Όπως γράφαμε και χθες η αντίστροφη μέτρηση για την εκλογή νέου Πατριάρχη Σερβίας έχει ξεκινήσει.
Οι ενδιαφερόμενοι να “βγάλουν” φιλικά προσκείμενο σε εκείνους νέο προκαθήμενο δεν είναι λίγοι. Φανάρι, Μόσχα, αλλά και Βελιγράδι έχουν προτιμήσεις, αλλά το περίπλοκο εκλογικό σύστημα, που αναφέραμε και χθες, σημαίνει ότι δεν υπάρχει εγγύηση για κανέναν!
Ένας από τους άμεσα ενδιαφερόμενους για τον νέο Πατριάρχη είναι ο Πρόεδρος της Σερβίας.
Πέρα από τις επιπτώσεις της εκλογικής αναμέτρησης της 18ης Φεβρουαρίου στην κοσμική πολιτική, η επιλογή ενός νέου Πατριάρχη θα καθορίσει τον κοινωνικό ρόλο της Εκκλησίας για τα επόμενα χρόνια είτε κινηθεί προς μια πολυαναμενόμενη ανανέωση είτε συνεχίσει να αγωνίζεται για να υπερκαλύψει την νεωτερικότητα.
Οι Επίσκοποι θα ψηφίσουν πρώτα μεταξύ τους για τρεις προτιμώμενους υποψηφίους. Στο δεύτερο γύρο, τρεις φάκελοι, καθένας που περιέχει ένα κομμάτι χαρτί με το όνομα ενός από τους κορυφαίους διεκδικητές, τοποθετούνται στο Ευαγγέλιο. Η τελική επιλογή γίνεται με τυχαία επιλογή ή... από το Άγιο Πνεύμα.
Η ασυνήθιστη διαδικασία ψηφοφορίας δημιουργεί συνωμοτικούς ισχυρισμούς ότι οι κοσμικές αρχές θα προσπαθήσουν να παρέμβουν στην ψηφοφορία. Βασιζόμενες σε έναν αστικό μύθο, σύμφωνα με τον οποίο το 1958 ο περίφημος επικεφαλής της μυστικής αστυνομίας του Κομμουνιστικού καθεστώτος, Αλεξάνταρ Ράνκοβιτς, επέλεξε τον Πατριάρχη γράφοντας το όνομά του και στα τρία κομμάτια χαρτιού, συνωμοσιολόγοι πιστεύουν ότι το κράτος θα προσπαθήσει να χειραγωγήσει αυτές τις εκλογές.
Η Εκκλησία εισήγαγε την «αποστολική ψηφοφορία» μόνο το 1990, ακριβώς για να εμποδίσει το κράτος να παρεμβαίνει στη διαδικασία.
Το 2010, κατά την εκλογή του αείμνηστου Πατριάρχη Ειρηναίου, τρία ονόματα έφτασαν στα Ευαγγέλια. Το ένα ήταν το όνομά του Μπάτσκας Ειρηναίου και το άλλο του πρόσφατα αποθανόντος Μητροπολίτη Μαυροβουνίου Αμφιλόχιου. Το Άγιο Πνεύμα εξέλεξε τον τρίτο, τον γηραιότερο και λιγότερο διχαστικό εκ των υποψηφίων.
Παρά την ικανότητά του να ασκήσει πίεση στους επισκόπους, ο Πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς δεν θα αποφασίσει ποιος θα είναι ο επόμενος Πατριάρχης της Σερβίας. Λόγω του συστήματος τυχαίας επιλογής, το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει είναι ότι δύο από τους «υποψηφίους» του, θα φτάσουν στον τελευταίο γύρο, αυξάνοντας τις πιθανότητες εκλογής ενός από αυτούς.
Πολλοί υποψήφιοι είναι πιθανό να φτάσουν στα Ευαγγέλια. Το ένα είναι αυτό του ισχυρού Επίσκοπου Irinej (Bulovic), που έχει παρατσούκλι στους σερβικούς κύκλους «προστάτης των αναξιόπιστων», λόγω του παρελθόντος του να προστατεύει πολλούς ανώτερους κληρικούς που εμπλέκονται σε σκάνδαλα διαφθοράς και σεξουαλικής κακοποίησης.
Σέρβοι αναλυτές αναφέρουν πως λόγω του ρόλου του ως φύλακα των... μυστικών της Εκκλησίας, ελέγχει ένα εντυπωσιακό κομμάτι της ψηφοφορίας στη Συνέλευση των Επισκόπων. Ο Ειρηναίος βρίσκεται πολύ κοντά στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και ως εκ τούτου αποτελεί εμπόδιο στην οικουμενική κίνηση της Σερβικής Εκκλησίας. Πάντως δεν συγκαταλέγεται στους επισκόπους που επικρίνουν το σερβικό καθεστώς, ωστόσο, λόγω της εξουσίας του, η εκλογή του θα ήταν επικίνδυνη για τον Πρόεδρο Βούτσιτς, ο οποίος θα δυσκολευόταν να τον ελέγξει.
Δύο επίσκοποι που ανταγωνίζονται για την αποδοχή του σερβικού καθεστώτος, και πιθανότατα θα φτάσουν στο δεύτερο γύρο είναι ο Μητροπολίτης Ζάγκρεμπ και Λουμπλιάνα Πορφύριος και ο Επίσκοπος Σουμαδίας Ιωάννης (Γιοβάν), μία από τις μεγαλύτερες επισκοπές στη σερβική εκκλησία.
