Όποιοι χρησιμοποιούν το τραμ και περνάνε από την περιοχή του Νέου Κόσμου τότε σίγουρα θα έχουν ακούσει για τη στάση «Μπακνανάς».
Πολλοί ακούνε τη συγκεκριμένη ονομασία, λίγοι, ωστόσο, γνωρίζουν σε ποιον αναφέρεται.
Ο Μιχαήλ Μπακνανάς ή Πακνανάς ήταν ένας φτωχός κηπουρός ο οποίος μια ημέρα σαν σήμερα, στις 9 Ιουλίου 1771, αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.
Από τότε θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους νεομάρτυρες από την Εκκλησία η οποία, μάλιστα, τον αγιοποίησε και κάθε χρόνο τέτοια ημέρα τιμά τη μνήμη του.
Ο κηπουρός που αναζητούσε τη λευτεριά
Ο Μιχαήλ Μπακνανάς (ή Πακνανάς) γεννήθηκε το 1753 στην Αθήνα. Το σπίτι του βρισκόταν στο Θησείο εκεί που σήμερα βρίσκεται η Αρχαία Αγορά.
Ο Μιχαήλ από μικρή ηλικία ήθελε να μάθει γράμματα. Για τον λόγο αυτό του άρεσε να πηγαίνει κάθε Κυριακή στην Εκκλησία προκειμένου να κάθεται με τον παπά Νεκτάριο ο οποίος του διάβαζε ιστορίες και προσπαθούσε να του μάθει να διαβάζει και εκείνος.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Άγιος ιερομάρτυς Βλάσιος ο Ακαρνάν και οι συν αυτώ μαρτυρήσαντες
Οι καιροί, ωστόσο, ήταν δύσκολοι και η οικογένεια του Μιχαήλ ήταν φτωχή. Ο πατέρας του, που ήταν κηπουρός, ήθελε να μάθει το παιδί του γράμματα αλλά λεφτά δεν υπήρχαν. Έτσι τον έπαιρνε μαζί του στη δουλειά προκειμένου, τουλάχιστον, να μάθει μια τέχνη.
Μερικά χρόνια αργότερα ο πατέρας του Μιχαήλ, ηλικιωμένος πια, δεν μπορούσε να δουλέψει ή τουλάχιστον δεν μπορούσε να δουλεύει με την ένταση που το έκανε όταν ήταν νεώτερος. Αυτό σημαίνει πως ο Μιχαήλ θα έπρεπε να αναλάβει αυτός το να φέρνει στο τραπέζι του σπιτιού τα απαραίτητα.
Έτσι ο νεαρός Μιχαήλ έγινε κηπουρός στη θέση του πατέρα του. Ήταν εργατικός και οι περισσότεροι εκείνον ήθελαν να παίρνουν για να τους κάνει τις δουλειές.
Εκείνη η εποχή, ωστόσο, ήταν και μια εποχή που οι υπόδουλοι στους Οθωμανούς Αθηναίοι είχαν αρχίσει να οργανώνονται απέναντι στους κατακτητές. Οι μνήμες, άλλωστε από το «Ορλοφικά» ήταν ακόμα νωπές. Στη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου οι Ρώσοι υποκίνησαν μια επανάσταση στην υπόδουλη Ελλάδα.
Ήπειρος, Θεσσαλία, Στερεά και κυρίως η Πελοπόννησος ξεσηκώθηκαν κατά των Οθωμανών. Μπροστάρηδες σε όλη αυτή την προσπάθεια ήταν ο Θεόδωρος και ο Αλέξιος Ορλόφ. Ήταν η πρώτη φορά που όλοι είχαν αρχίσει να πιστεύουν πως ίσως το όνειρο της λευτεριάς να μην είναι τελικά τόσο άπιαστο.
Τελικά, τα «Ορλοφικά» τελείωσαν με τρόπο τραγικό στις 29 Μαρτίου του 1770 στα Τρίκορφα. Η μάχη εκεί χάθηκε και ως αντίποινα οι Οθωμανοί μπήκαν στην Τριπολιτσά και σφαγίασαν πάνω από 3.000 Έλληνες. Λίγες ημέρες αργότερα, όσοι Ρώσοι είχαν μείνει ζωντανοί, μπήκαν στα καράβια και έφυγαν.
Μπορεί τα «Ορλοφικά» να «πνίγηκαν» στο αίμα, ωστόσο, η «σπίθα» της λευτεριάς είχε ανάψει και οι υπόδουλοι Έλληνες αναζητούσαν, πλέον, με μεγαλύτερο πείσμα την ανεξαρτησία τους.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, οι Αθηναίοι που ήθελαν να δουν την πατρίδα τους ελεύθερη, πραγματοποιούσαν κρυφές συναντήσεις στο κονάκι του Κυριάκου (Αναγνώστη) στα Σεπόλια. Εκεί πήγαινε και ο Μιχαήλ Μπακνανάς προκειμένου να ακούει τους σοφότερους και πιο μορφωμένους να μιλάνε, να τους βλέπει να γράφουν, να τους ακούει να ονειρεύονται.
