Ο διχασμός, όπως και η διαίρεση, επικρέμαται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από την Εκκλησία της Κύπρου. Η παλαιότερη και ιστορικότερη αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή βρίσκεται στην περιδίνηση ενός ακήρυκτου εμφυλίου πολέμου. Η μνημόνευση από τον Αρχιεπίσκοπο Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου κ. Χρυσόστομο του Αρχιεπισκόπου Κιέβου κ. Επιφανίου προκάλεσε αφενός την μήνιν του Πατριαρχείου Μόσχας και από την άλλη την έκρηξη ανακοινώσεων, καταγγελιών και παρεμβάσεων τριών μητροπολιτών και ενός επισκόπου της Εκκλησίας της Μεγαλονήσου. Οι Μητροπολίτες Λεμεσού κ. Αθανάσιος, Κύκκου κ. Νικηφόρος. Ταμασσού κ. Ησαΐας και ο Επίσκοπος Αμαθούντος κ. Νικόλαος στηλίτευσαν και κατήγγειλαν την απόφαση του κ. Χρυσοστόμου καθώς το θέμα δεν συζητήθηκε στην Ιερά Σύνοδο και δεν λήφθηκε καμία σχετική απόφαση. Η κατάσταση επιτείνεται από τρία διαφορετικά γεγονότα:
Της Μαρίας Αντωνιάδου
Η Συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα της Κυριακής», την Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2020.
– Ορισμένοι από τους αρχιερείς που αντιδρούν έχουν είτε άμεσες είτε έμμεσες σχέσεις με τη Ρωσία.
– Και οι τέσσερις είναι ισχυροί καθώς έχουν άμεση επικοινωνία με τους πιστούς και οι επαρχίες τους είναι ισχυρά οικονομικώς και πολιτικώς.
– Ο Αρχιεπίσκοπος έχει δημοσιοποιήσει τον τελευταίο χρόνο ότι αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα υγείας και με αφορμή αυτό το γεγονός έχει ξεκινήσει η μάχη της διαδοχής του.
Σε συνέντευξη στο «Βήμα της Κυριακής» ο κ. Χρυσόστομος κάνει λόγο για παρασυναγωγή των τεσσάρων αρχιερέων και περιγράφει τους λόγους που τον οδήγησαν να προχωρήσει στην αναγνώριση της αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ουκρανίας.
Πώς αποφασίσατε να προχωρήσετε στην αναγνώριση του Προκαθημένου της Εκκλησίας της Ουκρανίας;
«Τον Μάρτιο τού 2020 επισκέφθηκα τον Παναγιότατο στην Κωνσταντινούπολη. Μέχρι τότε γνώριζα τη μισή αλήθεια. Εκεί έμαθα πως όταν έδωσε τον τόμο αυτοκεφαλίας στη Μόσχα στις αρχές του 17ου αιώνος, επέτρεψε λόγω εγγύτητας της Ουκρανίας προς τη Μόσχα να διαχειρίζεται η δεύτερη επιτροπικώς την Ουκρανία, με τρόπο παρόμοιο όπως συμβαίνει και στις Νέες Χώρες στην Ελλάδα, με τη συμφωνία να μνημονεύεται πρώτα ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και έπειτα ο Μόσχας. Όταν οι Μπολσεβίκοι έκαναν την επανάσταση το 1917 και έθεσαν διάφορες δημοκρατίες κάτω από τη Μόσχα, έπαυσαν πλέον να μνημονεύουν τον Οικουμενικό Πατριάρχη. Η Κωνσταντινούπολη δεν ήταν σε θέση να έχει αξιώσεις από το καθεστώς της Μόσχας. Όταν, όμως, το κομμουνιστικό καθεστώς κατέρρευσε, ο Οικουμενικός Πατριάρχης επανάφερε το θέμα της μνημόνευσής του στην ήδη ανεξάρτητη Ουκρανία. Ο αείμνηστος Πατριάρχης Μόσχας Αλέξιος, ωστόσο, είπε στον Κωνσταντινουπόλεως πως “έχουμε πια συνηθίσει εδώ και πολλές δεκαετίες και δεν μπορούμε να επανέλθουμε”. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης με τη σειρά του, τού είπε πως είναι δικό του έδαφος και ότι απαιτούσε βάσει της εκδόσεως του τόμου αυτοκεφαλίας της Μόσχας να μνημονεύεται από τους αρχιερείς της Ουκρανίας, όπως γίνεται και στις Νέες Χώρες στην Ελλάδα. Αφού, λοιπόν, άκουσα μετά προσοχής τον Οικουμενικό Πατριάρχη, άλλαξα γνώμη και αναγνώρισα ότι αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμά του να διεκδικεί ό,τι του ανήκει στην Ουκρανία, σύμφωνα με τον τόμο που είχε εκδώσει από τον 17ο αιώνα».
Είναι παρασυναγωγή η στάση των τεσσάρων ιεραρχών της Εκκλησίας Κύπρου;
«Όπως χαρακτηριστικά δήλωσαν οι τέσσερις, ούτε ο Αρχιεπίσκοπος άνευ των Επισκόπων μπορεί να κάνει οτιδήποτε και ούτε οι Συνοδικοί άνευ του Αρχιεπισκόπου μπορούν να λάβουν οποιαδήποτε απόφαση. Αυτό που έκαναν ονομάζεται παρασυναγωγή και μάλιστα οι Ιεροί Κανόνες είναι πολύ αυστηροί ώστε να προβλέπουν και καθαίρεση σε μια τέτοια περίπτωση. Διευκρινίζω ότι αυτό που έκανα εγώ, το οποίο φαίνεται στα μάτια των άλλων ότι το έπραξα χωρίς τη συναίνεση των υπολοίπων Συνοδικών, είναι αποτέλεσμα των Πανορθοδόξων Διασκέψεων. Ειρήσθω εν παρόδω ότι για 30 χρόνια, εγώ εκπροσωπούσα την Εκκλησία Κύπρου στις Πανορθοδόξους Διασκέψεις και ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Α’, όπως καλώς γνωρίζω, ουδένα ρωτούσε για να μου δώσει την κατεύθυνση που ήθελε ως Εκκλησία Κύπρου για να τηρήσω στις Πανορθοδόξους Συναντήσεις που είχα. Σε ό,τι με αφορά, οποιοσδήποτε θα διαμαρτυρόταν ή θα ήθελε να εκφράσει την άποψή του, πάντοτε ήμουν στη διάθεση όλων τους και να ακούσω τη γνώμη τους και να εξηγήσω τους λόγους της κατεύθυνσης που έδινα».
Το Πατριαρχείο Μόσχας προχώρησε στη δημοσίευση μιας παλαιότερης επιστολής σας και σας παρουσιάζει να συμφωνείτε μαζί τους. Τι σας έκανε να αλλάξετε γνώμη;
«Όπως προανέφερα, τότε γνώριζα τη μισή αλήθεια. Συμφωνώ πλήρως με τα όσα είπα τότε, τα οποία έγραψα σε συνάρτηση με τις συνθήκες που τότε επικρατούσαν. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν έδωσε εξαρχής τόμο στην Ουκρανία αλλά στη Μόσχα. Λόγω εγγύτητας της Ουκρανίας στη Μόσχα επέτρεψε στον Πατριάρχη Μόσχας να διαχειρίζεται επιτροπικώς τα της Ουκρανίας, υπό τον όρο να μνημονεύεται πρώτα ο Οικουμενικός. Πράγμα που οι ίδιοι οι Ρώσοι το διέκοψαν».
