«Δεν μπορείτε πλέον να παίξετε ρωσική ρουλέτα στη διπλωματία. Δεν ξέρετε τι έρχεται στη συνέχεια… »- Nabil Fahmy
«Ζούμε τώρα… όχι σε παγκόσμια τάξη, αλλά σε παγκόσμια αναταραχή. Θα δούμε περισσότερο χάος, περισσότερη αναταραχή και περισσότερη αβεβαιότητα… »- Cengiz Çandar
Άρθρο από το tallbergfoundation.org
Η εξουσία απορροφά ένα κενό, και ο συνδυασμός του «Αμερικής Πρώτα» και μιας ευρωπαϊκής αδυναμίας έχει αφήσει χώρο στην Τουρκία να προσπαθήσει να κυριαρχήσει σε περιοχές συνεχούς αστάθειας στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή,έναν αιώνα μετά την εξαφάνιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. «Η Τουρκία προβάλλει τη δύναμη της», λέει ο Τσενγκίζ Σαντάρ, εμπειρογνώμονας εξωτερικής πολιτικής και πρώην σύμβουλος του Τούρκου Προέδρου Τουργκούτ Οζάλ. «Θέλει να προβάλλεται ως αναδυόμενη περιφερειακή δύναμη στην ανατολική Μεσόγειο».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ανατολική Μεσόγειος: Οι Τούρκοι αναζητούν αφορμή για επεισόδιο
Ο Ναμπίλ Φαχμί, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου, σε ένα podcast του New Thinking for a New World με τον πρόεδρο του Ιδρύματος Tällberg Άλαν Στόγκα, συμφωνεί: Η Τουρκία υπό τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι «επεκτατική και επιθετική » και επιδιώκει να επεκτείνει την εξουσία και την επιρροή της από τη Βόρεια Αφρική έως τη Μέση Ανατολή και μέχρι την Ανατολική Αφρική, όπως αναφέρει η militaire.gr.
Αυτή η επιθετικότητα έχει οδηγήσει σε επικίνδυνες αντιπαραθέσεις μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου καθώς και μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Τουρκικές στρατιωτικές και παραστρατιωτικές της δυνάμει πολεμούν στη Λιβύη, στο βόρειο Ιράκ και στη Συρία .Προχώρησε στην ίδρυση τουρκικών στρατιωτικών βάσεων στο Κατάρ, τη Σομαλία και το Ιράκ. «Αυτό μπορεί πραγματικά να ξεφύγει πολύ, πολύ γρήγορα», ανησυχεί ο Φαχμί.
Αυτή είναι η Μέση Ανατολή και υπάρχει αναπόφευκτα ένα θρησκευτικό στοιχείο στο Παιχνίδι του Θρόνου. Σε αυτήν την περίπτωση, ο Ερντογάν αμφισβητεί τη Σαουδική Αραβία για την ηγεσία του σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου. Ως μέρος των ελιγμών του, ο Ερντογάν μετέτρεψε πρόσφατα τη θρυλική Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη από μουσείο σε τζαμί , δηλώνοντας ότι είναι μέρος μιας διαδικασίας που ελπίζει να «στεφθεί και από την απελευθέρωση στο τζαμί Aqsa στην Ιερουσαλήμ”. Αλλά αυτό αφορά πραγματικά τη θρησκεία ή κάτι άλλο; «Είμαι ένας από αυτούς στην Τουρκία που ισχυρίζεται ότι [αυτή η αλλαγή] δεν είναι ισλαμισμός», λέει ο Σενγκίζ Τσαντάρ. «Αυτός είναι ο τουρκικός εθνικισμός. Το καθεστώς στην Τουρκία – με κάποια ισλαμική διακόσμηση – εξακολουθεί να είναι τουρκικό εθνικιστικό καθεστώς. “
Και ο τουρκικός εθνικισμός με έναν επιθετικό ηγέτη έχει συνέπειες. Το ένα είναι η στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας στην αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης – η οποία δεν ελέγχει μεγάλα τμήματα της χώρας και της οποίας η αντιπολίτευση υποστηρίζεται από την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Γαλλία και άλλες χώρες. Η θέση της Τουρκίας αντικατοπτρίζει εν μέρει την επιθυμία της για έναν σύμμαχο με μεγάλη ακτή της Μεσογείου.
