"Γιατί οι ΗΠΑ ήταν εγγυητές στη σύγκρουση Ισραήλ-Λιβάνου στην Ανατολική Μεσόγειο;", είναι ο τίτλος άρθρου του Τούρκου καθηγητή του Πανεπιστημίου της Bandırma, Ισμαήλ Σαχίν, το οποίο φιλοξενείται σε ΜΜΕ της χώρας του, κυριότερα σημεία του οποίου είναι τα ακολουθα:
"Ο πρωταρχικός σκοπός των ΗΠΑ στην επίλυση του προβλήματος των θαλάσσιων συνόρων μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου είναι να μειώσουν την ιρανική επιρροή παρέχοντας υλική και ηθική υποστήριξη στον Λίβανο, ο οποίος παλεύει με οικονομικές και πολιτικές κρίσεις.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ο στρατός του Ισραήλ σκότωσε δύο Παλαιστίνιους στη Δυτική Όχθη
Σύμφωνα με την Ουάσιγκτον, η συνεχιζόμενη αστάθεια στον Λίβανο θα μπορούσε να αυξήσει περαιτέρω την ιρανική επιρροή στη χώρα.
Με την ανακάλυψη πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, προέκυψαν διαφωνίες για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ πολλών παραθαλάσσιων κρατών.
Μία από αυτές τις διαφωνίες προέκυψε μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου. Σύμφωνα με εκτιμήσεις διεθνών ενεργειακών φορέων, υπάρχουν πόροι φυσικού αερίου υψηλής εμπορικής αξίας στις θαλάσσιες περιοχές του Λιβάνου.
Διαφωνία σε τρία μπλοκ
Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις, η κυβέρνηση του Λιβάνου χώρισε τις περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας της σε οικόπεδα και ανακοίνωσε διεθνή διαγωνισμό το 2017 για την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου σε αυτά .
Το Ισραήλ αντέδρασε σκληρά στην πρωτοβουλία του Λιβάνου με το σκεπτικό ότι τρία από τα πέντε τετράγωνα για τα οποία έγινε ο διαγωνισμός ανήκαν στις δικές του θαλάσσιες περιοχές.
Παρά την αντίρρηση του Ισραήλ, η κυβέρνηση του Λιβάνου δεν υποχώρησε από τη διαδικασία του διαγωνισμού, διότι ήταν πολύ σημαντική η εκμεταλλευσιμότητα των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων για την οικονομία του Λιβάνου, η οποία βρισκόταν σε ύφεση.
Ως αποτέλεσμα του διαγωνισμού, η κυβέρνηση του Λιβάνου ανακοίνωσε ότι έχει αδειοδοτήσει τα αγροτεμάχια 4 και 9 στην κοινοπραξία Total (Γαλλία), Eni (Ιταλία) και Novatek (Ρωσία).
Το Τελ Αβίβ δήλωσε ότι ο εν λόγω διαγωνισμός ήταν αντίθετος με το διεθνές δίκαιο, με την ένσταση ότι μέρος του οικοπέδου με αριθμό 9 παρέμενε στη θαλάσσια δικαιοδοσία του Ισραήλ και ως εκ τούτου η προσφορά δεν θα αναγνωριστεί.
Επιπλέον, το Ισραήλ δεν αρκέστηκε σε αυτή την ένσταση και ως αντίποινα αποφάσισε να αναζητήσει πετρέλαιο και φυσικό αέριο κατά μήκος του 9ου οικοπέδου.
Αυτή η απόφαση, που ελήφθη στα τέλη Ιουνίου 2017, έκανε τις διαφορές μεταξύ των δύο χωρών να φτάσουν στο υψηλότερο επίπεδο.
Σημειωτέον ότι οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν κακές από την αρχή.
Πρώτον, ο Λίβανος δεν αναγνωρίζει το Ισραήλ ως κράτος.
