"Η πρόκληση της Λιβυκής ΑΟΖ", είναι ο τίτλος άρθρου έγκριτου Ισραηλινού ΜΜΕ, του οποίου αρθρογράφος είναι ο απόστρατος Συνταγματάρχης Δρ. Έραν Λέρμαν, πρώην αναπληρωτής διευθυντής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ και νυν αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Στρατηγικής και Ασφάλειας της Ιερουσαλήμ. Η συνέχεια έχει ως ακολούθως:
"Το Ισραήλ πρέπει να απορρίψει τους ισχυρισμούς της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η πρόσφατη προσέγγιση του Ισραήλ με την Τουρκία δεν χρειάζεται να αποκλείσει την Ιερουσαλήμ να πάρει σταθερή θέση στις αξιώσεις της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Πράγματι, το Ισραήλ πρέπει και πάλι να απορρίψει το Μνημόνιο Συνεννόησης που υπογράφηκε τον Οκτώβριο μεταξύ της Τουρκίας και της κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας στη Λιβύη σχετικά με την εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Επιπλέον, οι αβάσιμες διεκδικήσεις της Άγκυρας για τα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο, των οποίων η κυριαρχία είναι αδιαμφισβήτητη, θα πρέπει να ανησυχήσει όλους τους εταίρους στην περιφερειακή ευθυγράμμιση.
Το Ισραήλ θα πρέπει επίσης να στρέψει την προσοχή των ΗΠΑ ,η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη αντιδράσει, στην ανάγκη να βοηθήσει στην επίλυση αυτών των ζητημάτων φιλικά, στην αποδεκτή βάση του Δικαίου της Θάλασσας.
Ιστορικό
Η κυβέρνηση του ΑΚΡ της Τουρκίας εμπλέκεται ενεργά στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη από το 2014, υποστηρίζοντας στοιχεία στα δυτικά της χώρας, που συνδέονται με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, ενάντια στις δυνάμεις που εδρεύουν στην Κυρηναϊκή υπό την ηγεσία του Στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ ,υποστηριζόμενο από την Αίγυπτο).
Τον Νοέμβριο του 2019, όταν η λεγόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) πολιορκήθηκε στην Τρίπολη από τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό (LNA) του Χάφταρ, η τουρκική παρέμβαση έγινε πιο έντονη και το GNA υπέγραψε δύο Μνημόνια Συνεννόησης με την Άγκυρα:
1.Συμφωνία σημαντικής τουρκικής εμπλοκής στον πόλεμο και συγκεκριμένα στη χρήση drones και ενίσχυση της αεράμυνας.
2. Συμφωνία για οριοθέτηση των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) στην Ανατολική Μεσόγειο, πιθανώς τέτοια ώστε οι δύο χώρες να έχουν κοινά σύνορα.
Αυτό θα σήμαινε ότι οποιοσδήποτε αγωγός ή καλώδιο τροφοδοσίας που θα τοποθετηθεί στην ανατολική Μεσόγειο που θα συνδέει το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Κύπρο με την Ελλάδα και την Ευρώπη ,θα εξαρτάτο από την τουρκική καλή θέληση.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ «γειώνει» την Τουρκία για τους ρωσικούς S-400: «Μην τους χρησιμοποιήσετε, δώστε τους πίσω»
Η προτεινόμενη οριοθέτηση προϋποθέτει αναγκαστικά, ότι βασικά ελληνικά νησιά, όπως η Ρόδος, η Κάρπαθος και η Κρήτη, δεν έχουν ΑΟΖ στα ανατολικά τους, αντίθετα με ότι ισχύει βάση του Δίκαιου της Θάλασσας.
Από την άλλη πλευρά, Ελλάδα και Αίγυπτος ολοκλήρωσαν τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις τους και χάραξαν μια γραμμή που οριοθετεί τις ΑΟΖ τους με βάση την πραγματική γεωγραφία των νησιών και το Δίκαιο της Θάλασσας.
Η συμφωνία υπεγράφη στο Κάιρο από τους υπουργούς Εξωτερικών Sameh Shoukri και Νίκο Δένδια στις 6 Αυγούστου 2020.
Μέσα σε μια μέρα, τα ΗΑΕ υποστήριξαν τον ελληνοαιγυπτιακό χάρτη και μέσα σε μια εβδομάδα, το ίδιο έκανε και το Ισραήλ και λίγο αργότερα ήρθε η ανακοίνωση της επικείμενης υπογραφής των Συμφωνιών του Αβραάμ.