Όταν ο τουρκικός στρατός στη Λιβύη άρχισε να κινείται προς τα αιγυπτιακά σύνορα, ο Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ ελ-Σίσι της Αιγύπτου «σχεδίασε μια κόκκινη γραμμή», λέει ο Φαχμί, δηλώνοντας ότι η χώρα του δεν θα «ανέχεται απειλές στα σύνορά της». Αυτό “πάγωσε” την κατάσταση για λίγο, αλλά ο Φαχμί πιστεύει ακόμα ότι «η αντιπαράθεση στη Λιβύη, απευθείας μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου ή μεταξύ των αντιπροσώπων τους, είναι δυνατή… αν και δεν εξυπηρετεί το συμφέρον της Τουρκίας ούτε το συμφέρον της Αιγύπτου».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Bloomberg: Οι στρατιωτικές φιλοδοξίες της Τουρκίας του Ερντογάν
Ο Τσαντάρ συμφωνεί ότι είναι πιθανές αψιμαχίες, αλλά επισημαίνει ότι η τουρκική ηγεσία φαίνεται να μετρά τη στρατιωτική ικανότητα της Αιγύπτου. Επιπλέον, είναι επιφυλακτικοί για τα συμφέροντα της Ρωσίας στη Λιβύη και αλλού στην περιοχή. «Προς το παρόν», λέει ο Τσαντάρ, «είναι λίγο πολύ παγωμένη σύγκρουση».
Αυτά είναι τα καλά νέα. Τα άσχημα νέα πηγαίνουν πίσω στη μεγάλη ακτή της Μεσογείου που οδήγησε την Τουρκία στη Λιβύη. Ο Τσαντάρ σημειώνει ότι μετά την ανακάλυψη σημαντικών υπεράκτιων πόρων φυσικού αερίου, η Ελλάδα και η Αίγυπτος αφενός και η Τουρκία και η Λιβύη αφετέρου υπέγραψαν επικαλυπτόμενες, αντικρουόμενες θαλάσσιες συμφωνίες.
«Ο επικείμενος κίνδυνος είναι μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, παρόλο που και οι δύο είναι μέλη του ΝΑΤΟ», λέει ο Τσαντάρ. Μπορεί να είναι ειρωνικό σε μια εποχή πτώσης των τιμών του φυσικού αερίου, αλλά πρόσφατα η Τουρκία έστειλε τα ερευνητικά και πολεμικά της πλοία στις αμφισβητούμενες ζώνες και αμφισβήτησε ενεργά τη νομιμότητα των ισχυρισμών της Ελλάδας. Οι Γερμανοί δοκίμασαν τη μυστική διπλωματία και οι Γάλλοι έστειλαν ένα πολεμικό πλοίο και μαχητικά αεροσκάφη για να υποστηρίξουν την Ελλάδα, αλλά η Τουρκία επέμεινε ότι θα υπερασπιστεί τους ισχυρισμούς της. Η κατάσταση φαίνεται να επιδεινώνεται.
Μέρος του προβλήματος είναι η μακρά και ανεπίλυτη ιστορία της Ελλάδας και της Τουρκίας (η Κύπρος είναι ακόμα κατεχόμενη) και ότι η αντιπαράθεση με την Ελλάδα ήταν πάντα χρήσιμη στους Τούρκους ηγέτες για την εσωτερική πολιτική . Ο Τσαντάρ επισημαίνει ότι η Αίγυπτος «είναι πολύ μακριά και δεν αποτελεί απειλή εθνικής ασφάλειας… αλλά, όταν πρόκειται για την Ελλάδα, είναι πολύ πιο εύκολο να κινητοποιήσουμε την εθνικιστική ένταση στην Τουρκία».
