων, η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, η Σχολή Ικάρων – δεν μπορεί μέχρι σήμερα να δώσει διδακτορικό, δηλαδή να επιτρέψει την έρευνα, δεν είναι ερώτηση που μπορεί να έχει οποιαδήποτε απάντηση.
• Επίσης, για να το ενισχύσουμε αυτό, δημιουργούμε μια διαφορετική θητεία γι’ αυτούς που θέλουν να φοιτήσουν στις Ανώτατες Σχολές, με τη βοήθεια των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, όπως γίνεται σε άλλες χώρες όπως οι ΗΠΑ. Όταν λέω να φοιτήσουν, εννοώ είτε στον πρώτο βαθμό, είτε στον δεύτερο βαθμό, είτε στο διδακτορικό βαθμό, και να μείνουν ένα διάστημα στις Ένοπλες Δυνάμεις για να δώσουν πίσω γνώση και βοήθεια σε τομείς αιχμής στις νέες τεχνολογίας.
• Είναι μια ολάνοικτη πόρτα για να μπουν οι γυναίκες και παρακαλώ να μπουν οι γυναίκες. Είμαστε περήφανοι που έχουμε 17% γυναίκες στις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Είναι πολύ καλό αυτό να πάει στο ποσοστό του γενικού πληθυσμού σιγά σιγά. Βεβαίως και να έρθουν και γυναίκες.
• Όλο αυτό θα δημιουργήσει σιγά σιγά μια νέα πραγματικότητα.
• Θα έχω αύριο το πρωί την ευκαιρία να εξηγήσω στη Βουλή των Ελλήνων γιατί αυτό το νομοθέτημα είναι εξαιρετικά σημαντικό και γιατί είναι εθνικής σημασίας.
• Υπάρχει κάτι κακό παρεμπιπτόντως, ότι συμπίπτει με προεκλογική περίοδο, για τις Ευρωεκλογές έστω, δεν είναι καλό αυτό. Δεν θέλουμε να θεωρήσει οποιοσδήποτε ότι αυτό είναι ένα νομοσχέδιο που έχει τίποτα να κάνει με την πολιτική αντιπαράθεση των κομμάτων. Είναι νομοσχέδιο που αφορά κάλυψη εθνικών υπαρξιακών αναγκών.
• Έχουμε κληρονομήσει προβλήματα δεκαετιών. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να ονομάσουμε τον υπεύθυνο ή να βρούμε υπευθυνότητες. Εδώ είναι να δούμε πώς πάμε μπροστά.
Η ελληνική αμυντική βιομηχανία παρελήφθη σε μια κατάσταση τραγωδίας. Και το λέω με κάθε επιείκεια. Δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολύ χρήσιμα στοιχεία μέσα στην ΕΑΒ, αλλά η ΕΑΒ καθ΄ εαυτή, αν διαβάσει κανείς τις παρατηρήσεις των ορκωτών ελεγκτών θα δει, παραδείγματος χάρη, εκατοντάδες εκατομμύρια μη επαληθευμένες απαιτήσεις, εκατοντάδα εκατομμύρια αποθήκη μη επαληθευμένη για περισσότερα από 10 χρόνια και διάφορα άλλα μεγέθη. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ένα μέγεθος στον ισολογισμό το οποίο να μην αμφισβητείται από τους ορκωτούς. Και το απίθανο, όλος αυτός ο απίστευτος ισολογισμός κατέληγε σε κερδοφορία!
• Δεν μπορεί η Πολεμική Αεροπορία να υπάρξει χωρίς την ελληνική αεροπορική βιομηχανία. Χρειάζεται την υποστήριξή της. Άρα, είναι εθνική πρόκληση να την εξυγιάνουμε.
Υπάρχουν εξαιρετικά στοιχεία μέσα της, υπάρχει τεχνογνωσία μέσα της, υπάρχουν προγράμματα, όπως το πρόγραμμα της εξέλιξης των F-16 σε επίπεδο Viper, υπάρχει συνεργασία με τους φίλους μας, τους στρατηγικούς μας φίλους στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, υπάρχουν στοιχεία στα οποία μπορούμε να βασιστούμε και να πάμε στην επόμενη μέρα.
