Το έλκος στομάχου είναι πληγή της βλεννογόνου, και προσβάλλει το 10% περίπου του πληθυσμού. Ενώ δεν δεν έχει υψηλά ποσοστά θνησιμότητας, ταλαιπωρεί με έντονους πόνους τους ασθενείς και μπορεί να παρουσιάσει σοβαρές επιπλοκές όπως η γαστρορραγία στομάχου, η διάτρηση ή πυλωρική στένωση.
Διάτρηση στομάχου: Πεπτικό έλκος
Το πεπτικό έλκος διακρίνεται σε δύο οντότητας: Σε έλκος στομάχου (γαστρικό έλκος) και σε έλκος δωδεκαδακτύλου. Το έλκος του δωδεκαδάκτυλου είναι 5-7 φορές πιο συχνό απ’ αυτό του στομάχου. Έτσι συνήθως όταν ο κόσμος λέει «έχω έλκος» συνήθως εννοεί το έλκος δωδεκαδακτύλου. Τα δωδεκαδακτυλικά έλκη σπάνια αντιπροσωπεύουν κακοήθεια (καρκίνο) σε αντίθεση με τα έλκη στομάχου. Το έλκος του δωδεκαδάκτυλου είναι συχνότερο σε πιο νεαρά άτομα (από 30 έως 55 ετών) ενώ αυτό του στομάχου συμβαίνει σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα (από 55 ετών και πάνω). Σήμερα το πεπτικό έλκος είναι το ίδιο συχνό σε άνδρες και γυναίκες.
Η συχνότερη αιτία που προκαλεί γαστρίτιδα και έλκος είναι η μόλυνση από ένα μικρόβιο το οποίο ονομάζεται ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού(Helicobacter Pylori). To μικρόβιο μπορεί επίσης να προκαλέσει και καρκίνο στομάχου. Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ανευρίσκεται στο 75% των ελκών του στομάχου και στο 90% των δωδεκαδακτυλικών ελκών. Όμως μόνο το 10-20% των ασθενών που έχουν μολυνθεί από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού θα αναπτύξουν κάποια στιγμή στη ζωή τους πεπτικό έλκος. Το ελικοβακτηρίδιο συνήθως αποκτάται κατά την παιδική ηλικία. Υπολογίζεται ότι 20% των ατόμων κάτω των 40 ετών έχουν μολυνθεί από τον ιό. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το μικρόβιο μεταδίδεται δια μέσου του νερού, του φαγητού και του σάλιου.
Για την αντιμετώπιση του έλκους χρησιμοποιείται συνήθως τριπλή θεραπεία για δύο εβδομάδες. Χρησιμοποιούνται δύο αντιβιοτικά και ένα φάρμακο που μειώνει την στομαχική οξύτητα.
Συμπτώματα και επιπλοκές
Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα του έλκους, είναι ένας επίμονος και καυστικός πόνος μεταξύ του στέρνου και της κοιλιάς, που μπορεί να διαρκέσει μερικά λεπτά ή αρκετή ώρα, μετά τα γεύματα ή νωρίς το πρωί. Άλλο σύμπτωμα που υπάρχει τουλάχιστον στα δυο τρίτα των περιπτώσεων είναι το φούσκωμα στο στομάχι, ο εμετός, οι καούρες και οι ερυγές (ρεψίματα).
Επίσης, το έλκος μπορεί να εμφανιστεί με ανορεξία, γενική δυσφορία, διάρροια ή και δυσκοιλιότητα. Όλα αυτά τα συμπτώματα, συνήθως είναι εποχιακά. Διαρκούν δηλαδή, μόνο μερικές εβδομάδες την άνοιξη ή το φθινόπωρο ή και τις δυο εποχές.
Σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται να παρουσιαστούν σοβαρές επιπλοκές, όπως για παράδειγμα η γαστρορραγία η οποία παρουσιάζεται στο 10-20% των ασθενών. Η γαστρορραγία συμβαίνει όταν ένα έλκος προχωρώντας σε βάθος συναντήσει και διαβρώσει κάποιο αγγείο του τοιχώματος. Εάν το αγγείο είναι μεγάλο τότε και η αιμορραγία θα είναι μεγάλη και σημαντική ποσότητα αίματος μπορεί να αποβληθεί με εμετό (αιματέμεση) ή να περάσει στο έντερο και να αποβληθεί στα κόπρανα τα οποία βάφονται μαύρα (μέλαινα κένωση).