Πόλεμος μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ; Είναι πιθανό, ο Φαχμί και ο Τσαντάρ συμφωνούν,ότι μπορεί να υπάρξει μια “περιορισμένη πολεμική σύγκρουση”. «Υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που δεν θα μπορούσαν να υποστηρίξουν έναν συνεχή πόλεμο μεγάλης κλίμακας», λέει ο Φαχμί. Ο Τσαντάρ πηγαίνει λίγο πιο πέρα, ισχυριζόμενος ότι, τουλάχιστον έως ότου οι Ηνωμένες Πολιτείες επιλέξουν έναν νέο Πρόεδρο, «η πολιτική του κ. Ερντογάν… μπορεί να οδηγήσει την περιοχή σε πόλεμο. Όχι στην κλίμακα των αραβο-ισραηλινών πολέμων του 1967 ή του 1973, αλλά στον πόλεμο σε μια συγκεκριμένη κλίμακα τουλάχιστον για να δημιουργήσει μια νέα ισορροπία δύναμης στην περιοχή. “
Όμως ο πόλεμος είναι πόλεμος, και ο πόλεμος στη Μεσόγειο κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα πρέπει να είναι αδιανόητος.
Το πρόβλημα είναι το κενό ισχύος. Ο Τσαντάρ επισημαίνει ότι «οι διχασμοί εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η απουσία της αμερικανικής δύναμης στα διεθνή παιχνίδια, με την άποψη «Πρώτα η Αμερική»του Προέδρου Τραμπ» παίζουν το βασικό ρόλο. Ο Φαχμί στηρίζειτο επιχείρημα. «Η κύρια υπερδύναμη δεν είναι εκεί», λέει. «Οι Ευρωπαίοι είναι διαχασμένοι. Επομένως, είναι πολύ δύσκολο να υπολογίσετε τι να κάνει, ποιος να ζητήσει από ποιον να κάνει τι. “
Η ειρωνεία είναι ότι, για χρόνια, ο Φαχμί – διπλωμάτης σταδιοδρομίας – είδε την Αίγυπτο και την Τουρκία ως τις «πιο κατάλληλες χώρες για να βοηθήσουν να μετακινηθεί η Μέση Ανατολή προς το κέντρο, προς τη μετριοπάθεια. Αλλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί στη σημερινή κατάσταση. … Η Αίγυπτος και η Τουρκία γίνονται και οι δύο πιο εθνικιστικές. “
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
"Εμπόλεμη ζώνη" η Ανατολική Μεσόγειος και το Αιγαίο
Εάν ο Ερντογάν και ο Σίσι δεν μπορούν να ηγηθούν, και οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι απουσιάζουν, ποιος μένει; Πιθανώς κανείς, αλλά ο Φαχμί ελπίζει σε μια αραβική λύση. «Μια πιο ισχυρή ικανότητα εθνικής ασφάλειας στον αραβικό κόσμο… συμπεριλαμβανομένων όπλων και πολιτικών σχέσεων που είναι πιο ισχυρές, πιο ολοκληρωμένες και πιο ορθολογικές, θα δημιουργούσαν ισορροπίες σε περιφερειακό επίπεδο για να ξεκινήσει η διαδικασία να προχωρά», υποστηρίζει ο Φαχμί
Ο Τσαντάρ είναι δύσπιστος, επισημαίνοντας ότι η Αίγυπτος θεωρείται ότι έχει εγκαταλείψει την ηγετική της θέση στον αραβικό κόσμο πριν από δεκαετίες και απορρίπτει σιωπηρά τη δυνατότητα ηγεσίας από τους Άραβες του Κόλπου. «Η Μεσοποταμία έχει γίνει το κέντρο βάρους της Μέσης Ανατολής», λέει, αφήνοντας μόνο δύο τοπικές δυνάμεις που έχουν σημασία: «Το Ιράν, μετά την επανάσταση του 1979, και την Τουρκία, με την έλευση του Ερντογάν στα τέλη του αιώνα». Αν και φαίνεται ρεαλιστική περιγραφή, δεν είναι μια αισιόδοξη πλατφόρμα για ειρήνη και ευημερία.