Δεύτερον, η Χεζμπολάχ, το πιο ισχυρό σιιτικό κόμμα που υποστηρίζεται από το Ιράν, το οποίο έχει θέσει την καταστροφή του Ισραήλ ως κύριο στόχο του, βρίσκεται στον Λίβανο και η παρουσία της εκεί προκαλεί μεγάλη αναστάτωση στο Ισραήλ.
Επιπλέον, ο πόλεμος μεταξύ των δύο κρατών έχει σταματήσει με τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Ως εκ τούτου, ο Λίβανος και το Ισραήλ, που βλέπουν ο ένας τον άλλον ως υπαρξιακή απειλή, ήταν πιθανό να εμπλακούν ξανά σε μια καυτή σύγκρουση λόγω των διαφορών για τη θαλάσσια δικαιοδοσία.
Η βασική αιτία της κρίσης
Το κύριο πρόβλημα στην κρίση της θαλάσσιας δικαιοδοσίας, στην οποία οι αμοιβαίες κατηγορίες διαδέχονταν η μία την άλλη, ήταν ότι δεν υπήρχε συμφωνία μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ που να καθόριζε τα θαλάσσια σύνορα.
Σε αυτό το σημείο, οι λιβανικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι το Ισραήλ εκμεταλλεύτηκε την οικονομική, κοινωνική και πολιτική αδυναμία του Λιβάνου και προέβη σε προκλητικές ενέργειες σε μια προσπάθεια να κάνει ρυθμίσεις υπέρ του Τελ Αβίβ, με αποτέλεσμα ο Λίβανος να μην είναι υπέρ της απευθείας διαπραγμάτευσης με το Ισραήλ.
Στα τέλη του 2019, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) παρενέβησαν για να τερματίσουν τη σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ διόρισε αρχικά τον Ντέιβιντ Σάτερφιλντ, πρώην υπάλληλο του Γραφείου Μέσης Ανατολής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, για να μεσολαβήσει. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας διαλόγου που ξεκίνησε υπό την ηγεσία του Σάτερφιλντ, πραγματοποιήθηκαν πολλές φορές συναντήσεις με τις αρχές του Λιβάνου και του Ισραήλ.
Η λιβανική κυβέρνηση υποστήριζε ότι μια επιτροπή αποτελούμενη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Λίβανο, το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) θα έπρεπε να ασχοληθεί με το θέμα αντί να μεσολαβήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Επιταχυντής η έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού
Σε ένα περιβάλλον όπου οι συζητήσεις συνεχίστηκαν, η κυβέρνηση του Λιβάνου ξεκίνησε δραστηριότητες εξερεύνησης υδρογονανθράκων τον Φεβρουάριο του 2020, με τις εταιρείες που αναφέρονται παραπάνω, στο 4ο οικόπεδο, το οποίο δεν οδηγούσε σε καμία σύγκρουση με το Ισραήλ.
Ωστόσο, τα αναμενόμενα αποτελέσματα από τις δραστηριότητες γεώτρησης που ολοκληρώθηκαν τον Απρίλιο δεν μπόρεσαν να επιτευχθούν. Αυτή τη φορά αποφασίστηκε να γίνει έρευνα στο 9ο οικόπεδο, το οποίο εκτιμάται ότι είναι πλούσιο σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο.
Οι εργασίες γεώτρησης που θα εκτελούνται από την εταιρεία Total σχεδιάστηκε να ξεκινήσουν τον Αύγουστο. Ωστόσο, η ατζέντα της χώρας άλλαξε με την έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού στις 4 Αυγούστου που προκάλεσε φρικτές καταστροφές.Με την έκρηξη, τα προβλήματα του Λιβάνου, που παλεύει με οικονομικές και πολιτικές κρίσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα, έχουν βαθύνει.
Οι δραστηριότητες υδρογονανθράκων σταμάτησαν. Είναι σαφές ότι η έκρηξη είχε αρνητικό αντίκτυπο στο ενεργειακό έργο και τη διπλωματία του Λιβάνου. .