Αλλά χρειάζεται μια βαθιά εξυγίανση. Και ελπίζω ότι η διοίκηση, η οποία υπεδείχθη με απολύτως αξιοκρατικά κριτήρια, και με πλήρη ενημέρωση και των άλλων δυνάμεων της Βουλής, θα καταφέρει αυτό το τιτάνιο έργο με την βοήθεια του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας στο βαθμό που γίνεται αυτό.
• Τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα είναι πάλι μία ιστορία πόνου. Γίνεται μία προσπάθεια, δεν έχουν την ίδια σημασία για τη χώρα, αλλά έχουν μια μεγάλη σημασία. Γίνεται μια προσπάθεια αυτή τη στιγμή, επειδή είναι εν εξελίξει να μην πω πολλά πράγματα.
Εκεί έχει μεγαλύτερο ρόλο το Υπουργείο Οικονομικών απ’ ό,τι έχουμε εμείς, ως μέτοχος. Στην ΕΑΒ, ακριβώς λόγω της σημασίας, την πήραμε πάνω μας, αναφέρομαι στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, στο σύνολό της. Όμως βοηθάμε και εμείς και ελπίζω τις επόμενες μέρες ή τον επόμενο μήνα θα υπάρχει μια κατάληξη που θα μας επιτρέπει αξιοπρεπώς να πούμε ότι και εκεί έχει γίνει ένα πρώτο βήμα.
• Η «Ατζέντα 2030» αφορά καταρχήν την άμυνα της χώρας. Αφορά δηλαδή τη δεδηλωμένη φιλοδοξία, θα τολμούσα να πω του συνόλου της ελληνικής κοινωνίας, το 2030 να έχουμε φτάσει σε αυτό το επίπεδο που να θεωρούμε ότι είναι απολύτως εφικτό να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις του νέου γεωπολιτικού περιβάλλοντος. Αυτό είναι η «Ατζέντα 2030», που προβλέπει μια πολύ μεγάλη σειρά βαθύτατων μεταρρυθμίσεων.
• Όσον αφορά τώρα τη δυνατότητά μας να μπορέσουμε να παράξουμε, δεν θα το έλεγα σε αντίστιξη με την Τουρκία σε αυτή τη φάση, νομίζω ότι είναι απολύτως εφικτό σε ορατό ορίζοντα, ακόμη και πριν από το 2030, η χώρα να μπορέσει να παράξει έξυπνα συστήματα, πολλαπλασιαστές ισχύος οι οποίοι να επιτρέψουν στις Ένοπλες Δυνάμεις να βρεθούν σε ένα άλλο επίπεδο.
• Έχω διακηρύξει τη φιλοδοξία δημιουργίας και «θόλου» anti-drone και αντιαεροπορικού «θόλου» και δυνατοτήτων εξελιγμένων και στη θάλασσα και κάτω από τη θάλασσα. Αναφέρομαι σε αυτόνομα οχήματα. Επίσης, σε μια νέα γενιά επικοινωνιών, διαδικτύωσης των συστημάτων μας. Όλα αυτά είναι απολύτως μέσα στις δυνατότητες του εγχώριου ανθρώπινου κεφαλαίου και της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.
• Επίσης, παρότι δεν συνδυάζεται απόλυτα με αυτό, προσβλέπω και στη ναυπηγική μας βιομηχανία. Οι ναυπηγικές μας μονάδες έχουν περάσει μια φάση εξυγίανσης. Υπάρχει έργο, υπάρχει σημαντικό έργο να γίνει. Το Πολεμικό Ναυτικό, δυστυχώς λόγω της κρίσης, είχε μείνει πολύ πίσω. Έχει γίνει μια πολύ μεγάλη προσπάθεια εκεί με τις Belharra. Αλλά υπάρχει και δυνατότητα και πρόθεση εξέλιξης συστημάτων και σκαφών μέσα από τη δικιά μας ναυπηγική βιομηχανία.