Τι θα μπορούσε λοιπόν να γίνει; «Πρέπει να ενθαρρύνουμε τη διεθνή κοινότητα να διαδραματίσει ρόλο εδώ για να συμβάλει στη σταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής, γιατί δεν θα μπορέσουμε να το κάνουμε βραχυπρόθεσμα», λέει ο Φαχμί.
Η εξουσία απορροφά ένα κενό, και ο συνδυασμός του «Αμερικής Πρώτα» και μιας ευρωπαϊκής αδυναμίας έχει αφήσει χώρο στην Τουρκία να προσπαθήσει να κυριαρχήσει σε περιοχές συνεχούς αστάθειας στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή,έναν αιώνα μετά την εξαφάνιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. «Η Τουρκία προβάλλει τη δύναμη της», λέει ο Τσενγκίζ Σαντάρ, εμπειρογνώμονας εξωτερικής πολιτικής και πρώην σύμβουλος του Τούρκου Προέδρου Τουργκούτ Οζάλ. «Θέλει να προβάλλεται ως αναδυόμενη περιφερειακή δύναμη στην ανατολική Μεσόγειο».
Ο Ναμπίλ Φαχμί, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αιγύπτου, σε ένα podcast του New Thinking for a New World με τον πρόεδρο του Ιδρύματος Tällberg Άλαν Στόγκα, συμφωνεί: Η Τουρκία υπό τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι «επεκτατική και επιθετική » και επιδιώκει να επεκτείνει την εξουσία και την επιρροή της από τη Βόρεια Αφρική έως τη Μέση Ανατολή και μέχρι την Ανατολική Αφρική.
Αυτή η επιθετικότητα έχει οδηγήσει σε επικίνδυνες αντιπαραθέσεις μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου καθώς και μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Τουρκικές στρατιωτικές και παραστρατιωτικές της δυνάμει πολεμούν στη Λιβύη, στο βόρειο Ιράκ και στη Συρία .Προχώρησε στην ίδρυση τουρκικών στρατιωτικών βάσεων στο Κατάρ, τη Σομαλία και το Ιράκ. «Αυτό μπορεί πραγματικά να ξεφύγει πολύ, πολύ γρήγορα», ανησυχεί ο Φαχμί.
Αυτή είναι η Μέση Ανατολή και υπάρχει αναπόφευκτα ένα θρησκευτικό στοιχείο στο Παιχνίδι του Θρόνου. Σε αυτήν την περίπτωση, ο Ερντογάν αμφισβητεί τη Σαουδική Αραβία για την ηγεσία του σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου. Ως μέρος των ελιγμών του, ο Ερντογάν μετέτρεψε πρόσφατα τη θρυλική Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη από μουσείο σε τζαμί , δηλώνοντας ότι είναι μέρος μιας διαδικασίας που ελπίζει να «στεφθεί και από την απελευθέρωση στο τζαμί Aqsa στην Ιερουσαλήμ”. Αλλά αυτό αφορά πραγματικά τη θρησκεία ή κάτι άλλο; «Είμαι ένας από αυτούς στην Τουρκία που ισχυρίζεται ότι [αυτή η αλλαγή] δεν είναι ισλαμισμός», λέει ο Σενγκίζ Τσαντάρ. «Αυτός είναι ο τουρκικός εθνικισμός. Το καθεστώς στην Τουρκία – με κάποια ισλαμική διακόσμηση – εξακολουθεί να είναι τουρκικό εθνικιστικό καθεστώς. “
Και ο τουρκικός εθνικισμός με έναν επιθετικό ηγέτη έχει συνέπειες. Το ένα είναι η στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας στην αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης – η οποία δεν ελέγχει μεγάλα τμήματα της χώρας και της οποίας η αντιπολίτευση υποστηρίζεται από την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Γαλλία και άλλες χώρες. Η θέση της Τουρκίας αντικατοπτρίζει εν μέρει την επιθυμία της για έναν σύμμαχο με μεγάλη ακτή της Μεσογείου.
