Το γεωπολιτικό παιχνίδι στη Μέση Ανατολή φαίνεται πως ανοίγει ξανά ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, με την απόφασή του να προχωρήσει σε πυραυλικές επιθέσεις εναντίον της Συρίας του Άσαντ, παρά το δόγμα περί μη ανάμιξης και επικέντρωσης στα εσωτερικά ζητήματα των ΗΠΑ που διακήρυττε καθ'όλη την προεκλογική περίοδο.
Η απόφαση, ωστόσο, δεν καταδεικνύει μόνο την απόσταση ανάμεσα στα προεκλογικά συνθήματα (σσ. "Πρώτα η Αμερική") και την πραγματικότητα της διακυβέρνησης, αλλά και κάτι ακόμη που αφορά τις σχέσεις του Τραμπ με τη Μόσχα. Είναι αλήθεια πως την προηγούμενη περίοδο πλήθος επικριτών του, κατηγορούσαν τον Τραμπ για προνομιακές σχέσεις με τη Ρωσία. Και όχι άδικα. Ένας-ένας οι σύμβουλοί του αποδεικνύονταν να διατηρούν λιγότερο ή περισσότερο στενές σχέσεις με τη Μόσχα.
Η κίνηση να χτυπήσει τη Συρία δίνει μεν ένα μήνυμα προς την αντίθετη κατεύθυνση, αφού προκάλεσε την έντονη αντίδραση του Βλαντιμίρ Πούτιν. Δημιουργεί όμως ένα σοβαρό πρόβλημα στρατηγικής για τον Τραμπ, που τείνει να λάβει χαρακτήρα αυτοεγκλωβισμού. Από τη μία εάν δεν προχωρήσει σε μια κλιμάκωση των επιθέσεων στη Συρία, οι επικριτές του θα επαναφέρουν τις κατηγορίες περί ρωσικής επιρροής. Εάν μεν προχωρήσει σε κλιμάκωση, τότε θα έχουμε μια ακόμη σύρραξη στην πολύπαθη περιοχή της Μέσης Ανατολής και μια ακόμη αμερικανική εμπλοκή σε μια ατέρμηνη στρατιωτική εκστρατεία.
Την ίδια στιγμή, εκτός από τον απρόβλεπτο χαρακτήρα του Τραμπ, απρόβλεπτος είναι και ο χαρακτήρας του Πούτιν. "Η Ρωσία και οι ΗΠΑ βρίσκονται αυτή την στιγμή στα πρόθυρα μιας πολεμικής σύρραξης, περισσότερο από κάθε άλλη φορά από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Κι αυτό επειδή οι ηγέτες των δυο κρατών έχουν ένα πολύ σκληρό “ματσό” ταμπεραμέντο, ενώ καθοδηγούνται από τις δικές τους εσωτερικές, πολιτικές σκοπιμότητες: Κι αυτά τα δυο αποτελούν έναν πολύ επικίνδυνο συνδυασμό. Ο μόνος κερδισμένος από την κόντρα τους θα είναι το Ισλαμικό Κράτος”, σημειώνει χαρακτηριστικά το πρακτορείο Bloomberg.
Σε κάθε περίπτωση πάντως ο νέος αναβρασμός γεννά σοβαρά ερωτήματα για το μέλλον της περιοχής, καθώς διάφοροι παίκτες με σοβαρά συμφέροντα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής έσπευσαν να τοποθετηθούν, μετά την επίθεση. Η μεν Ρωσία που θέλει να διατηρήσει τα συμφέροντά και τις βάσεις της στις περιοχές της Συρίας που ελέγχει ο παραδοσιακός της σύμμαχος Άσαντ, έσπευσε να καταδικάσει την επίθεση. Στο ίδιο μήκος κύματος και οι αντιδράσεις από το Ιράν. Από την άλλη, ο πρόεδρος Ερντογάν, που σταθερά επιδιώκει την απομάκρυνση του Άσαντ και τον έλεγχο των συνόρων με τη Συρία, επικρότησε την κίνηση.
