Όλες οι τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις. Η μεταδοτικότητα, η αυξημένη διασπορά και οι θάνατοι που αφήνει πίσω του, ο νέος κοροναϊός Covid-19. Οι διαθέσιμες θεραπείες και το εμβόλιο. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος προφύλαξης και γιατί δεν έχουμε ακόμα κρούσματα στην Ελλάδα; Υπάρχει ακόμα ο κίνδυνος της πανδημίας; Θέσαμε όλα τα ερωτήματα στον καθηγητή μικροβιολογίας, Αθανάσιο Τσακρή.
Ο αντιπρύτανης του ΕΚΠΑ κ. Αθανάσιος Τσακρής, είναι διευθυντής του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής. Ενός από τα τρία εργαστήρια, που εξετάζονται τα δείγματα των ύποπτων κρουσμάτων για τον νέο κοροναϊό, τα οποία συλλέγονται από τα νοσοκομεία αναφοράς πανελλαδικά. Η εμπειρία του στους κοροναϊούς και από τις προηγούμενες επιδημίες των κοροναϊών SARS και MERS είναι μεγάλη. Του θέσαμε όλες τις απορίες και τα φλέγοντα ερωτήματα που απασχολούν αυτήν την εποχή την κοινή γνώμη, για τη νέα επιδημία με τον κοροναϊό Covid-19.
Δείτε τι μας απάντησε....
Κύριε καθηγητά, στη χώρα μας δεν έχει παρουσιαστεί ο κοροναϊός μέχρι σήμερα. Υπάρχει επιστημονική ερμηνεία γι' αυτό;
Το ίδιο ισχύει και για αρκετές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες δεν έχει ακόμη ανιχνευθεί ο Covid-19. Αλλά αυτό είναι κάτι που μπορεί ανά πάσα στιγμή να αλλάξει. Στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον μας δεν υπάρχουν στεγανά. Οι ιοί αναπόφευκτα «ταξιδεύουν». Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), ο κίνδυνος εισαγωγής κρουσμάτων στην Ελλάδα είναι μέτριος προς υψηλός. Αν όμως ληφθούν όλα τα μέτρα που απαιτούνται, ο κίνδυνος εγχώριας μετάδοσής του, στη συνέχεια, θα είναι περιορισμένος. Γι' αυτό το λόγο θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι, να δρούμε με ψυχραιμία και να ακολουθούνται οι ενδεδειγμένες διαδικασίες ιχνηλάτησης νέων περιστατικών, έγκαιρης εργαστηριακής διάγνωσης και ελέγχου λοιμώξεων, ώστε να περιοριστούν όλες οι πιθανότητες περαιτέρω μετάδοσης του νέου κοροναϊού.
ΚΟΡΟΝΑΪΟΣ: ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΙ
Πως εξελίσσεται αυτή τη στιγμή η επιδημία στην Κίνα και στις υπόλοιπες χώρες;
Από τα μέχρι τώρα δεδομένα, όπως καταγράφονται στην Ουχάν, το επίκεντρο της επιδημίας, φαίνεται ότι η εκθετική τάση αύξησης των περιστατικών μειώνεται ως ένα βαθμό. Επίσης, στις άλλες μεγάλες πόλεις της Κίνας (Πεκίνο, Σαγκάη) τα αυστηρά μέτρα δημόσιας υγείας που έχουν ληφθεί δείχνουν να έχουν αποτέλεσμα και να περιορίζουν την εξάπλωση του ιού. Αισιόδοξο είναι επίσης το γεγονός ότι τα περιστατικά που καταγράφονται εκτός Κίνας (στην Ευρώπη, στην Ασία ή στις ΗΠΑ) είναι, στην πλειονότητά τους, με ήπιες κλινικές εκδηλώσεις και χωρίς σοβαρές επιπλοκές. Αυτό συνηγορεί στο συμπέρασμα ότι η παθογονικότητα και η θνητότητα του νέου κοροναϊού ίσως είναι τελικά χαμηλότερη από τις αρχικές εκτιμήσεις. Σίγουρα είναι χαμηλότερη σε σύγκριση με αυτή που καταγράφεται μέχρι τώρα στην Κίνα και πλησιάζει το 2%.
Η ικανότητα του ιού να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι πράγματι ανησυχητική. Σε αντίθεση με τον SARS-CoV, του οποίου η μεταδοτικότητα ήταν μεγαλύτερη αρκετές μέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, στον Covid-19 η μεταδοτικότητα φαίνεται να είναι μεγαλύτερη τις πρώτες μέρες της νόσου. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι ο νέος κοροναϊός μπορεί να μεταδοθεί και πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων, κατά τον χρόνο επώασης. Αυτό δυσχεραίνει τα μέτρα ελέγχου λοιμώξεων. Στην περίπτωση του SARS-CoV υπήρχε ο απαραίτητος χρόνος έγκαιρης διάγνωσης και εφαρμογής αυστηρών μέτρων ελέγχου λοιμώξεων, πριν ο ιός αποκτήσει την ικανότητα αυξημένης μετάδοσης, ενώ στον Covid-19 είναι πιθανό, μέχρι να εντοπιστεί ένα νέο περιστατικό και να ληφθούν τα μέτρα απομόνωσης, να έχει ήδη συντελεστεί η δευτερογενής μετάδοση.