Όταν ο τουρκικός στρατός στη Λιβύη άρχισε να κινείται προς τα αιγυπτιακά σύνορα, ο Πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ ελ-Σίσι της Αιγύπτου «σχεδίασε μια κόκκινη γραμμή», λέει ο Φαχμί, δηλώνοντας ότι η χώρα του δεν θα «ανέχεται απειλές στα σύνορά της». Αυτό “πάγωσε” την κατάσταση για λίγο, αλλά ο Φαχμί πιστεύει ακόμα ότι «η αντιπαράθεση στη Λιβύη, απευθείας μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου ή μεταξύ των αντιπροσώπων τους, είναι δυνατή… αν και δεν εξυπηρετεί το συμφέρον της Τουρκίας ούτε το συμφέρον της Αιγύπτου».
Ο Τσαντάρ συμφωνεί ότι είναι πιθανές αψιμαχίες, αλλά επισημαίνει ότι η τουρκική ηγεσία φαίνεται να μετρά τη στρατιωτική ικανότητα της Αιγύπτου. Επιπλέον, είναι επιφυλακτικοί για τα συμφέροντα της Ρωσίας στη Λιβύη και αλλού στην περιοχή. «Προς το παρόν», λέει ο Τσαντάρ, «είναι λίγο πολύ παγωμένη σύγκρουση».
Αυτά είναι τα καλά νέα. Τα άσχημα νέα πηγαίνουν πίσω στη μεγάλη ακτή της Μεσογείου που οδήγησε την Τουρκία στη Λιβύη. Ο Τσαντάρ σημειώνει ότι μετά την ανακάλυψη σημαντικών υπεράκτιων πόρων φυσικού αερίου, η Ελλάδα και η Αίγυπτος αφενός και η Τουρκία και η Λιβύη αφετέρου υπέγραψαν επικαλυπτόμενες, αντικρουόμενες θαλάσσιες συμφωνίες.
«Ο επικείμενος κίνδυνος είναι μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, παρόλο που και οι δύο είναι μέλη του ΝΑΤΟ», λέει ο Τσαντάρ. Μπορεί να είναι ειρωνικό σε μια εποχή πτώσης των τιμών του φυσικού αερίου, αλλά πρόσφατα η Τουρκία έστειλε τα ερευνητικά και πολεμικά της πλοία στις αμφισβητούμενες ζώνες και αμφισβήτησε ενεργά τη νομιμότητα των ισχυρισμών της Ελλάδας. Οι Γερμανοί δοκίμασαν τη μυστική διπλωματία και οι Γάλλοι έστειλαν ένα πολεμικό πλοίο και μαχητικά αεροσκάφη για να υποστηρίξουν την Ελλάδα, αλλά η Τουρκία επέμεινε ότι θα υπερασπιστεί τους ισχυρισμούς της. Η κατάσταση φαίνεται να επιδεινώνεται.
Μέρος του προβλήματος είναι η μακρά και ανεπίλυτη ιστορία της Ελλάδας και της Τουρκίας (η Κύπρος είναι ακόμα κατεχόμενη) και ότι η αντιπαράθεση με την Ελλάδα ήταν πάντα χρήσιμη στους Τούρκους ηγέτες για την εσωτερική πολιτική . Ο Τσαντάρ επισημαίνει ότι η Αίγυπτος «είναι πολύ μακριά και δεν αποτελεί απειλή εθνικής ασφάλειας… αλλά, όταν πρόκειται για την Ελλάδα, είναι πολύ πιο εύκολο να κινητοποιήσουμε την εθνικιστική ένταση στην Τουρκία».
