Με πυρετώδεις ρυθμούς κινούνται οι επιστήμονες για να αναπτύξουν ένα εμβόλιο για τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 που προκαλεί τη νόσο Covid-19.
Ήδη διαφαίνεται μια ανταγωνιστική κούρσα ανάμεσα στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στην Κίνα.
Ο ανταγωνισμός παίρνει ακόμη και εθνικιστικούς τόνους, καθώς όλοι θέλουν να φθάσουν πρώτοι στο έπαθλο, τόσο για λόγους γοήτρου, όσο και ουσίας, αφού θα διασφαλίσουν καλύτερα την υγεία των πολιτών τους.
Παρόλο που υπάρχει συνεργασία σε πολλά επίπεδα, ακόμη και ανάμεσα σε συνήθως ανταγωνίστριες φαρμακευτικές εταιρείες, διαφαίνεται παράλληλα μια σκιά εθνικιστικού ανταγωνισμού και μια αγωνία για το ποιος θα έχει το πάνω χέρι σε σχέση με το εμβόλιο, κάτι που αναμένεται να έχει γενικότερες οικονομικές, αν όχι και γεωπολιτικές, συνέπειες.
Αυτό που ξεκίνησε ως ζήτημα επιστημονικής άμιλλας και οικονομικού συμφέροντος για τους κατόχους των δικαιωμάτων του εμβολίου, τείνει να εξελιχθεί σε ευρύτερο ζήτημα εθνικής ασφαλείας, αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, επικαλούμενο τους New York Times.
Όπως οι μεγάλες δυνάμεις δεν θέλουν να εξαρτώνται από άλλες στα οπλικά συστήματα ή στους φυσικούς πόρους, έτσι θέλουν να έχουν και τα δικά τους φάρμακα σε περίπτωση σοβαρής κρίσης όπως αυτή σήμερα, γι' αυτό στο τραπέζι βρίσκονται ακόμη και εθνικοποιήσεις φαρμακοβιομηχανιών.
Οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί καθησυχάζουν ότι θα υπάρχουν εμβόλια για όλους, όμως το κρίσιμο ερώτημα είναι πόσο γρήγορα.
Είναι σίγουρο ότι οποιοδήποτε εμβόλιο υπάρξει πρώτο, θα έχει τρομερή ζήτηση, η οποία θα είναι αδύνατο να καλυφθεί άμεσα.
Μερικές χώρες ίσως κοιτούν τις άλλες να διασφαλίζουν πλήρως τον πληθυσμό τους, ενώ οι ίδιες θα πρέπει να αρκεστούν σε ψίχουλα.
Οι ίδιες οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες δήλωσαν ότι το εμβόλιο θα διανεμηθεί δίκαια ανά τον κόσμο και έριξαν το γάντι στις κυβερνήσεις, λέγοντας ότι αν αρχίσουν να στοκάρουν τεράστιες ποσότητες για μελλοντικές εθνικές ανάγκες τους, τότε δύσκολα θα αναχαιτιστεί η πανδημία διεθνώς αναφέρει η εφημερίδα.
«Ενθαρρύνω όλους να μην πέσουν στην παγίδα να πουν ότι πρέπει να έχουν τα πάντα μέσα στις δικές τους χώρες και να κλείσουν τα σύνορα. Θα ήταν τελείως λάθος να υποκύψουν σε μια εθνικιστική συμπεριφορά, που στην πραγματικότητα θα αναστατώσει τις αλυσίδες τροφοδοσίας και θα αποβεί σε βάρος των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος Σεβερίν Σβαν της μεγάλης ελβετικής φαρμακοβιομηχανίας Roche.
Όμως οι χώρες -οι κυβερνήσεις των οποίων έχουν τον τελικό λόγο για την έγκριση και κυκλοφορία του οποιουδήποτε φαρμάκου- έχουν η κάθε μία τη δική της ατζέντα.