Η διάτρηση στομάχου είναι μια άλλη επικίνδυνη επιπλοκή κατά την οποία «σπάει» μέρος του στομάχου. Η διάτρηση παρουσιάζεται στο 5% των ασθενών συμβαίνει όταν το έλκος προχωρήσει πολύ σε βάθος μέχρι σημείου να φαγωθεί όλο το τοίχωμα του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου.
Η τρύπα που δημιουργείται επιτρέπει την έξοδο του γαστρικού περιεχομένου (γαστρικών υγρών και τροφής) μέσα στην κοιλιά με αποτέλεσμα να δημιουργείται μία πολύ βαριά φλεγμονή, η περιτονίτις, η οποία είναι θανατηφόρος αν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα. Η διάτρηση συμβαίνει στο 5-10% των ασθενών με πεπτικό έλκος και είναι υπεύθυνη για το 70% των θανάτων. Στο 35-65% των ασθενών η διάτρηση συμβαίνει στο πρόσθιο τοίχωμα του βολβού του δωδεκαδακτύλου, στο 20% στο άντρο του στομάχου και στο 20% στο έλασσον τόξο του στομάχου.
Η πυλωρική στένωση συμβαίνει όταν έλκη του πυλωρού επουλώνονται με συνδετικό ιστό ο οποίος έχει την ιδιότητα να συρρικνώνεται με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια ζαρωμένη ουλή. Η ζαρωμένη ουλή παραμορφώνει και στενεύει ή και αποφράσσει το πυλωρικό στόμιο, την έξοδο δηλαδή του στομαχιού προς τον δωδεκαδάκτυλο. Το τελικό αποτέλεσμα είναι το στομάχι να αδειάζει με σημαντική καθυστέρηση. Κύριο σύμπτωμα της πυλωρικής στένωσης είναι οι εμετοί με τους οποίους αποβάλλονται τροφές προηγουμένων ημερών. Η πυλωρική στένωση αντιμετωπίζεται πάντα χειρουργικά. Συμβαίνει στο 1-2% των ασθενών με πεπτικό έλκος, ενώ κατά 80% προκαλείται από έλκος του δωδεκαδακτύλου.Αιτίες
Παλιότερα οι γιατροί θεωρούσαν ότι το έλκος στομάχου και δωδεκαδακτύλου είχε ως αιτία το στρες και την η υπερέκκριση υδροχλωρικού οξέως, από τα κύτταρα των αδένων του στομάχου. Σήμερα έχει αποδειχτεί ότι η πάθηση είναι κυρίως αποτέλεσμα μιας φλεγμονής του γαστρικού βλεννογόνου από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter Pylori). Πρόκειται για ένα μικρόβιο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που του επιτρέπουν να ζει στο δύσκολο και όξινο περιβάλλον του στομαχιού.
Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, φυσιολογικά δεν βρίσκεται στο στομάχι μας, όμως ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων μολύνεται από αυτό, με αποτέλεσμα να γίνεται φορέας του. Έτσι, από τη στιγμή που το μικρόβιο εγκαθίσταται στο στομάχι, πολλαπλασιάζεται μέσα στις βλέννες που καλύπτουν τα τοιχώματα του, ενώ η συχνότητα που ανευρίσκεται μέσα στο στομάχι αυξάνεται με την ηλικία, και την ανθυγιεινή διαβίωση. Πιο ευάλωτοι στο βακτηρίδιο είναι οι αλκοολικοί και οι καπνιστές. Πολλές έρευνες δείχνουν πως το μικρόβιο αυτό μπορεί να «κατασκηνώσει» στο στομάχι από την παιδική ηλικία, να παράγει ουσίες που βλάπτουν τους προστατευτικούς μηχανισμούς του και αργότερα, το 50% των ατόμων που είναι φορείς του μικροβίου, να εκδηλώσει σε πεπτικό έλκος δηλαδή μια καταστροφή του βλεννογόνου των οργάνων της γαστρεντερικής οδού.
Η ανακάλυψη του ελικοβακτηριδιου του πυλωρού δεν διέγραψε τη σημασία του στρες και της η υπερέκκριση υδρωχλωρικού οξέως. Εντόπισε τη βασική αιτία στα επίμονα έλκη και στη σωστή θεραπεία (για να ξεριζωθεί το ελικοβακτηρίδιο απαιτούνται αντιβιοτικά).