Πόλεμος μεταξύ δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ; Είναι πιθανό, ο Φαχμί και ο Τσαντάρ συμφωνούν,ότι μπορεί να υπάρξει μια “περιορισμένη πολεμική σύγκρουση”. «Υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που δεν θα μπορούσαν να υποστηρίξουν έναν συνεχή πόλεμο μεγάλης κλίμακας», λέει ο Φαχμί. Ο Τσαντάρ πηγαίνει λίγο πιο πέρα, ισχυριζόμενος ότι, τουλάχιστον έως ότου οι Ηνωμένες Πολιτείες επιλέξουν έναν νέο Πρόεδρο, «η πολιτική του κ. Ερντογάν… μπορεί να οδηγήσει την περιοχή σε πόλεμο. Όχι στην κλίμακα των αραβο-ισραηλινών πολέμων του 1967 ή του 1973, αλλά στον πόλεμο σε μια συγκεκριμένη κλίμακα τουλάχιστον για να δημιουργήσει μια νέα ισορροπία δύναμης στην περιοχή. “
Όμως ο πόλεμος είναι πόλεμος, και ο πόλεμος στη Μεσόγειο κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα πρέπει να είναι αδιανόητος.
Το πρόβλημα είναι το κενό ισχύος. Ο Τσαντάρ επισημαίνει ότι «οι διχασμοί εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η απουσία της αμερικανικής δύναμης στα διεθνή παιχνίδια, με την άποψη «Πρώτα η Αμερική»του Προέδρου Τραμπ» παίζουν το βασικό ρόλο. Ο Φαχμί στηρίζειτο επιχείρημα. «Η κύρια υπερδύναμη δεν είναι εκεί», λέει. «Οι Ευρωπαίοι είναι διαχασμένοι. Επομένως, είναι πολύ δύσκολο να υπολογίσετε τι να κάνει, ποιος να ζητήσει από ποιον να κάνει τι. “
Η ειρωνεία είναι ότι, για χρόνια, ο Φαχμί – διπλωμάτης σταδιοδρομίας – είδε την Αίγυπτο και την Τουρκία ως τις «πιο κατάλληλες χώρες για να βοηθήσουν να μετακινηθεί η Μέση Ανατολή προς το κέντρο, προς τη μετριοπάθεια. Αλλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί στη σημερινή κατάσταση. … Η Αίγυπτος και η Τουρκία γίνονται και οι δύο πιο εθνικιστικές. “
Εάν ο Ερντογάν και ο Σίσι δεν μπορούν να ηγηθούν, και οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι απουσιάζουν, ποιος μένει; Πιθανώς κανείς, αλλά ο Φαχμί ελπίζει σε μια αραβική λύση. «Μια πιο ισχυρή ικανότητα εθνικής ασφάλειας στον αραβικό κόσμο… συμπεριλαμβανομένων όπλων και πολιτικών σχέσεων που είναι πιο ισχυρές, πιο ολοκληρωμένες και πιο ορθολογικές, θα δημιουργούσαν ισορροπίες σε περιφερειακό επίπεδο για να ξεκινήσει η διαδικασία να προχωρά», υποστηρίζει ο Φαχμί
Ο Τσαντάρ είναι δύσπιστος, επισημαίνοντας ότι η Αίγυπτος θεωρείται ότι έχει εγκαταλείψει την ηγετική της θέση στον αραβικό κόσμο πριν από δεκαετίες και απορρίπτει σιωπηρά τη δυνατότητα ηγεσίας από τους Άραβες του Κόλπου. «Η Μεσοποταμία έχει γίνει το κέντρο βάρους της Μέσης Ανατολής», λέει, αφήνοντας μόνο δύο τοπικές δυνάμεις που έχουν σημασία: «Το Ιράν, μετά την επανάσταση του 1979, και την Τουρκία, με την έλευση του Ερντογάν στα τέλη του αιώνα». Αν και φαίνεται ρεαλιστική περιγραφή, δεν είναι μια αισιόδοξη πλατφόρμα για ειρήνη και ευημερία.
Τι θα μπορούσε λοιπόν να γίνει; «Πρέπει να ενθαρρύνουμε τη διεθνή κοινότητα να διαδραματίσει ρόλο εδώ για να συμβάλει στη σταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής, γιατί δεν θα μπορέσουμε να το κάνουμε βραχυπρόθεσμα», λέει ο Φαχμί.