Στην Κίνα τουλάχιστον 1.000 επιστήμονες δουλεύουν για την ανάπτυξη εμβολίου και το θέμα έχει ήδη στρατιωτικοποιηθεί. Ερευνητές συνεργαζόμενοι με την Ακαδημία Στρατιωτικών Ιατρικών Υπηρεσιών έχουν κάνει μεγάλη πρόοδο και αναζητούν εθελοντές για κλινικές δοκιμές.
«Η Κίνα δεν θα καθυστερήσει σε σχέση με τις άλλες χώρες», διαβεβαίωσε εκπρόσωπος της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών στο Πεκίνο.
ΟΙ ΗΠΑ φοβούνται ότι η Κίνα θα αξιοποιήσει μια πιθανή πρωτιά της για γεωπολιτικά οφέλη, παρέχοντας διευκολύνσεις με το εμβόλιο σε άλλες χώρες, ώστε να διευρύνει την επιρροή της.
Στις ΗΠΑ ο πρόεδρος Τραμπ ζητά πιεστικά από τις εγχώριες φαρμακευτικές εταιρείες να βρουν πρώτες το εμβόλιο.
Ήδη αυτή την εβδομάδα άρχισε από την αμερικανική εταιρεία Moderna, με στήριξη από την αμερικανική κυβέρνηση, η πρώτη δοκιμή φάσης 1 σε λίγους υγιείς εθελοντές στο Σιάτλ, προκειμένου να ελεγχθεί κατά πόσο είναι ασφαλές. Σύντομα θα αρχίσουν παρόμοιες δοκιμές της αμερικανικής Inovio Pharmaceuticals.
Στην Ευρώπη η γερμανική εταιρεία CureVac έχει κάνει προόδους για το εμβόλιο και φαίνεται να προσεγγίστηκε από τις ΗΠΑ για εξαγορά, κάτι που επισήμως διαψεύστηκε. Παρόλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έσπευσε καλού-κακού να ενισχύσει την εταιρεία με δεκάδες ακόμη εκατομμύρια ευρώ.
Τα ερωτήματα-κλειδιά
Από επιστημονική άποψη, προς το παρόν μένουν αναπάντητα διάφορα ερωτήματα-κλειδιά.
Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το επείγον της κατάστασης δικαιολογεί μια βιασύνη, άλλοι είναι πιο επιφυλακτικοί και δίνουν προτεραιότητα στην ασφάλεια, ώστε να μη γίνει κάποιο λάθος και κυκλοφορήσει εμβόλιο που δεν είναι αποτελεσματικό ή -ακόμη χειρότερα- δεν είναι ασφαλές.
Ακολουθούν τα πέντε σημαντικότερα ερωτήματα, σύμφωνα με το «Nature», σε σχέση με το υπό ανάπτυξη εμβόλιο.
-Αναπτύσσουν ανοσία οι άνθρωποι που αρρωσταίνουν με Covid-19;
Δουλειά των εμβολίων είναι να βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να καταπολεμά τον παθογόνο μικροοργανισμό, ακόμη κι αν ο άνθρωπος δεν έχει προηγουμένως εκτεθεί σε αυτόν.
Η μελέτη άλλων κορωνοϊών, όπως των τεσσάρων που προκαλούν κοινά κρυολογήματα, οδηγούν τους περισσότερους επιστήμονες στην εκτίμηση ότι όσοι αρρώστησαν από το νέο κορωνοϊό και έγιναν καλά, θα είναι προστατευμένοι από μια νέα λοίμωξη για κάποιο (απροσδιόριστο) χρονικό διάστημα. Όμως αυτή η εκτίμηση δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί από στοιχεία.
«Δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για την ανοσία σε αυτό τον ιό», παραδέχεται ο ιολόγος-ανοσολόγος Μάικλ Ντάιαμοντ του Πανεπιστημίου Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις του Μισούρι. Πειράματα Κινέζων επιστημόνων με πιθήκους που είχαν κολλήσει τη νόσο και έγιναν καλά, έδειξαν ότι δεν φαίνονται να μολύνονται ξανά όταν εκτίθενται στον ιό για δεύτερη φορά. Το ζητούμενο είναι αν αυτό συμβαίνει και στους ανθρώπους.