Υπάρχει περίπτωση η μεγάλη έξαρση των κρουσμάτων να οφείλεται σ'αυτό;
Φαίνεται πως αυτός ο παράγοντας είναι σημαντικός. Όπως και το ότι ότι δεν υπάρχει καθόλου ειδική ανοσία στον πληθυσμό για το νέο ιό. Η ανοσιακή απάντηση στον Covid-19, όπως και το πότε και πώς αναπτύσσονται προστατευτικά αντισώματα είναι ακόμη υπό διερεύνηση.
Ως προς τη μεταδοτικότητά του ποια είναι τα νεότερα δεδομένα;
Έχει φανεί ότι όσο πιο αυστηρά είναι τα μέτρα δημόσιας υγείας που λαμβάνονται, τόσο μειώνεται η μεταδοτικότητα του ιού. Ενώ στην αρχή της επιδημίας η μεταδοτικότητά του ήταν 2,5 έως 3 (δηλαδή ο κάθε ασθενής μόλυνε κατά μέσο όρο 2,5 έως 3 άτομα), υπάρχουν ενδείξεις ότι η αναλογία βαίνει μειούμενη, πλησιάζοντας τη μεταδοτικότητα της γρίπης, που είναι περίπου 1,3. Σας θυμίζω ότι στην ιλαρά φτάνει το 18.
Με τους θανάτους τι συμβαίνει;
Τις τελευταίες μέρες, ο αριθμός των ασθενών που πεθαίνουν από τη λοίμωξη είναι ολοένα μεγαλύτερος. Αλλά αυτό είναι αναμενόμενο. Ενώ η εκθετική πορεία αύξησης της νοσηρότητας παρουσιάζει ελαφρά μείωση, οι θάνατοι αυξάνονται γιατί είναι πολλά τα περιστατικά με επιπλοκές που τώρα καταλήγουν. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με την εποχική γρίπη. Συνήθως αυξάνονται σημαντικά οι θάνατοι μετά το μέσον του ενδημικού κύματος, δηλαδή μετά την κορύφωσή του.
ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ
Άρα μπορούμε να πούμε, κύριε καθηγητά, ότι υπάρχει περίπτωση να μη συμβεί τελικά η πανδημία την οποία όλοι φοβόμαστε;
Η πανδημία είναι ένα πιθανό σενάριο, αλλά σε κάθε περίπτωση έχω την πεποίθηση ότι τα σύγχρονα συστήματα υγείας μπορούν να ανταποκριθούν επαρκώς. Μεγάλη σημασία έχουν τα δεδομένα που θα έρθουν τις επόμενες μέρες από τις άλλες περιοχές της Ασίας, εκτός Κίνας, αλλά και από την Ευρώπη. Τα περιστατικά εκτός Κίνας συνεχίζουν να είναι σποραδικά και τα μέτρα ελέγχου και περιορισμού λοιμώξεων αποδίδουν προς το παρόν. Εάν αυτό συνεχιστεί, ίσως δεν έχουμε πανδημία. Αυτό θα αλλάξει αν δούμε ότι δημιουργούνται διάφορες εστίες επιδημίας σε τοπικό επίπεδο.
Ο καιρός τι ρόλο παίζει στον περιορισμό ή την εξάπλωση της επιδημίας;
Στους κοροναϊούς ο καιρός παίζει καθοριστικό ρόλο. Μεταδίδονται πιο εύκολα το χειμώνα, όπως συμβαίνει και με πολλούς άλλους ιούς του αναπνευστικού συστήματος. Ο κοροναϊός Επιζεί καλύτερα σε κρύο περιβάλλον και και σε αυξημένη υγρασία. Γι' αυτό, όσο καθυστερεί η εμφάνισή του -και η πιθανή εγχώρια μετάδοσή του- στη χώρα μας, αλλά και γενικότερα στην Ευρώπη, έχουμε λόγους να αισιοδοξούμε. Παράλληλα, ο χρόνος που κερδίζουμε, δίνει στο υγειονομικό μας σύστημα την ευκαιρία να προετοιμασθεί καταλλήλως - χωρίς την επιβάρυνση της γρίπης, το ενδημικό κύμα της οποίας σε λίγο θα κάνει τον κύκλο του.
Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι ενδέχεται να παραμείνει μέχρι το καλοκαίρι. Ισχύει κάτι τέτοιο;
Δεν είναι απίθανο ο ιός να παραμείνει. Απλώς θα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα την κατάσταση. Όσο θα απομακρυνόμαστε από τον χειμώνα, θα είναι πιο εύκολο. Θα είναι μικρότερες οι πιθανότητες μετάδοσής του και, όπως προείπα, θα έχουν προετοιμαστεί καλύτερα τα υγειονομικά συστήματα των χωρών.