Είναι η εποχή που κλέφτες και αρματολοί που είχαν για ορμητήριο τα βουνά της Αττικής είχαν κάνει τη ζωή των Οθωμανών δύσκολη με τις διαδοχικές επιθέσεις τους με αποτέλεσμα να αυξηθεί και η καταστολή από την πλευρά των κατακτητών.
Η συκοφαντία και ο αποκεφαλισμός
Ο Μιχαήλ Μπακνανάς δούλευε και δούλευε σκληρά. Καθημερινά πήγαινε σε διάφορα χωριά γύρω από την Αθήνα (στα σημερινά προάστια της πρωτεύουσας) προκειμένου να παρέχει τις υπηρεσίες του έτσι να κερδίζει τα προς το ζην.
Μια ημέρα, επιστρέφοντας από ένα χωριό έπεσε πάνω σε ένα περίπολο Οθωμανών. Εκείνοι τον κατηγόρησαν πως προμήθευε τους κλέφτες και τους αρματολούς με μπαρούτι, ενώ υπήρχαν και κάποιοι ψευδομάρτυρες που έλεγαν ότι ο νεαρός κηπουρός ήταν αυτός που έστελνε τρόφιμα στους επαναστάτες της Σαλαμίνας (της Κούλουρης όπως ονομαζόταν εκείνη την εποχή).
Ο Μιχαήλ Μπακνανάς αρνήθηκε από την αρχή όλες τις κατηγορίες και έλεγε πως συκοφαντήθηκε χωρίς να υπάρχει λόγος αφού αυτός δεν έχει καμία σχέση με όλα αυτά και ζούσε ειρηνικά.
Οι Τούρκοι τον οδήγησαν μπροστά στον ιεροδίκη (τον καδή, όπως τον ονόμαζαν) ο οποίος και με συνοπτικές διαδικασίες τον καταδίκασε σε θάνατο εκτός και αν ασπαζόταν το Ισλάμ.
Ο λόγος που το έκαναν αυτό οι Τούρκοι ήταν ξεκάθαρος. Ήθελαν (λίγο καιρό μετά τα «Ορλοφικά») να δείξουν πως κάθε προσπάθεια για εξέγερση στην Αθήνα θα «πνιγεί» στο αίμα και βέβαια πως οι νεαροί Αθηναίοι είναι έτοιμοι να ασπαστούν το Ισλάμ προκειμένου να σώσουν τη ζωή τους.
Ο Μιχαήλ Μπακνανάς, ωστόσο, δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει κάτι τέτοιο. Όταν του τέθηκε το δίλημμα που θα του έσωζε τη ζωή ή θα τον καταδίκαζε εκείνος, μπροστά στον δήμιό του, απάντησε «Δεν τουρκεύω».
Στη συνέχεια οι Τούρκοι τον πέταξαν μέσα σε ένα κελί όπου για περισσότερες από 30 ημέρες τον βασάνιζαν και του ασκούσαν ψυχολογική πίεση προκειμένου να ασπαστεί το Ισλάμ. Σχεδόν κάθε πρωινό «έστηναν» ένα... τελετουργικό που υποτίθεται ότι ακολουθούσαν για όσους πήγαιναν για εκτέλεση.
Τελικά, όταν είδαν πως ο Μιχαήλ Μπακνανάς δεν πρόκειται να αλλάξει απόφαση, όρισαν την ημέρα του αποκεφαλισμού τους. Ένα απόσπασμα Οθωμανών, μια ημέρα σαν σήμερα, τον έβγαλε από το κελί του και αφού τον περιέφερε μέσα από γειτονιές της Αθήνας, προκειμένου όλοι να λάβουν το μήνυμα, τον μετέφερε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός. Στη διαδρομή ο δήμιος του ασκούσε διαρκώς τρομακτική ψυχολογική πίεση αλλά ο Μιχαήλ Μπακνανάς δε λύγισε.
Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση τα τελευταία λόγια του Μπακνανά, και ενώ ο δήμιος τον χτυπούσε με τη λαβή του ξίφους, ήταν: «Κτυπάτε δια την πίστην». Στη συνέχεια ο δήμιος τον αποκεφάλισε. Ο Μιχαήλ Μπακνανάς ήταν μόλις 18 ετών.
Εκεί όπου τον αποκεφάλισαν, εκεί και τον έθαψαν. Σήμερα σε κοντινό σημείο και συγκεκριμένα στον πρώτο νοτιοανατολικό στύλο υπάρχει χαραγμένη η φράση: «1771 Ιουλίου 9. Αποκεφαλίσθη ο Πακνανάς Μιχάλης».
Ο Μιχαήλ Μπακνανάς αγιοποιήθηκα από την Ορθόδοξη Εκκλησία ενώ το 2003 ανακηρύχθηκε προστάτης των διαιτολόγων και διατροφολόγων.
Προς τιμήν του, ένας από τους κεντρικότερους δρόμους στο Νέο Κόσμο φέρει το όνομά του (Οδός Μπακνανά), ενώ όπως ήδη αναφέρθηκε το όνομά του έχει και η στάση του τραμ που υπάρχει στην περιοχή.