Όπως ήταν φυσικό, αυτή η κατάσταση επιτάχυνε την επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας μεταξύ των δύο χωρών.
Είναι απολύτως φυσικό για τον Λίβανο να βλέπει τους ενεργειακούς πόρους στις θαλάσσιες περιοχές ως διέξοδο από τις τρέχουσες κακές συνθήκες. Στην πραγματικότητα, η χώρα αντιμετωπίζει μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις της ιστορίας της.
Λιβανο-ελληνοκυπριακή Συμφωνία
Στις 17 Ιανουαρίου 2007 υπογράφηκε συμφωνία αποκλειστικής οικονομικής ζώνης μεταξύ του Λιβάνου και της Ελληνοκυπριακής Διοίκησης .
Ωστόσο, η συμφωνία αυτή δεν τέθηκε ποτέ σε ισχύ. Υπήρχαν δύο λόγοι για τους οποίους το κοινοβούλιο του Λιβάνου δεν επικύρωσε τη συμφωνία.
Η πρώτη από αυτές ήταν οι διπλωματικές πρωτοβουλίες της Τουρκίας στον Λίβανο. Η Τουρκία είχε αντιρρήσεις για τη συμφωνία με δύο λόγους,, ο ένας γενικός και ο άλλος ιδιωτικός.
Η γενική ένσταση της Τουρκίας βασίστηκε στη θέση ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ή της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία είναι ημικλειστή θάλασσα, θα μπορούσε να είναι δυνατή μόνο με ρυθμίσεις που θα γίνουν μεταξύ όλων των σχετικών χωρών και με τρόπο που θα λαμβάνουν υπόψη τα δικαιώματα και τα συμφέροντα όλων των μερών.
Ειδική ένσταση της Τουρκίας είναι η δικαιοδοσία της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου στις θαλάσσιες περιοχές της νήσου Κύπρου.
Στο πλαίσιο αυτό, η Τουρκία ισχυριζόταν ότι η ελληνοκυπριακή διοίκηση δεν εκπροσωπούσε ολόκληρο το νησί, επομένως οι νόμοι που ψηφίστηκαν από τους Ελληνοκύπριους ή οι συμφωνίες με τις σχετικές χώρες παραβίαζαν τα κυριαρχικά δικαιώματα της ΤΔΒΚ και ως εκ τούτου οι συμφωνίες που έγιναν ήταν άκυρες.
Ο δεύτερος λόγος που ο Λίβανος δεν επικύρωσε τη συμφωνία με την ελληνοκυπριακή διοίκηση είναι η συμφωνία ΑΟΖ που υπογράφηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2010 μεταξύ της ελληνοκυπριακής διοίκησης και του Ισραήλ.
Οι λιβανικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι οι περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας του Λιβάνου σφετερίστηκαν με τη συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ του Ισραήλ και της ελληνοκυπριακής διοίκησης.
Σε αυτή την κατεύθυνση, η κυβέρνηση του Λιβάνου κατηγόρησε την ελληνοκυπριακή πλευρά ότι ενήργησε αντίθετα με τη συμφωνία του 2007.
Σύγκρουση για το οικόπεδο
Ο λόγος για αυτές τις κατηγορίες ήταν ότι ο Λίβανος υπέστη την απώλεια της ΑΟΖ ως αποτέλεσμα της συμφωνίας που υπογράφηκε μεταξύ της ελληνοκυπριακής διοίκησης και του Ισραήλ.
Η συμφωνία μεταξύ της ελληνοκυπριακής διοίκησης και του Ισραήλ απαιτούσε αλλαγές στη Συμφωνία της ελληνοκυπριακής διοίκησης του Λιβάνου.