Έτσι, η οριοθέτηση της Λιβυκής και της Τουρκικής ΑΟΖ ήταν και παραμένει ουσιαστική όχι μόνο για το Ισραήλ και την Αίγυπτο αλλά και για άλλους στην περιοχή που επιδιώκουν να περιορίσουν τις φιλοδοξίες του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και να στηρίξουν την οικονομική και πολιτική σταθερότητα στην περιοχή.
Μια περίοδος σταθεροποίησης και μια ανανεωμένη κρίση
Η τουρκική επέμβαση στη Λιβύη πέτυχε δραματικά αποτελέσματα, όπως το σπάσιμο της πολιορκίας της Τρίπολης, και την υποχώρηση των δυνάμεων του Χάφταρ.
Κάποια στιγμή, φάνηκε ότι το GNA θα τους καταδίωκε στη Βεγγάζη και όχι μόνο.
Ωστόσο, η Αίγυπτος παρενέβη, αντιμετωπίζοντας την επίθεση με την υποστήριξη της Τουρκίας, απειλώντας ότι οποιαδήποτε προέλαση προς τα ανατολικά πέρα από τη γραμμή Sirt-Jafra στην κεντρική Λιβύη θα πυροδοτούσε μια ευρείας κλίμακας αιγυπτιακή στρατιωτική εισβολή.
Το αποτέλεσμα ήταν μια ισχνή αποκλιμάκωση και μια παρατεταμένη περίοδος κατά την οποία η διεθνής κοινότητα αποτελούμενη από τα Ηνωμένα Έθνη, Ηνωμένες Πολιτείες, Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, που δεν ήταν πάντα σε αρμονία μεταξύ τους , να εργαστούν για να επιφέρουν τη συμφιλίωση και την ενοποίηση.
Ωστόσο, ενώ το επίπεδο βίας μειώθηκε σημαντικά, οι θεμελιώδεις πραγματικότητες στη Λιβύη δεν άλλαξαν.
Αυτό που άλλαξε ήταν η στρατηγική που επέλεξε ο Ερντογάν.
Για διάφορους λόγους, αλλά σίγουρα λόγω της οικονομικής κατάρρευσης της Τουρκίας, ξεκίνησε μια ερωτοτροπία με τους ζωτικούς Άραβες παίκτες, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και ακόμη και την Αίγυπτο,παρά τις κακές σχέσεις μεταξύ αυτού και του Αιγύπτιου προέδρου Abdel Fatah el-Sisi.
Παράλληλα στη σημερινή περιφερειακή πραγματικότητα, ως συμπληρωματική πτυχή ο Ερντογάν επέλεξε επίσης να ξεκινήσει μια προσέγγιση με το Ισραήλ, το οποίο παραμένει ένας μεγάλος και κερδοφόρος εμπορικός εταίρος για την Τουρκία, ενώ μπορεί επίσης να τον βοηθήσει να αλλάξει την εικόνα της χώρας του στην Ουάσιγκτον.
Με όλα αυτά να διακυβεύονται, και με τη μερική σταθεροποίηση στη Λιβύη, το ζήτημα της οριοθέτησης της ΑΟΖ τέθηκε σε δεύτερη μοίρα.
Ωστόσο, η δραματική άνοδος των τιμών της ενέργειας και ο οξύτερος τόνος των διεκδικήσεων της Τουρκίας κατά της Ελλάδας σε μια σειρά άλλων ζητημάτων, οδήγησαν την Άγκυρα να αναβιώσει τη διαμάχη του 2019 και να την κατοχυρώσει σε ένα νέο Μνημόνιο Συνεννόησης που ελέγχει τα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης φυσικού αερίου και πετρελαίου. στην υποτιθέμενη λιβυκή ΑΟΖ.
Η Αίγυπτος αντέδρασε έντονα, ανέστειλε τον στρατηγικό της διάλογο με την Τουρκία και οπισθοχώρησε προς τη γλώσσα της προηγούμενης δεκαετίας. Το ίδιο και η Ελλάδα, υποστηριζόμενη από μια σταθερή δήλωση που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν ακόμη λάβει σταθερή θέση και το Ισραήλ, το οποίο στάθηκε ισχυρό το 2019, δεν έχει ακόμη αντιδράσει.
Διακυβεύονται όχι μόνο τα σύνορα της Ανατολικής Μεσογείου αλλά η τουρκική στρατηγική να πιέσει την Ελλάδα εγείροντας αξιώσεις για πολλά μεγάλα ελληνικά νησιά στο Αιγαίο, συμπεριλαμβανομένης της Μυτιλήνης, της Σάμου και της Χίου.
