Σε μια εβδομάδα από σήμερα όλα αλλάζουν στην εκκλησιαστική πραγματικότητα της Ουκρανίας και πολλά αναμένεται να αλλάξουν στην παγκόσμια Ορθοδοξία.
Η αλαζονεία του Φαναρίου που διατυμπανίζει πως αργά ή γρήγορα οι Ρώσοι θα υποχρεωθούν να αποδεχτούν το νέο καθεστώς είναι έκδηλη Και χαρακτηριστική για το πόσο υπολογίζει την μεγαλύτερη Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά και συνάμα τις υπόλοιπες Εκκλησίες που έχουν ζητήσει να γεφυρωθεί το χάσμα μην υποστηρίζοντας τις κινήσεις του Φαναρίου.
Η σύγκρουση μεταξύ Μόσχας και Κωνσταντινούπολης για το μέλλον της ορθοδοξίας στην Ουκρανία δημιουργεί μια πληθώρα δυσκολιών. Όποια και αν είναι η λύση, η εικόνα και η σύνθεση της Ορθοδοξίας θα τροποποιηθεί ριζικά.
Η άποψη πως ό,τι και αν κάνει η Ρωσική Εκκλησία τελικά θα αναγκαστεί να ακολουθήσει τις βουλές του Φαναρίου είναι τουλάχιστον άτοπη.
Η Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείουτην ήταν η τελευταία του έτους και οι αποφάσεις της άφησαν πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τα καυτά θέματα των τελευταίων μηνών, από την ουκρανική αυτοκεφαλία μέχρι την ποιμαντική φροντίδα των Ρώσων στην Ευρώπη. Το ύφος με το οποίο αντιμετωπίζονται αυτά τα λεπτά προβλήματα είναι κλασσικά "Βυζαντινό", κάνοντας δηλαδή ένα βήμα μπροστά και δύο βήματα πίσω, αφήνοντας σε μεγάλη σύγχυση τους πιστούς όλων των εμπλεκόμενων μερών.
Τις ημέρες της Συνόδου ο σύμβουλος του προέδρου της Ουκρανίας, Ροστόσλαβ Παβλένκο, ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη, για να επιτηρήσει την διαδικασία για την προώθηση της αυτοκέφαλης λειτουργίας της ουκρανικής εκκλησίας. Προσπάθησε να επιδείξει αισιοδοξία, δηλώνοντας ότι "όλα γίνονται σύμφωνα με το σχέδιο", μέχρι το Δεκέμβριο θα πραγματοποιηθεί η Σύνοδος της νέας ουκρανικής εκκλησίας στην οποία θα επιλεγεί ο νέος προκαθήμενος, ο οποίος θα πάει αμέσως στην Κωνσταντινούπολη για να λάβει τον Τόμο της αυτοκεφαλίας. Ειρρήσθω εν παρόδω πριν λίγες μέρες ο ίδιος ο Ποροσένκο ανέφερε πως η ενοποιητική Σύνοδος θα γίνει στις 15 Δεκεμβρίου και ήδη οι προσκλήσεις έχουν αποσταλεί. Πάντως το προαναφερθέν σενάριο, του Παβλένκο, αποκλείει το ενδεχόμενο ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος να πάει προσωπικά στο Κίεβο για να παραδώσει τον Τόμο.
Στην πραγματικότητα, οι λακωνικές δηλώσεις της Φαναριώτικης συνόδου αποκαλύπτουν την προθυμία να παραχωρήσουν εκ του μακρόθεν το αναμενόμενο πιστοποιητικό αυτονομίας, και πως έχουν έτοιμο καταστατικό της νέας ουκρανικής Εκκλησίας πλην όμως αυτό είναι με την μορφή τελεσιγράφου αφού αντί να υποβληθεί προς έγκριση στην ενοποιητική συνόδο πλασάρεται σαν Βίβλος!
Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι η Κωνσταντινούπολη ψάχνει για ένα νέο "εκκλησιαστικό πρότυπο", στο οποίο η αυτονομία της νέας Εκκλησίας θα περιορίζεται έντονα από την εξάρτηση από το ίδιο το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.