Διότι υπήρξε διαφωνία μεταξύ της περιοχής που ορίστηκε ως νότια σύνορα από τον Λίβανο και της περιοχής που ορίστηκε ως βόρεια σύνορα από το Ισραήλ.
Ως εκ τούτου, ο Λίβανος ανακοίνωσε ότι δεν θα αναγνωρίσει τη συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ του Ισραήλ και της ελληνοκυπριακής διοίκησης. Αυτή η σύγκρουση οδήγησε σε εντάσεις μεταξύ των τριών χωρών.
Ίσως το πιο σημαντικό, η Total, με άδεια από την κυβέρνηση του Λιβάνου, ανακοίνωσε ότι δεν θα ξεκινήσει τις γεωτρήσεις έως ότου υπογραφεί μια συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και του Λιβάνου.
Αυτή η απόφαση ενέτεινε πολύ την πίεση στον Λίβανο. Το φονικό χτύπημα ήρθε από το Ισραήλ.
Στις 5 Ιουνίου 2022, το πλοίο Ισραηλινών συμφερόντων το οποίο είχε εξουσιοδοτηθεί από την εταιρεία, πήγε στο επίμαχο πεδίο Karish και άρχισε να προετοιμάζεται να εργαστεί στην επίμαχη περιοχή. Αυτή η κίνηση ήταν σημαντική επειδή τόσο ο Λίβανος όσο και το Ισραήλ υποστήριξαν ότι μέρος του Πεδίου Καρις βρισκόταν στην αποκλειστική οικονομική ζώνη τους.
Ο παράγοντας ΗΠΑ
Η πρωτοβουλία Karish του Ισραήλ συνέπεσε με τις δύσκολες μέρες του Λιβάνου. Ενώ η κυβέρνηση του Λιβάνου ζήτησε δάνειο από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) μέσω των ΗΠΑ για να ξεπεράσει την οικονομική κρίση, από την άλλη πλευρά, διαπραγματευόταν την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας από την Αίγυπτο και την Ιορδανία προκειμένου να βρεθεί λύση στο ηλεκτρικό ρεύμα.
Η χώρα καταστράφηκε. Οι ειδικοί συμφώνησαν ότι οι συνθήκες διαβίωσης στον Λίβανο ήταν ακόμη χειρότερες από ότι κατά τον εμφύλιο πόλεμο του 1975-1990. Τα κρίσιμα γεγονότα όπως η Tayyuna, που σήμανε εμφύλιο πόλεμο, ήταν σε άνοδο.
Έγινε σχεδόν αδύνατο για τον Λίβανο, που είχε εξαρτηθεί από κάθε άποψη από τη δύναμη και την επιρροή των ΗΠΑ, να αποφύγει τις διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ για τον καθορισμό των θαλάσσιων συνόρων με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ.
Ως αποτέλεσμα, το Ισραήλ και ο Λίβανος, που επίσημα δεν αναγνωρίζονται μεταξύ τους, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις υπό τη μεσολάβηση των ΗΠΑ και κατέληξαν σε συμφωνία στις αρχές Οκτωβρίου. Με τη συμφωνηθείσα συμφωνία επιλύθηκε η θαλάσσια διαμάχη περίπου 860 τετραγωνικών χιλιομέτρων μεταξύ των δύο χωρών.
Δεν μπόρεσαν ωστόσο να υπογράψουν την συμφωνία μεταξύ τους.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει διπλωματική σχέση μεταξύ των δύο χωρών, οι εκπρόσωποι του Λιβάνου και του Ισραήλ δεν μπορούσαν να υπογράψουν την ίδια συμφωνία. Για το λόγο αυτό ετοιμάστηκαν δύο κείμενα συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και ΗΠΑ και μεταξύ Λιβάνου και ΗΠΑ. Τα κείμενα της συμφωνίας, τα οποία δεσμεύουν όλα τα μέρη, υπογράφηκαν χωριστά στην Ουάσιγκτον. Στη συνέχεια και οι δύο πλευρές αναγνώρισαν η μία τα θαλάσσια σύνορα της άλλης κάνοντας ταυτόχρονες κοινοποιήσεις συνόρων στα Ηνωμένα Έθνη.
