Το προσφυγικό ζήτημα παραμένει ένα από τα πιο καίρια και αμφιλεγόμενα ζητήματα που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση την τελευταία δεκαετία. Η Ελλάδα, ως χώρα πρώτης εισόδου για χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες, έχει βρεθεί στο επίκεντρο των ευρωπαϊκών πολιτικών διαχείρισης των ροών αυτών. Η πρόσφατη απόφαση γερμανικού διοικητικού δικαστηρίου να επιτρέψει εκ νέου τις επιστροφές αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα βάσει του Κανονισμού Δουβλίνου ΙΙΙ, επαναφέρει στο προσκήνιο ζητήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση του ασύλου, τις συνθήκες υποδοχής και τη θεσμική επάρκεια της χώρας.
Τι προβλέπει ο Κανονισμός του Δουβλίνου
Ο Κανονισμός Δουβλίνου ΙΙΙ προβλέπει ότι η χώρα πρώτης εισόδου στην Ε.Ε. είναι υπεύθυνη για την εξέταση του αιτήματος ασύλου. Αυτό σημαίνει ότι ένας αιτών άσυλο που εισέρχεται πρώτα στην Ελλάδα και στη συνέχεια μεταβαίνει σε άλλη χώρα της Ε.Ε., όπως η Γερμανία, μπορεί να επιστραφεί πίσω στην Ελλάδα για να εξεταστεί εκεί το αίτημά του. Ωστόσο, λόγω των ιδιαίτερα επιβαρυμένων συνθηκών στην Ελλάδα κατά τα χρόνια της προσφυγικής κρίσης, πολλές χώρες – μεταξύ των οποίων και η Γερμανία – είχαν αναστείλει στην πράξη αυτές τις επιστροφές, επικαλούμενες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανεπαρκείς συνθήκες υποδοχής.
Η αλλαγή στάσης του Γερμανικού δικαστηρίου
Η πρόσφατη απόφαση γερμανικού δικαστηρίου έρχεται να ανατρέψει αυτή την προσέγγιση. Το δικαστήριο έκρινε ότι η κατάσταση στην Ελλάδα έχει βελτιωθεί επαρκώς ώστε να μπορούν να γίνονται ξανά επιστροφές προσφύγων, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η αξιοπρέπειά τους ή τα θεμελιώδη δικαιώματά τους. Η απόφαση αυτή βασίστηκε εν μέρει σε επίσημες αναφορές που δείχνουν μια μερική βελτίωση στις συνθήκες διαβίωσης, καθώς και στην προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να ενισχύσει τις υποδομές και τις διαδικασίες ασύλου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Η Ελλάδα στην κυβερνητική συμφωνία Μερτς: Η Γερμανία ενισχύει το Ελληνογερμανικό ταμείο για το μέλλον
Ποιες είναι οι συνέπειες για την Ελλάδα
Η απόφαση αυτή έχει πολλαπλές και σημαντικές συνέπειες για την Ελλάδα. Πρώτον, αναμένεται αύξηση του αριθμού των επιστροφών προσφύγων από χώρες όπως η Γερμανία, κάτι που θα επιβαρύνει εκ νέου το ήδη πιεσμένο σύστημα ασύλου. Παρά την πρόοδο των τελευταίων ετών, οι ελληνικές υπηρεσίες ασύλου εξακολουθούν να υποφέρουν από ελλείψεις σε προσωπικό, υποδομές και τεχνική υποστήριξη. Μια αύξηση των επιστροφών μπορεί να οδηγήσει σε νέες καθυστερήσεις και συμφόρηση, ιδίως στα νησιά του Αιγαίου και σε περιοχές κοντά στα σύνορα.
Δεύτερον, η Ελλάδα θα πρέπει να αποδείξει ότι είναι σε θέση να προσφέρει αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και αποτελεσματική προστασία στους επιστρεφόμενους πρόσφυγες. Αυτό σημαίνει περαιτέρω επενδύσεις σε δομές φιλοξενίας, αύξηση του προσωπικού στις υπηρεσίες ασύλου και ίσως επαναξιολόγηση της πολιτικής φιλοξενίας, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου τοπικές κοινωνίες εκφράζουν κόπωση ή και αντίδραση.
Τρίτον, η πολιτική διάσταση δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η απόφαση αυτή αναμένεται να ενισχύσει την πίεση προς την ελληνική κυβέρνηση, η οποία ήδη αντιμετωπίζει προκλήσεις στο πεδίο της εσωτερικής πολιτικής σχετικά με το μεταναστευτικό. Ταυτόχρονα, ενδέχεται να αυξήσει την επιφυλακτικότητα άλλων κρατών-μελών της Ε.Ε. ως προς την αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου, αφού επανέρχεται το προηγούμενο πλαίσιο ευθύνης στην πράξη, χωρίς να έχει συμφωνηθεί ένα νέο, πιο δίκαιο και αλληλέγγυο σύστημα κατανομής των προσφύγων.
Η ανάγκη για ευρωπαϊκή αλληλεγγύη
Η απόφαση αυτή υπογραμμίζει για ακόμη μία φορά την ανάγκη για μια ενιαία και αλληλέγγυα προσέγγιση της Ε.Ε. απέναντι στο προσφυγικό. Η Ελλάδα, ως χώρα πρώτης γραμμής, δεν μπορεί να επωμίζεται δυσανάλογο βάρος χωρίς τη στήριξη των εταίρων της. Το νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο αποτελεί μια ευκαιρία για αναθεώρηση των αδιέξοδων πολιτικών του παρελθόντος, με πιο δίκαιους μηχανισμούς κατανομής και ουσιαστική στήριξη προς τις χώρες που δέχονται τις μεγαλύτερες πιέσεις.