Από κοντά και ευρωπαϊκά κράτη που επιδιώκουν την αλλαγή καθεστώτος στη Δαμασκό, όπως η Γερμανία και η Γαλλία. Όλα δείχνουν πως οι μεγάλοι παίκτες της περιοχής σπεύδουν να λάβουν θέση για την επόμενη μέρα.
Η πρώτη επικοινωνία ΗΠΑ-Ρωσίας μετά το χτύπημα
Το βράδυ του Σαββάτου, την πρώτη τους τηλεφωνική συνομιλία έπειτα από τα αμερικανικά πλήγματα των ΗΠΑ εναντίον της συριακής κυβέρνησης, είχαν οι υπουργοί Εξωτερικών ΗΠΑ και Ρωσίας.
Ο Σεργκέι Λαβρόφ κατά τη διάρκεια της τηλεφωνικής συνδιάλεξης τόνισε ότι τα αεροπορικά πλήγματα των ΗΠΑ «εξυπηρετούν την τρομοκρατία», σύμφωνα με όσα γνωστοποίησε η ρωσική διπλωματία. Το να επιτίθεται κανείς «εναντίον μιας χώρας που πολεμά την τρομοκρατία απλά εξυπηρετεί την τρομοκρατία» και «δημιουργεί απειλές για την ασφάλεια σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο», είπε στον ομόλογό του σύμφωνα με το δελτίο τύπου που εξέδωσε το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας.
Επιπλέον, ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας επανέλαβε τη θέση της Ρωσίας, ότι δηλαδή οι κατηγορίες σύμφωνα με τις οποίες η συριακή κυβέρνηση εξαπέλυσε την επίθεση με χημικά όπλα εναντίον της κοινότητας Χαν Σεϊχούν στην επαρχία Ιντλίμπ, «δεν συνάδουν με την πραγματικότητα».
Πέντε επικίνδυνα σενάρια για την επόμενη μέρα
Όπως πάντως σημειώνει σε σχετικό δημοσίευμα του το CNN, η απόφαση Τραμπ για την πυραυλική επίθεση στη Συρία, ενέχει πέντε πιθανά επικίνδυνα σενάρια για το -εγγύς- μέλλον:
Σενάριο 1: Η κατάσταση να υποτιμηθεί
Τα αεροπορικά χτυπήματα θα έχουν την συνδρομή από δυνάμεις της Δύσης, την Τουρκία και περιφερειακές δυνάμεις. Και το σενάριο της ενότητας και της ομοψυχίας μεταξύ των φαίνεται αρκετά απίθανο, αν λάβουμε υπόψη μας την ιστορία τα τελευταία έξι χρόνια στη Συρία. Οπότε ο μεγαλύτερος κίνδυνος εδώ είναι ο εξής: οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γαλλία και η Τουρκία καθώς και οι σύμμαχοι τους να υποτιμήσουν την κατάσταση και να θεωρήσουν πως ήρθε η ώρα να θεραπεύσουν επιτέλους άπαξ και δια παντός τον συριακό πρόβλημα. Όμως αυτό δεν είναι τόσο εύκολα εφικτό. Και 59 πύραυλοι Τόμαχοκ δεν πρόκειται να αλλάξουν την κατάσταση.
Σενάριο 2: Μια αντίδραση απ' τον Ασαντ
Που είναι κι αναμενόμενη -ακόμη και αν δεν θα είναι το ίδιο ισχυρή και δυναμική, όσο η πυραυλική επίθεση των ΗΠΑ. Ενδέχεται λοιπόν η αντίδραση Ασαντ να περιλαμβάνει επιθέσεις σε αμερικάνικους στόχους στη γύρω περιοχή -ειδικά αν αναλογιστεί κανείς το βεβαρυμένο παρελθόν εμπλοκής της Συρίας στον γειτονικό Λίβανο. Και τότε η αντίδραση Τραμπ θα είναι σίγουρα μη-αναμενόμενη.