Ο Covid-19 ήρθε για να μείνει ή θα εξαλειφθεί, όπως ο SARS; Τι πιθανότητες υπάρχουν;
Με τη δυναμική που έχει, όλα δείχνουν ότι ήρθε για να μείνει. Το καλό σενάριο θα είναι να παρουσιάζει ολοένα μικρότερη θνητότητα, τα υγειονομικά συστήματα των χωρών να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σ' αυτή τη νέα πρόκληση και να έχουμε σύντομα το εμβόλιο. Γιατί ακόμη κι αν ο ιός εγκατασταθεί, θα εξαπλώνεται κατά κύματα, θα μολύνει τους ανθρώπους στον πλανήτη σε διαφορετικές φάσεις. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί στην περίπτωση της πανδημίας της γρίπης Α (το στέλεχος H1N1) το 2009: κάποιοι μολύνθηκαν την πρώτη χρονιά, κάποιοι άλλοι τη δεύτερη ή την τρίτη χρονιά. Κάπως έτσι ενδέχεται να εξελιχθεί η κατάσταση με τον νέο κοροναϊό.
ΚΟΡΟΝΑΪΟΣ - ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΜΒΟΛΙΑ
Με το εμβόλιο τι γίνεται; Θα καθυστερήσει;
Είναι πολύ πιθανόν να επισπευσθούν οι διαδικασίες παραγωγής και έγκρισής του, ιδιαίτερα αν γίνει ορατός ο κίνδυνος μιας πανδημίας. Και μπορεί να μην είναι διαθέσιμο για την αντιμετώπιση του πρώτου ενδημικού κύματος, αλλά είναι πολύ πιθανό να το έχουμε στη διάθεσή μας για τα επόμενα. Γι' αυτό το λόγο έχει τεράστια σημασία η επιβράδυνση της εξάπλωσης της επιδημίας.
Σε θεραπευτικό επίπεδο υπάρχει κάποια εξέλιξη; Έχουμε ενδείξεις για το εάν προσφέρουν βοήθεια στους πάσχοντες τα αντιιικά φάρμακα που δοκιμάστηκαν, π.χ αυτά για τον ιό HIV και για τον Έμπολα;
Σαφή αποτελέσματα δεν υπάρχουν ακόμη. Πράγματι, δοκιμάζονται αντιικά φάρμακα τα οποία είχαν χρησιμοποιηθεί για τον SARS και τον MERS και κοκτέιλ αντιιικών φαρμάκων, που χρησιμοποιούνται για τον HIV, τη γρίπη και τον Έμπολα. Από την εμπειρία που υπάρχει, φαίνεται ότι μπορούν να συμβάλουν στο να περιορισθεί η λοίμωξη και οι πιθανότητες επιπλοκών.
Η θεραπεία είναι συμπτωματική δηλαδή...
Ναι, σε μεγάλο βαθμό. Και η αναπνευστική υποστήριξη παίζει σημαντικό ρόλο στα περιστατικά με επιπλοκές από το αναπνευστικό.
ΜΕΤΡΑ ΥΓΙΕΙΝΗΣ
Ως προς τα μέτρα υγιεινής τι προτείνετε για τον συγκεκριμένο ιό;
Οι κοροναϊοί είναι πολύ ευαίσθητοι στα απολυμαντικά -όπως η χλωρίνη, η χλωρεξιδίνη και οι αλκοόλες- που τους εξουδετερώνουν. Το καλό πλύσιμο των χεριών, με σαπούνι και νερό, για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα, σύμφωνα με τις σχετικές οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, είναι επίσης πολύ αποτελεσματικό.
Πρόσφατα αναφέρθηκε μόλυνση ατόμου σε πολυκατοικία στο Χονγκ Κονγκ, που νόσησε χωρίς να έχει έρθει σε άμεση επαφή με άλλο ασθενή, ο οποίος βρισκόταν 10 πατώματα πιο κάτω στο ίδιο κτίριο. Ενοχοποιήθηκαν από τις αρχές της πόλης, οι προβληματικές σωληνώσεις της αποχέτευσης του κτιρίου. Πόσο πιθανόν είναι να έχει συμβεί κάτι τέτοιο;
Είναι αρκετά πιθανόν. Ο κοροναϊός δεν μεταδίδεται μόνο αερογενώς, αλλά και μέσω της κοπρανοστοματικής οδού. Ο ιός προκαλεί, άλλωστε, και διάρροιες και μπορεί να ανιχνευθεί στα κόπρανα, όπως συχνά συμβαίνει με τους κοροναϊούς.
Αν απευθύνατε μια συμβουλή στον κόσμο, τι θα λέγατε;
Ψυχραιμία! Αυτό χρειαζόμαστε περισσότερο τη δεδομένη στιγμή. Στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον μας θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με την ανάδυση και την εξάπλωση νέων επιδημιών – στις οποίες συμβάλλει και η κλιματική αλλαγή. Έγκυρη πληροφόρηση, λοιπόν, ώστε να λαμβάνουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα και συμμόρφωση με τις οδηγίες των επιστημόνων – όχι του... Dr Google. Ας είμαστε αισιόδοξοι: τα σύγχρονα υγειονομικά συστήματα, με τις δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία, είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις.