Για το έλκος στομάχου και το έλκος δωδεκαδακτύλου ευθύνονται και παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, το κάπνισμα, τα οινοπνευματώδη ποτά και το στρες. Μάλιστα οι παράγοντες αυτοί, συμβάλουν ευνοϊκά στην ανάπτυξη και εδραίωση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού μέσα στο στομάχι.
Υπάρχουν αρκετά τεστ για να διαπιστωθεί αν κάποιος έχει το ελικοβακτηρίδιο. Οι πιο διαδεδομένες είναι: Μια απλή εξέταση αίματος (η οποία βρίσκει τα αντισώματα του βακτηριδίου στο αίμα). Δοκιμασία αναπνοής (δυο εκπνοές στο ειδικό μηχάνημα αρκούν, για να διαπιστωθεί αν ο ενδιαφερόμενος έχει το ελικοβακτηρίδιο).
Εκτός από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού υπάρχουν και άλλες αιτίες για το έλκος πιο σπάνιες, όπως για παράδειγμα ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις. Η νόσος του Crohn μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία έλκους στομάχου, αλλά και επιπλέον παθήσεων του εντέρου. Επίσης, ο καρκίνος του στομάχου ενδέχεται στην αρχή να συγχέεται με έλκος. Βέβαια, ο καρκίνος στομάχου είναι σπάνιος, αλλά θα πρέπει να αποκλείεται σε περίπτωση που έχει διαγνωσθεί έλκος στομάχου.
Ασθενείς που παίρνουν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (Voltaren, Brufen, Ασπιρίνη) μπορούν να παρουσιάσουν έλκος διότι τα φάρμακα αυτά είναι μια από τις αιτίες που προκαλούν βλάβες στην βλεννογόνο του πεπτικού συστήματος και έλκος
Διατροφή
Τα άτομα που πάσχουν από πεπτικό έλκος πρέπει να προσέχουν τη διατροφή τους διότι είναι καθοριστική στην αντιμετώπιση της πάθησης!
Εκτός από την φαρμακευτική θεραπεία μεγάλο ρόλο θα παίξει και η διατροφή στην αντιμετώπιση του έλκους. Είναι γεγονός πως εάν ο ασθενείς δεν δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις τροφές που καταναλώνει, το έλκος μπορεί να εξελιχθεί σε πιο επικίνδυνες ασθένειες όπως ο καρκίνος του στομάχου:
Διαμορφώστε μια ομοιόμορφη κατανομή των γευμάτων σας, από 3 μεγάλα γεύματα την ημέρα. Με αυτό τον τρόπο θα αποφύγετε τόσο την πείνα και την υπερφαγία.
Προσπαθήστε να τρώτε αργά και να μασάτε καλά την τροφή σας χωρίς ένταση.
Έχετε το τελευταίο γεύμα της ημέρα 3 ώρες τουλάχιστον πριν την κατάκλιση.
Αποφύγετε το κάπνισμα.
Άπαχα κρέατα, φρέσκα ψάρια, αυγά, γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας λίπους είναι καλό να συμπεριληφθούν στην καθημερινή σας διατροφή.
Εισάγετε στη διατροφή σας τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες, όπως δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα και λαχανικά.
Αποφύγετε την ντομάτα, χυμό ντομάτας, λεμόνι, πορτοκάλι, μανταρίνι, γκρέιπ- φρουτ, ανανά και χυμούς εσπεριδοειδών, προκαλούν καούρα και πόνο στον οισοφάγο.
Αποφύγετε την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Το αλκοόλ, το μαύρο και κόκκινο πιπέρι, το τσίλι και η καυτερή πιπεριά ερεθίζουν το βλεννογόνο του στομάχου.
Αποφύγετε τρόφιμα που περιέχουν καφεΐνη όπως καφέ, τσάι, αναψυκτικά τύπου cola, κακάο και σοκολάτα.
Μπορεί να χρειαστεί να περιορίσετε καρυκεύματα όπως κρεμμύδι, σκόρδο, κανέλα και γαρίφαλο. Επίσης μπορεί να παρατηρήσετε ενοχλήσεις από την κατανάλωση λαχανικών όπως το μπρόκολο, το λάχανο και το κουνουπίδι. Ορισμένα τρόφιμα όπως το γάλα, τα ξερά φασόλια, τα ξερά μπιζέλια και ορισμένα φρούτα μπορεί να σας προκαλούν επιπλέον αέρια.
Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η μαστίχα, ακόμη και σε μικρές ποσότητες (ένα γραμμάριο για 2 εβδομάδες), μπορεί να θεραπεύσει το πεπτικό έλκος. Αυτό αποδίδεται στην αντιμικροβιακή της δράσης έναντι του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού.
Διάγνωση και θεραπεία
Για τη διάγνωση και την παρακολούθηση των ασθενών με έλκος μια εύκολη ακίνδυνη και απολύτως αποτελεσματική μέθοδος είναι η γαστροσκόπηση. Η διαγνωστική της ακρίβεια αγγίζει το 98% και έxει τη δυνατότητα της άμεσης λήψης βιοψίας, σε αντίθεση με την συμβατική ακτινογραφία στομάχου, που έχει διαγνωστική ακρίβεια μόλις 70% και δεν έχει τη δυνατότητα λήψης βιοψίας. Η γαστροσκόπιση επίσης, είναι η μόνη εξέταση με την οποία μπορεί να διαπιστωθεί εάν το έλκος έχει επουλωθεί πλήρως, η ακόμη, εάν πρόκειται για έλκος κακοήθους μορφής (καρκίνος). Αν οι βιοψίες είναι αρνητικές για κακοήθεια, χορηγούνται φάρμακα για επούλωση του έλκους επί 2 μήνες. Στη συνέχεια χρειάζεται επανάληψη της γαστροσκόπησης για να δει ο γιατρός αν το έλκος επουλώθηκε.
Επειδή τα περισσότερα έλκη στομάχου προκαλούνται από λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, το μεγάλο μέρος της αντιμετώπισης επικεντρώνεται στη θεραπεία της λοίμωξης. Η θεραπεία απαιτεί τη χορήγηση δύο αντιβιοτικών συνήθως για 1-2 εβδομάδες.
Αντιβιοτικά που μπορούν να εξολοθρεύσουν το ελικοβακτηριδιο είναι η αμοξυκιλλίνη, η μετρονιδαζόλη, η κλαριθρομυκίνη και η τετρακυκλίνη.
Επιπρόσθετα χορηγείται κατασταλτικό φαρμάκου οξέων, το οποίο μειώνει την παραγωγή οξέων και επιτρέπει τη δράση των αντιβιοτικών. Τα φάρμακα αυτά είναι οι αναστολείς των υποδοχέων Η2 της ισταμίνης όπως η cimetidine, ranitidine, famotidine και η nizatidine. Χρησιμοποιούνται επίσης οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, οι οποίοι πετυχαίνουν περισσότερη καταστολή της όξινης έκκρισης του στομάχου. Τέτοια φάρμακα είναι η omeprazole, lansoprazole και η rabeprazole.
Σε περίπτωση που εκριζωθεί το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, οι πιθανότητες επανεμφάνισης έλκους του στομάχου μειώνονται αισθητά.
Ωστόσο, σε ένα ποσοστό περιστατικών, η λοίμωξη από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού επιστρέφει σε κάποια μελλοντική χρονική στιγμή.
Αν παρά την φαρμακευτική θεραπεία, το έλκος υποτροπιάζει συχνά ή επιπλέκεται με μεγάλη αιμορραγία, διάτρηση ή στένωση, τότε ενδείκνυται η χειρουργική επέμβαση. Μια τεχνική, που τείνει να αντικαταστήσει και τις κλασικές επεμβάσεις του έλκους (με τομή στην κοιλιά) είναι η λαπαροσκοπική χειρουργική.
Με τη μέθοδο αυτή, η επέμβαση γίνεται σχετικά ανώδυνα, αναίμακτα, χωρίς τομή, με την βοήθεια λεπτών εργαλείων (η διάμετρός τους δεν ξεπερνά τα 10 χιλιοστά), που εισάγονται διαδερμικά στην κοιλιά. Όμως ακόμα και μετά την χειρουργική επέμβαση μπορεί να υπάρχουν χρόνιες παρενέργειες όπως ναυτία, εμετός, αδυναμία, κοιλιακός πόνος και διάρροια.