Σενάριο 3: Μια αντίδραση απ' τη Ρωσία
Το κύριο επιχείρημα για την ρωσική επέμβαση στη Συρία είναι πως ενδυναμώνει το Κρεμλίνο στη διεθνή σκηνή, ειδικά σε μια περίοδο όπου έχουν επιβληθεί κυρώσεις στην ρωσική οικονομία. Τώρα πρέπει να βρουν την κατάλληλη αφορμή και να εμπλακούν στη σύρραξη, με δικαιολογία το ότι, λόγου χάρη, ισοπεδώθηκε μια αεροπορική τους βάση από μια αμερικανική αεροπορική επέμβαση. Και ας μην ξεχνάμε πως ο Πούτιν είναι ειδικός στο να βρίσκει και να χρησιμοποιεί προς όφελος του το ελάττωμα του αντιπάλου του. Σκεφτείτε την Ουκρανία ή την Λιβύη.
Σενάριο 4: Η Δαμασκός να μην αντιδράσει καθόλου
Ας παραδεχθούμε πως η Δαμασκός έκανε λάθος και δοκίμασε τα αντανακλαστικά ενός άπειρου προέδρου όπως ο Τραμπ -θεωρώντας λανθασμένα πως ήταν πολύ απομονωμένος για να έχει αυτού του είδους την αντίδραση. Όμως το καθεστώς Ασαντ, έχοντας ήδη πραγματοποιήσει πολλές αεροπορικές επιδρομές και χημικές επιθέσεις, αλλά ταυτόχρονα έχοντας δοκιμαστεί πολύ από τον εξαετή πόλεμο, θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρήσει το χτύπημα Τραμπ ως μια “απολύτως αναμενόμενη εξέλιξη”. Και να μην αντιδράσει καθόλου.
Σενάριο 5: Το συριακό δράμα να συνεχιστεί
Κι αυτό το σενάριο είναι που προβάλλεται ως το πλέον επικίνδυνο. Οι πόλεμοι τελειώνουν όταν οι δυο πλευρές πλέον δεν έχουν άλλα όπλα, πολεμοφόδια ή χρήματα. Όμως η “κατάρα του συριακού πολέμου” είναι πως διεξάγεται διαμέσου... αντιπρόσωπων: Κάποιος άλλος είναι αυτός που πολεμάει και τραβάει το κουπί. Και πάντα θα βρεθεί ένας εξωτερικός παράγοντας που θα είναι διατεθειμένος να συντρέξει σε βοήθεια της μιας ή της άλλης πλευράς, όταν αυτή αρχίσει να δείχνει σημάδια κόπωσης. Το καθεστώς Ασαντ αρχικά είχε την Χεζμπολάχ, μετά το Ιράν, τις ιρακινές πολιτοφυλακές, τη Ρωσία: πάντα κάποιος το βοηθούσε. Με τη σειρά τους, οι επαναστατικές δυνάμεις είχαν δίπλα τους την Τουρκία, μετά τη Δύση, κάποια κράτη του Περσικού κόλπου, την Αλ Κάιντα, το Ισλαμικό Κράτος και τέλος ξανά την Τουρκία.
Πλέον μπήκαν στο παιχνίδι και οι ΗΠΑ
Κι αυτό σημαίνει πως θα υπάρξει στο μέλλον ακόμη περισσότερο χάος, ακόμη περισσότεροι πρόσφυγες κι ακόμη περισσότερα νεκρά παιδιά -σαν κι αυτά που υποτίθεται πως ανάγκασαν τον πρόεδρο Τραμπ να διατάξει την πυραυλική επίθεση.