-Αν οι άνθρωποι αποκτούν ανοσία, πόσο διαρκεί;
Στους κορωνοϊούς που προκαλούν κρυολόγημα, η ανοσία είναι σύντομης διάρκειας. Ακόμη και άνθρωποι με πολλά αντισώματα έναντι αυτών των ιών, μπορεί να ξαναμολυνθούν, σύμφωνα με τον ιολόγο Στάνλεϊ Πέρλμαν του Πανεπιστημίου της Αϊόβα των ΗΠΑ.
Πιο ασαφή είναι τα πράγματα με τους δύο άλλους πιο επικίνδυνους κορωνοϊούς που έχουν προκαλέσει τις επιδημίες SARS και MERS. Τα στοιχεία είναι ανεπαρκή και δεν είναι σαφές αν η ανοσολογική αντίδραση λόγω προηγούμενης έκθεσης στον ιό είναι αρκετή για να αποτρέψει μια νέα λοίμωξη.
-Τι είδους ανοσία πρέπει να επιδιώξουν οι δημιουργοί του εμβολίου;
Το υπό δοκιμή πρώτο εμβόλιο (της Moderna) αποτελείται από ένα μόριο RNA. Όπως και άλλα υποψήφια εμβόλια για το νέο ιό, έχει σχεδιαστεί για να «εκπαιδεύσει» το ανοσοποιητικό σύστημα να παράγει αντισώματα που αναγνωρίζουν και μπλοκάρουν την προεξέχουσα πρωτεΐνη, την οποία χρησιμοποιεί ο ιός ως έμβολο για να εισδύσει στα ανθρώπινα κύτταρα.
Είναι όμως πιθανό ότι ένα αποτελεσματικό εμβόλιο κατά του SARS-CoV-2 μπορεί να χρειαστεί να «ωθήσει» το σώμα να παράγει αντισώματα, τα οποία μπλοκάρουν και άλλες πρωτεΐνες του ιού ή να παράγει Τ-λεμφοκύτταρα που μπορούν να αναγνωρίσουν και να καταστρέψουν τα μολυσμένα κύτταρα.
-Πώς ξέρουμε αν ένα εμβόλιο πράγματι θα δουλέψει;
Κανονικά τα εμβόλια δοκιμάζονται σε ανθρώπους μετά τα αρχικά τεστ σε ζώα και στη συνέχεια γίνονται οι πρώτες δοκιμές ασφάλειας σε ανθρώπους.
Λόγω όμως βιασύνης, εν μέσω πανδημίας, οι επιστήμονες καταστρατηγούν τη σειρά και κάνουν ορισμένα πράγματα σχεδόν εκ παραλλήλου, π.χ. δοκιμές σε ζώα και ασφαλείας φάσης 1 σε ανθρώπους. Μέσα από τις ταυτόχρονες δοκιμές σε ζώα και ανθρώπους, θα φανεί ποιο εμβόλιο έχει τα «φόντα» να δοκιμαστεί στη συνέχεια σε μεγάλες -και δαπανηρές- κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.
-Θα είναι σίγουρα ασφαλές;
Στόχος -και μεγάλη ανησυχία- των επιστημόνων είναι να αποφύγουν την ενίσχυση της Covid-19, αν εμβολιασμένοι άνθρωποι που στη συνέχεια μολυνθούν από τον ιό, εμφανίσουν όχι μια πιο ήπια, αλλά αντίθετα πιο σοβαρή μορφή της νόσου, από ό,τι αν δεν είχαν εμβολιαστεί.
Γι' αυτό, λένε μερικοί επιστήμονες, είναι αναγκαίο τα εμβόλια να δοκιμαστούν πρώτα σε ζώα, πριν τους ανθρώπους, κάτι που όμως θα καθυστερήσει την κυκλοφορία του εμβολίου. Κάποιοι άλλοι εμφανίζονται πιο διατεθειμένοι να ρισκάρουν.