Ο Πορφύριος είναι κοντά τόσο στο καθεστώς Βούτσιτς όσο και στον Επίσκοπο Ειρηναίο, αλλά είναι νεότερος και φαίνεται πιο μοντέρνος. Ωστόσο, ηγήθηκε της απολύσεως καθηγητών της Εκκλησίας στη Θεολογική Σχολή του Βελιγραδίου, οι οποίοι μίλησαν κατά της κακοποίησης και της διαφθοράς στο ίδρυμα, παραβιάζοντας άμεσα την αυτονομία των πανεπιστημίων, η οποία προστατεύεται από το σερβικό σύνταγμα.
Από την άλλη οι κακές γλώσσες λέεν για τον Γιοβάν πως μοιάζει με μια καρικατούρα ενός συγκεκριμένου τύπου ανώτερου κληρικού της Σερβικής Ορθόδοξης μετά το 2000, που ζει σε επιχρυσωμένα παλάτια και είναι πιο κοντά στην επιχειρηματική ελίτ. Η απόλυση από πλευράς του επίσκοπου ενός ενοριακού ιερέα το 2017, επειδή είχε αρνηθεί να χρεώσει τους φτωχούς για τις υπηρεσίες του, προκάλεσε μήνες διαμαρτυρίας από χιλιάδες ενορίτες.
Οι Ειρηναίος, Πορφύριος και σε κάποιο βαθμό ο Jovan, βασίζονται στην ίδια ομάδα ψήφων, οπότε είναι απίθανο και οι τρεις να φτάσουν στις τρεις πρώτες θέσεις.
Οι υποψήφιοι των οποίων τις προοπτικές εκλογής φοβάται ο Πρόεδρος Βούτσιτς περιλαμβάνουν τον Επίσκοπο Ιωαννίκιο (Μίκοβιτς), στενό συνεργάτη του αείμνηστου Μητροπολίτη Αμφιλόχιου και σημερινό διαχειριστή της Εκκλησίας στο Μαυροβούνιο, και τον Γρηγόριο, τον Επίσκοπο του Ντίσελντορφ και πάσης Γερμανίας.
Το 2020, η αστυνομία του Μαυροβουνίου συνέλαβε τον Ιωαννίκιο και αρκετούς ιερείς για την διενέργεια διαμαρτυριών ενάντια σε έναν αμφιλεγόμενο νόμο για τη θρησκεία που πρότεινε η πρώην κυβέρνηση του Μαυροβουνίου. Ο Ιωαννίκιος ήταν μαθητής και στενός συνεργάτης του Αμφιλόχιου και πιθανότατα θα συνεχίσει τις πολιτικές του.
Ο Επίσκοπος Γρηγόριος (Duric), από την άλλη, είναι ο υποψήφιος που προτιμάται από το προοδευτικό τμήμα της σερβικής κοινωνίας. Λόγω των φιλελεύθερων απόψεών του, ήταν συχνά σε σύγκρουση με τις λεγόμενες παλαιίες μεθόδους της Εκκλησίας. Επί παραδείγματι, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, σε αντίθεση με τους περισσότερους ανώτερους κληρικούς, ζήτησε αυστηρό σεβασμό των μέτρων κοινωνικής απόστασης.
Άλλοι επίσκοποι που μερικές φορές αναφέρονται ως πιθανοί υποψήφιοι είναι ο Επίσκοπος Εφραίμ (Milutinovic) της Μπάνια Λούκα, ο Επίσκοπος Ζβόρνικ και του Τούζλα Φώτιος και ο Επίσκοπος Πόζαρεβατς και Μπρανίτσεβο Ιγνάτιος. Ο Εφραίμ είναι ο παλαιότερος από τους υποψηφίους, όπως ο Επίσκοπος Ειρηναίος, φοίτησε στην Ρωσία στη δεκαετία του 1970 και είναι μέλος του κάποτε ισχυρού «Βοσνιακού λόμπι» επισκόπων που πάντως είναι πολύ εξασθενημένο τα τελευταία χρόνια. Ο επίσκοπος Φώτιος είναι επίσης από τη Βοσνία και πολύ κοντά στον Ειρηναίο και στο λόμπι του στην Εκκλησία. Ο επίσκοπος Ιγνάτιος είναι διακεκριμένος θεολόγος.
Από την άλλη πλευρά το Φανάρι έχει δείξει προτίμηση στον Μητροπολίτη Βοσνίας Χρυσόστομο, τον οποίο όρισε και τοποτηρητή μετά την κοίμηση του Πατριάρχου Ειρηναίου
Η πολιτική του νέου Πατριάρχη
Όποιος γίνει ο επόμενος Πατριάρχης δεν θα αλλάξει τη θέση της Σερβικής Εκκλησίας στο Κοσσυφοπέδιο. Κανένας επίσκοπος δεν μπορεί ή δεν παραδέχεται ανοιχτά το δικαίωμά του στην ανεξαρτησία.
Στα αμιγώς εκκλησιαστικά μέχρι πρότινος η Σερβική Εκκλησία ήταν πιο κοντά στον Οικουμενικό Πατριάρχη από ότι στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Αυτό φάνηκε και με την παρουσία της στην Σύνδο του Κολυμπαρίου το 2016. Ωστόσο, δεν αναγνώρισε την ανεξαρτησία της νέας Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ουκρανία, που διακηρύχθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, όχι τόσο λόγω της Ρωσίας, αλλά από φόβο ότι το ουκρανικό προηγούμενο θα μπορούσε να ισχύει για τις κανονικά μη αναγνωρισμένες Ορθόδοξες Εκκλησίες του Μαυροβουνίου και τω ν Σκοπίων.