• Για την ενίσχυση της αεράμυνας είπα πόσα χρήματα έχουμε βάλει στην «μπάντα» στο δωδεκαετές. Δεν είπα ότι θα τα «χαλάσουμε» κατευθείαν.
• Είναι το υστέρημα του ελληνικού λαού. Δαπανάμε χρήματα όταν είναι απολύτως απαραίτητο και όταν υπάρχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Άρα, για να το ξεκαθαρίσω, 2 δισ. ευρώ είναι εκεί προγραμματισμένα. Δεν σημαίνει ότι θα δαπανήσουμε και τα 2 δισ.
• Μιλάμε υποθετικά, αν έρθει μια πρόταση η οποία είναι συμφέρουσα για τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και την ελληνική κοινωνία, βεβαίως θα συζητηθεί από το ΚΥΣΕΑ. Θα συζητηθεί από την αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, θα ενημερωθούν τα κόμματα και θα το συζητήσουμε και θα πάρουμε την εθνικά ορθή απόφαση.
Αλλά η ερώτηση την οποία συνεχώς δέχομαι (Σημ: για την Ουκρανία) είναι περί παραχωρήσεων. Περί μονομερών ενεργειών, δηλαδή παραχώρησης συστήματος Patriot ή S-300. Νομίζω και ο Πρωθυπουργός το έχει πει ξεκάθαρα πάρα – πάρα πολλές φορές. Δεν πρόκειται να γίνει.
• Δεν είναι μόνο οι Belharra, έχουμε πάρει τα περιπολικά Island. Έχουν γίνει μεγάλες προσπάθειες από το προσωπικό του Πολεμικού Ναυτικού και το τεχνικό προσωπικό του Πολεμικού Ναυτικού και την ηγεσία, και την τωρινή και κυρίως την προηγούμενη ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού – είναι νέα ηγεσία τώρα- να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις.
Βεβαίως, όμως, εάν η χώρα δεν προμηθευτεί LCS – τις LCS που θέλει, διότι οι LCS προσφέρονται εμείς όμως θέλουμε συγκεκριμένες LCS που έχουν θεραπεύσει τα παιδικά τους προβλήματα – και εάν δεν μας παραχωρηθούν δωρεάν – επαναλαμβάνω δωρεάν – οι LCS οι οποίες θα έχουν θεραπεύσει τα προβλήματά τους, βεβαίως έχουμε δεύτερη και τρίτη λύση.
• Επίσης θέλω να ξεκαθαρίσω, δεν έχουμε βάλει στο «ράφι» ούτε τη λογική της option προμήθειας τέταρτης φρεγάτας Belharra ούτε το ζήτημα των κορβετών. Είναι κι αυτό μέσα στις πιθανότητες τις οποίες έχουμε.
• Και επίσης, στο Πολεμικό Ναυτικό η χώρα δεν πρόκειται να έχει μόνο μια πηγή προμήθειας. Βεβαίως θέλουμε το Πρόγραμμα Constellation, βεβαίως θα πάμε στο Πρόγραμμα Constellation – αυτό το έχουμε πει. Είναι ένα πρόγραμμα μακράς πνοής, μας ενδιαφέρει πάρα πολύ διότι εκεί δεν είναι μόνο θέμα παραγωγής στην Ελλάδα, ναυπήγησης στην Ελλάδα, είναι και θέμα σχεδιασμού επί τη βάσει των αναγκών του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Αλλά πάντοτε θα υπάρχει μια διαφοροποίηση πηγών.
• Καταρχήν, αυτή είναι μια κοινή αντίληψη των Επιτελείων και μια αντίληψη που πιστεύω προϋπήρχε και στο μυαλό του προηγούμενου Υπουργού, του φίλου μου Νίκου Παναγιωτόπουλου και της προηγούμενης Ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων. Απλώς, τώρα έφτασε η στιγμή να θεσμοθετηθεί και να ωριμάσει. Είναι προφανές ότι πρέπει να υπάρχει Σώμα Πληροφορικής στις Ένοπλες Δυνάμεις. Έχουμε περάσει σε μια νέα εποχή, η οποία το απαιτεί.