Ειλικρινά, ένα σημαντικό πρόβλημα των δύο κρατών που δεν αναγνωρίζονται, υπό την εγγύηση των ΗΠΑ, έχει λυθεί και έχει γίνει μια σπουδαία δουλειά.
Μείωση της Ιρανική επιρροής στο Λίβανο και εφοδιασμός της ΕΕ
Σύμφωνα με την Ουάσιγκτον, η συνεχιζόμενη αστάθεια στον Λίβανο θα μπορούσε να αυξήσει περαιτέρω την ιρανική επιρροή στη χώρα. Με αυτή τη στρατηγική, σχεδιάζεται να συνεχιστούν οι μελέτες υδρογονανθράκων στον Λίβανο μετά τη συμφωνία και να αυξηθεί η οικονομική στήριξη από τη Δύση προς τον Λίβανο.
Στην πραγματικότητα, η ανακοίνωση της Total ότι θα ξεκινήσει εκ νέου γεωτρήσεις στον Λίβανο μόλις επιτευχθεί η συμφωνία, υποδηλώνει αυτή την πρόθεση βοήθειας προς τον Λίβανο.
Ο δεύτερος στόχος των ΗΠΑ είναι να αυξήσουν την ποικιλότητα των μη ρωσικών πόρων φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την επίλυση των κρίσεων που εμποδίζουν τις δραστηριότητες υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Σύντομα θα δούμε πώς θα συνεχιστεί αυτή η διαδικασία και πώς θα επηρεάσει άλλες συγκρούσεις στην Ανατολική Μεσόγειο."
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Από τα παραπάνω διαπιστώνεται μεταξύ άλλων, η ακολουθητέα πάγια τακτική της Τουρκίας να παρεμβαίνει αποτρέποντας τρίτες χώρες που επιθυμούν να οριοθετήσουν την ΑΟΖ τους με την Κύπρο, όπως έκανε στην περίπτωση του Λιβάνου που αναφέραμε νωρίτερα, αλλά και με την Ελλάδα, όπως έκανε στο παρελθόν, όπου παρενέβη στην Αλβανία αποτρέποντας την μεταξλυ των 2 κρατών οριοθέτηση των ΑΟΖ τους.
Ωστόσο από την επίτευξη συμφωνίας οριοθέτησης των ΑΟΖ μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου, προκύπτει κάτι εξόχως σημαντικό για την οριοθέτηση της ΑΟΖ της Κύπρου με τον Λίβανο σε συνέχεια αυτής της οριοθέτησης Κύπρου-ισραήλ, αφού οι όποιες διαφορές έχουν επιλυθεί.
Η Κυπριακή κυβέρνηση θα πρέπει να κινηθεί άμεσα ζητώντας την βοήθεια των ΗΠΑ, προκειμένου να οριοθετήσει με συμφωνία την ΑΟΖ της με τον Λίβανο, βάζοντας ταφόπλακα στις τουρκικές αξιώσεις ότι τάχα το ψευδοκράτος στην Κύπρο, το οποίο σημειωτέον δεν έχει αναγνωριστεί από κανένα κράτος παγκοσμίως πλήν Τουρκίας, έχει δικαιώματα στην Κυπριακή ΑΟΖ.
Τέλος αναμένουμε σε λίγες ημέρες τι θα πράξει και η Αλβανία στο ζήτημα οριοθέτησης της ΑΟΖ της με την Ελλάδα, επιλέγοντας είτε το δρόμο προς την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την ασφάλεια , είτε τον δρόμο της αβεβαιότητας και της σύγκρουσης με άλλες χώρες των Βαλκανίων, υποκύπτοντας στους εκβιασμούς του Ερντογάν.
