Μεγάλο μέρος του Αμαζονίου κινδυνεύει να χάσει τον ξεχωριστό φυσικό του πλούτο και να μετατραπεί από κλειστό, πυκνό τροπικό δάσος σε ανοιχτή σαβάνα, με πολύ λιγότερα δέντρα. Αιτία για αυτό δεν είναι άλλη από την κλιματική κρίση, όπως προειδοποιούν οι επιστήμονες.
Τα τροπικά δάση είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητα στις αλλαγές των βροχοπτώσεων και των επιπέδων υγρασίας, ενώ οι φωτιές και οι παρατεταμένες ξηρασίες μπορούν να οδηγήσουν ολόκληρες περιοχές στην αποψίλωση και τη μετατροπή σε ένα μείγμα δασών και λιβαδιών που θυμίζει σαβάνα. Αν και ήταν γνωστό ότι ο Αμαζόνιος μπορεί να υποστεί τέτοιου είδους αλλαγές, οι επιστήμονες πίστευαν ότι αυτή η εξέλιξη απείχε ολόκληρες δεκαετίες.
Νέα έρευνα, όμως, δείχνει ότι αυτό το σημείο καμπής μπορεί να είναι πολύ πιο κοντά από ό,τι πιστευόταν ως τώρα. Σχεδόν το 40% του Αμαζονίου βρίσκεται πλέον στο σημείο που θα μπορούσε να μετατραπεί σε σαβάνα, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Communications.
Δρόμος χωρίς επιστροφή
Η πλήρης μετατροπή θα μπορούσε και πάλι να διαρκέσει δεκαετίες, όμως από τη στιγμή που η διαδικασία ξεκινά, είναι δύσκολο να αντιστραφεί. Τα τροπικά δάση στεγάζουν μια εξαιρετικά μεγαλύτερη ποικιλία ειδών από ό,τι οι σαβάνες, και διαδραματίζουν πολύ σημαντικότερο ρόλο στην απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Τμήματα του Αμαζονίου δέχονται πολύ λιγότερες βροχές σε σχέση με το παρελθόν, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Περίπου το 40% του τροπικού δάσους βρέχεται τόσο λίγο σε σχέση με το παρελθόν, ώστε να αναμένεται ότι θα μετατραπεί σε σαβάνα, σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Stockholm Resilience Centre, και η οποία στηρίχτηκε σε υπολογιστικά μοντέλα και ανάλυση δεδομένων.
Πέρσι, ο πρόεδρος της Βραζιλίας, Ζαΐρ Μπολσονάρου, δέχτηκε προειδοποιήσεις ότι αν συνεχίσει την καταστροφή του Αμαζονίου μέσω πυρκαγιών και υλοτομίας, η περιοχή θα βρισκόταν σύντομα σε αυτό το σημείο καμπής. Φέτος, οι φωτιές στον Αμαζόνιο ήταν οι χειρότερες της δεκαετίας, σημειώνοντας αύξηση 60% στα επίκεντρα σε σχέση με πέρσι.
Τα τροπικά δάση είναι εξαιρετικά ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή
Ο Άρι Στάαλ, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, τονίζει ότι η οικολογία των τροπικών δασών τα κάνει στην ουσία να παράγουν τη δική τους βροχή όταν έχουν το σωστό κλίμα, με αποτέλεσμα να είναι επίσης ευάλωτες στην αποξήρανση σε περίπτωση που οι συνθήκες είναι ακατάλληλες.
«Καθώς τα δάση αναπτύσσονται και εξαπλώνονται σε μια περιοχή, οι βροχοπτώσεις επηρεάζονται», εξηγεί. «Τα δάση δημιουργούν τις δικές τους βροχές επειδή τα φύλλα δημιουργούν υδρατμούς, οι οποίοι στη συνέχεια πέφτουν ως βροχή. Οι βροχοπτώσεις συνεπάγονται λιγότερες φωτιές, επομένως περισσότερα δάση».
Όμως όταν χάνονται μεγάλα τμήματα του τροπικού δάσους, μειώνονται αντιστοίχως και οι βροχοπτώσεις. Τα μειωμένα επίπεδα «ατμοσφαιρικής ανακύκλωσης υγρασίας» έχουν προσομοιωθεί σε υπολογιστικά μοντέλα για τις ανάγκες της έρευνας.
Δύσκολη η ανάκαμψη
«Οι ξηρότερες συνθήκες δυσκολεύουν την ανάκαμψη του δάσους και αυξάνουν την ευφλεκτότητα του οικοσυστήματος», δήλωσε στον Guardian ο Στάαλ. Από τη στιγμή που το τροπικό δάσος έχει περάσει το κατώφλι της μετατροπής σε μείγμα δασών και λιβαδιών, είναι απίθανο να επιστρέψει στην αρχική της κατάσταση με φυσικό τρόπο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Αμαζόνιος: Ο υψηλότερος αριθμός πυρκαγιών τα τελευταία 13 χρόνια καταγράφηκε τον Ιούνιο
«Είναι πιο δύσκολο να επιστρέψει από την «παγίδα», αφού τα ανοιχτά οικοσυστήματα με γρασίδι είναι πιο εύφλεκτα, και οι φωτιές με τη σειρά τους κρατούν τα οικοσυστήματα ανοιχτά».
Η ομάδα εξέτασε επίσης τι μπορεί να συμβεί αν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίσουν να αυξάνονται και ανακάλυψε ότι η ικανότητα των δασών να αναπτύσσονται ξανά μετά την απώλεια δέντρων θα μειωνόταν πολύ.
Ο Ίνγκο Φέτσερ του Stockholm Resilience Centre, ένας από τους συγγραφείς του άρθρου, δήλωσε: «Πλέον αντιλαμβανόμαστε ότι τα τροπικά δάση σε όλες τις ηπείρους είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητα στην παγκόσμια αλλαγή και μπορούν να χάσουν ραγδαία την ικανότητά τους να προσαρμόζονται στις συνθήκες. Από τη στιγμή που θα χαθούν, η ανάκαμψή τους θα χρειαστεί πολλές δεκαετίες, μέχρι να επιστρέψουν στην αρχική τους κατάσταση. Και δεδομένου ότι η πλειοψηφία όλων των ειδών του πλανήτη ζει στα τροπικά δάση, όλα αυτά θα χαθούν για πάντα».