Στον ορθόδοξο κόσμο υπάρχουν δύο ιστορικά είδη αυτοκεφαλίας, το «αρχαίο» μέσα από μια εκ των επτά Οικουμενικών Συνόδων της πατερικής εποχής και το «εθνικό» που εγκαινιάστηκε από το πατριαρχείο της Μόσχας το 1589 και στη συνέχεια επεκτάθηκε στα άλλα έθνη ορθόδοξων κατά παράδοση, που προήλθε από την κατάρρευση των οθωμανικών και αψβουργικών αυτοκρατοριών και της ίδιας ρωσικής αυτοκρατορίας.
Τα πρώτα Πατριαρχεία έχουν αποστολική προέλευση και δεν εξαρτώνται από κανέναν ενώ τα Ορθόδοξα εθνικά πατριαρχεία ιδρύθηκαν ή τουλάχιστον εγκρίθηκαν από την Κωνσταντινούπολη, αν και όχι χωρίς διάφορες αντιστάσεις, τόσο σε θεωρητικό όσο και πρακτικό επίπεδο. Ορισμένες εκκλησίες δεν έχουν καν τον τίτλο του πατριάρχη, αλλά περιορίζονται στο επίπεδο του μητροπολιτη ή αρχιεπισκόπου, όπως η δική μας εκκλησία.
Μετά από μια μακροχρόνια αντιπαράθεση μεταξύ της Κωνσταντινούπολης και της Μόσχας- τα δύο κύρια κέντρα της παγκόσμιας Ορθοδοξίας- η νέα ουκρανική αυτοκεφαλία λογίζεται πως θα επικυρώνει την επικράτηση του ενός έναντι του άλλου, με βάση τις κανονικές αποφάσεις και τη λαϊκή συναίνεση, που πρέπει να εξακριβωθεί.
Η Κωνσταντινούπολη θέλει να επαναλάβει την ιστορική και θεολογική της υπεροχή, ενώ η Μόσχα διεκδικεί το ρόλο της σύμφωνα με την αριθμητική διάσταση (έλεγχος πάνω από το ήμισυ των Ορθοδόξων στον κόσμο) και την ιστορική αποστολή, υπερασπίζοντας την καθαρότητα της πίστης παρά τις μεσαιωνικές καταπιέσεις (Μογγόλοι, Τούρκοι) αλλά και τις πιο σύγχρονες όπως του σοβιετικού καθεστώτος αλλά και του δυτικού κοσμικισμού.
Η εικόνα που θα προέκυπτε από την κανονική διαδικασία της ουκρανικής αυτοκεφαλίας θα ήταν πάντως αρκετά διαφοροποιημένη: ακόμα κι αν ένα τμήμα των ορθοδόξων πιστών υπό την Μόσχα περνούσε κάτω από τη νέα ουκρανική εκκλησία, θα εξακολουθούσε να παραμένει ένας σημαντικός αριθμός ρωσόφιλων ενοριών και μητροπόλεων, οι οποίες αντί να ονομάζονται «ουκρανική εκκλησία του Πατριαρχείου της Μόσχας» θα ονομάζονταν «ρωσική εκκλησία στην Ουκρανία», με σχετικούς κρατικούς περιορισμούς που ισχύουν για τις «ξένες» εκκλησίες.
Τότε η αυτοκέφαλη ουκρανική Εκκλησία θα είχε καθιερωθεί, και δίπλα της θα υπήρχαν οι «σταυροπηγιακοί» ή οι αυτόνομοι θεσμοί του ίδιου Οικουμενικού Πατριαρχείου. Για να μην αναφέρουμε τις πολυάριθμες δομές της ουκρανικής ελληνικο-καθολικής εκκλησίας (ουνίτες), η οποία ασκεί την ίδια τελετή με τους ορθόδοξους, και η οποία δραστηριοποιείται κυρίως στο δυτικό τμήμα της χώρας, και η οποία σήμερα είναι μόνο θεατής που όμως ενδιαφέρεται άμεσα για όλη την υπόθεση.
Πέραν των χρόνων και των τρόπων με τους οποίους θα λυθεί το ουκρανικό εκκλησιαστικό παζλ ή πέραν της προσωπικότητας που καλείται να αναλάβει ως επικεφαλής της νέας Εκκλησίας, η εικόνα και η σύνθεση της Ορθοδοξίας θα τροποποιηθεί ριζικά δημιουργώντας ένα νέο καθεστώς όχι μόνο για τους χριστιανούς της Ανατολής, αλλά για όλη την ιστορία της Εκκλησίας.