Το φλέγον ερώτημα: Θα συνεχιστεί ο πόλεμος κατά του ISIS;
Ο Μίχαελ Λίντερς, ειδικός αναλυτής για θέματα Εγγύς και Μέσης Ανατολής, μιλώντας στη Deutsche Welle, τόνισε πως “μολονότι στην παρούσα φάση κυριαρχεί η αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ρωσίας, ο πόλεμος εναντίον του Ισλαμικού Κράτους θα συνεχιστεί. Κι αυτό ακόμη όμως μπορεί να αλλάξει σε 1-2 εβδομάδες. Ουάσιγκτον και Μόσχα συμφωνούν ότι το ISIS θα πρέπει να εκδιωχθεί από τη Ράκα και ίσως οι δυο πλευρές βρουν σε αυτό το πεδίο και άλλα κοινά στοιχεία. Στην παρούσα φάση όμως δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι τα επόμενα βήματα της αμερικανικής διακυβέρνησης και ποια πορεία θα ακολουθήσει. Θα υπάρξουν οι σκληροπυρηνικοί που θα πουν ότι θέλουν μια κόντρα με τη Ρωσία και να δοκιμάσουν τα όρια της χώρας τους. Θα υπάρξουν όμως και οι πιο μετριοπαθείς φωνές που θα ζητήσουν την αποκλιμάκωση”.
Ωστόσο, ο Λίντερς εκτιμά ότι στην παρούσα φάση και πέρα από τα λεκτικά πυρά, δεν πρόκειται να υπάρξει άλλου είδους ή πιο ουσιαστική αντίδραση εκ μέρους της Ρωσίας. “Δεδομένου ότι εξ΄ όσων γνωρίζουμε δεν υπήρξαν Ρώσοι ανάμεσα στα θύματα, η Μόσχα δεν αναμένεται να αντιδράσει. Σε περίπτωση όμως που υπάρξουν και νέες επιθέσεις των Αμερικανών και πληγούν άμεσα Ρώσοι ή o στρατιωτικός τους εξοπλισμός, τότε η Ρωσία δεν πρόκειται να παραμείνει άπραγη και ενδέχεται να υπάρξει άμεση κλιμάκωση της κατάστασης”, λέει ο Λίντερς.
Πρόβλημα για το Πεντάγωνο, η πιθανή διάδοχη κατάσταση στη Συρία
Σύμφωνα με τον Λίντερς, το πρόβλημα για την Ουάσιγκτον είναι η πιθανή διάδοχη κατάσταση στη Συρία: τι θα γίνει εάν εκδιωχθεί όντως ο Άσαντ; Ποιος θα τον διαδεχθεί; Στη Συρία δεν υπάρχει σήμερα μια ουσιαστική, δημοκρατική και μετριοπαθής αντιπολίτευση η οποία θα μπορούσε να αναλάβει τα ηνία της χώρας. Συνεπώς, όπως εκτιμά ο ειδικός, «η εξουσία θα κατέληγε στα χέρια των τζιχαντιστών. Αυτό το γνώριζε και ο πρόεδρος Ομπάμα και γι΄ αυτό το λόγο ήταν τόσο επιφυλακτικός όσον αφορά την άμεση στρατιωτική εμπλοκή στη Συρία».
Πάντως, όπως επισημαίνει ο ειδικός, η αμερικανική επίθεση ήταν προσχηματική και στην πραγματικότητα έχει γεωστρατηγικό υπόβαθρο. Οι ΗΠΑ δεν αποδέχονται να αποκτήσουν Ρωσία και Ιράν θέσεις ισχύος στη Συρία, όπως λέει. «Εάν ήταν στο χέρι του, ο Τραμπ θα είχε αποφασίσει ήδη την καταγγελία της συμφωνίας με την Τεχεράνη για τα πυρηνικά. Πιστεύω ότι η τακτική αυτή δεν πρόκειται να οδηγήσει σε τίποτα εποικοδομητικό πέρα απλώς από την περαιτέρω καταστροφή της Συρίας».