Η Τουρκία ισχυρίζεται εδώ και χρόνια ότι από τότε που η Ελλάδα «στρατιωτικοποίησε» αυτά τα νησιά, έχει χάσει το δικαίωμά της στην κυριαρχία.
Αυτή η εκστρατεία εντάθηκε με επιστολές που απέστειλε η Τουρκία στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ τον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο του 2021 και οι ισχυρισμοί αυτοί αντικρούστηκαν, με επιστολές που απέστειλε η Ελλάδα στο Συμβούλιο Ασφαλείας, βάσει των Συνθηκών της Λωζάνης (1923) και του Παρισιού (1947).
Τι μπορεί να κάνει το Ισραήλ;
Η επίσκεψη στο Ισραήλ νωρίτερα αυτό το μήνα του Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη της Κύπρου ,κατά την οποία παρασημοφορήθηκε με το Ισραηλινό Προεδρικό Μετάλλιο Τιμής και συναντήθηκε με τον Πρωθυπουργό Yair Lapid και τον εκλεγμένο Πρωθυπουργό Benjamin Netanyahu, ήταν μια έγκαιρη υπενθύμιση της σημασίας για το Ισραήλ της «ελληνικής σύνδεσης».
Παράλληλα με τη ζωτική σχέση με την Αίγυπτο, αποτελεί πλέον στρατηγική ευθυγράμμιση στην ανατολική Μεσόγειο.
Όσον αφορά το άμεσο εθνικό συμφέρον του Ισραήλ, η οριοθέτηση της ΑΟΖ που προτείνεται από την Τουρκία και την GNA αποτελεί απειλή για οποιοδήποτε σχέδιο τοποθέτησης ενεργειακού συνδέσμου ,αγωγού ή καλωδίου ρεύματοςαπό το Ισραήλ, την Κύπρο ή την Αίγυπτο στην Ευρώπη.
Αν και δεν υπάρχουν ακόμη τέτοια σχέδια, η δυναμική παρουσιάζει το Ισραήλ ως νόμιμο ενεργειακό παίκτη στην Ανατολική Μεσόγειο, που προσελκύει εταιρείες όπως η Chevron, που πριν από λίγο καιρό δεν θα είχαν δει ποτέ πουθενά από κοντά το Ισραήλ.
Παρά τη βούληση να επιδιώξει τη συμφιλίωση με την Τουρκία και το αναδυόμενο κοινό συμφέρον απέναντι στον ιρανικό τυχοδιωκτισμό, ειδικά έναντι του Αζερμπαϊτζάν, παραμένει πολύ προς το συμφέρον του Ισραήλ να αποσαφηνίσει τη θέση του σχετικά με τους ισχυρισμούς της Τουρκίας χωρίς αβεβαιότητα.
Η Ιερουσαλήμ έχει επίσης έννομο συμφέρον για τη σταθερότητα και την οικονομική βιωσιμότητα της Αιγύπτου, της Κύπρου και της Ελλάδας.
Ο Υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Benny Gantz, αναφέρθηκε στη συμμαχία με την Κύπρο και την Ελλάδα κατά την επίσκεψή του στην Άγκυρα, εκμεταλλευόμενος σκόπιμα τον οικοδεσπότη του από κάθε ελπίδα να βάλει σφήνα μεταξύ των εταίρων την ευθυγράμμιση του East Med.
Ταυτόχρονα, όπως άφησε να εννοηθεί ο Gantz στη δήλωσή του, το Ισραήλ είναι έτοιμο να βοηθήσει και θα πρέπει να παροτρύνει τις Ηνωμένες Πολιτείες να κάνουν το ίδιο, και για τις δύο πλευρές, την Τουρκία από τη μία και την Ελλάδα και την Αίγυπτο από την άλλη, να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, εφόσον οι όροι αναφοράς εδράζονται στις βασικές αρχές του Δικαίου της Θάλασσας.
Σε επιστολή προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ τον Μάιο, η Ελλάδα κατέστησε σαφές ότι «συνεχίζει να πιστεύει ακράδαντα ότι οι δύο χώρες μπορούν να επιλύσουν τις εκκρεμείς διαφορές τους, δηλαδή την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών τους, με πνεύμα σχέσεων καλής γειτονίας και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».
Η ελληνική θέση στη συμφωνία του 2020 με την Αίγυπτο επέδειξε ευελιξία όπως και η θέση του Ισραήλ στις συνομιλίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες για τα σύνορα με τον Λίβανο.
Ένα τέτοιο αποτέλεσμα, αν είναι δυνατόν, πιθανότατα όχι μόνο μετά τις τουρκικές εκλογές του επόμενου έτους ,θα ήταν επίσης πολύ προς το συμφέρον του Ισραήλ."