Οφείλει να υπηρετεί τη διακλαδικότητα. Οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν περάσει στη φάση της διακλαδικότητας. Αυτό συνιστά επιλογή του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ με τις συγκεκριμένες αρμοδιότητες που τώρα υπάρχουν, κάτι που για άλλες Ένοπλες Δυνάμεις είναι ζητούμενο.
Ζούμε σε ένα διακλαδικό περιβάλλον, όποιος το αγνοεί αυτό θα υποστεί τεράστιες ζημιές. Εάν το είχαμε δε σε προηγούμενες προκλήσεις, νομίζω ότι τα αποτελέσματα θα ήταν πολύ καλύτερα. Άρα, λοιπόν, η διακλαδικότητα είναι ένας από τους παράγοντες που επιβάλει τη δημιουργία Σώματος Πληροφορικής, μαζί με την αλλαγή των συνθηκών και της τεχνολογίας.
• Όμως οφείλουμε να αναπτύξουμε μέσα σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο δυνατότητες και αμυντικές και επιθετικές κυβερνοπολέμου. Αυτό έχει να κάνει η Μονάδα 1864. Ξέρω ότι όλοι θεωρούν ότι η ερμηνεία είναι (για τον αριθμό) η ημερομηνία της Ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα. Είναι μια από τις ερμηνείες.
Όταν έρθει στη Βουλή ίσως δώσω και τη δεύτερη ερμηνεία που υπάρχει. Ο καθένας από αυτούς τους 4 αριθμούς κάτι σημαίνει για τους Έλληνες, κάτι σημαίνει για το παρελθόν μας και κάτι σημαίνει για το μέλλον μας. Θεωρώ ότι αυτή η Μονάδα με το ανθρώπινο δυναμικό που έχουμε και μπορούμε να προσελκύσουμε μέσα από τις ειδικές διατάξεις της θητείας μπορεί να καταστεί όσο γνωστή είναι η Μονάδα 8200 των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων. Όποιος, δηλαδή, έχει υπηρετήσει σε αυτή τη Μονάδα και βγαίνει μετά στην αγορά εργασίας να είναι περιζήτητος και αυτή η Μονάδα να δώσει σε εμάς τις ευρύτατες δυνατότητες που χρειαζόμαστε για να υπερασπίσουμε την Πατρίδα μας από επιθέσεις άλλης μορφής από αυτές που έχουμε συνηθίσει μέχρι τώρα.
• Η «Ατζέντα 2030» δεν είναι απλώς σημαντική, είναι υπαρξιακή. Εάν η χώρα δεν τα καταφέρει, αντιμετωπίζει υπαρξιακό πρόβλημα. Όχι οικονομικό πρόβλημα. Πρέπει να ξεχάσουμε το γεωπολιτικό περιβάλλον στο οποίο υπήρξαμε.
• Για την Πατρίδα μας, η εκπλήρωση της «Ατζέντας 2030» και άρα η ανάπτυξη του οικοσυστήματος καινοτομίας και της ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας, είναι υπαρξιακές συνθήκες. Και πρέπει να τις δούμε ως συνθήκες στράτευσης της κοινωνίας, του ανθρώπινου δυναμικού, του πολιτικού προσωπικού, όλων μας, ώστε να επιτευχθούν. Δεν είναι εξαγγελίες προθέσεων ενός Πρωθυπουργού, μίας Κυβέρνησης ή ενός κόμματος. Το αντιμετωπίζουμε ως υπαρξιακή ανάγκη και με αυτή τη στρατιωτική πειθαρχία που απαιτεί η υπαρξιακή ανάγκη θα το υπηρετήσουμε", κατέληξε ο ίδιος.
