Περίπου 150 χρόνια πριν, στις 30 Μαρτίου του έτους 1867, ο τότε Αμερικανός υπουργός εξωτερικών Γουίλιαμ Χ. Σούερντ και ο ειδικός απεσταλμένος της Ρωσίας ονόματι Έντουαρντ ντι Στόεκλ υπέγραψαν την Συνθήκη Μεταβίβασης της Αλάσκα. Βάζοντας την υπογραφή του, ο Τσάρος Αλέξανδρος Β' της Ρωσίας παραχώρησε την ψυχρή αυτή περιοχή στις Ηνωμένες Πολιτείες έναντι μόλις 7,2 εκατομμυρίων δολαρίων.
Αν λάβουμε υπόψη την σημερινή αξία του δολαρίου οι Αμερικανοί πλήρωσαν περίπου 113 εκατομμύρια δολάρια, εξαγοράζοντας έτσι το τελευταίο ρωσικό προγεφύρωμα στην Βόρεια Αμερική. Μέχρι το 1867 οι Ρώσοι είχαν επεκταθεί κατά μήκος σχεδόν όλης της επικράτειας της Αλάσκα, εξερευνώντας ένα σημαντικό μέρος της Βόρειας Αμερικής κατά την διάρκεια μίας περιόδου 125 ετών. Οι Ρώσοι είχαν εκμεταλλευτεί αρκετά την Βερίγγειο Θάλασσα, η οποία χωρίζει σήμερα την Ρωσία από την Αλάσκα των Ηνωμένων Πολιτειών. Μάλιστα σε κάποιο σημείο η ρωσική επέκταση στην Βόρεια Αμερική ήταν τόσο εκτενής, που τα σύνορα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας είχαν φτάσει έως και την Καλιφόρνια. Συγκεκριμένα απείχαν μόλις 155 χιλιόμετρα από τον Κόλπο του Σαν Φρανσίσκο.
Με την πώληση όμως της Αλάσκα στους Αμερικανούς οι ρωσικές περιπέτειες στην Βόρεια Αμερική τελείωσαν οριστικά. Μετέπειτα πολλοί κατέκριναν τον Αλέξανδρο Β' και τους συμβούλους του για αυτήν την πρωτοφανή παραχώρηση γης στους Αμερικανούς, βέβαια ο Τσάρος είχε τους λόγους τους που συμφώνησε σε κάτι τέτοιο.
Πάμε να δούμε λοιπόν τι οδήγησε τον αυτοκράτορα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας να προβεί σε μία τόσο αλλόκοτη πράξη. Πάμε να δούμε πώς κατέληξε η Αλάσκα στα χέρια των Αμερικανών μετά από 125 χρόνια ρωσικής παρουσίας.
Οι Πρώτοι Ρώσοι στην Αλάσκα
Σήμερα η Αλάσκα είναι μία από τις πλουσιότερες πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών, αφού διαθέτει άφθονους φυσικούς πόρους όπως πετρέλαιο, χρυσό και αμέτρητα ψάρια. Οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν επίσης την εν λόγω περιοχή ως «πύλη» για την Αρκτική και ως ένα στρατηγικό στρατιωτικό σημείο, εξαιτίας της κοντινής απόστασής της από την Ρωσία.
Δεδομένων όλων αυτών δικαίως κάποιοι χαρακτηρίζουν τρελούς τους Ρώσους που το 1867 πούλησαν την Αλάσκα στις ΗΠΑ. Πραγματικά η Ρωσία χάρισε στις ΗΠΑ ένα διαμάντι, το οποίο οι Αμερικανοί έχουν χρησιμοποιήσει κατά τα χρόνια έναντι των Ρώσων! Ο Αλέξανδρος Β' σίγουρα δεν ήταν και πολύ προνοητικός...
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Οι Ρώσοι ξεκίνησαν να επεκτείνονται σημαντικά προς τα ανατολικά το έτος 1581, ξεκινώντας από την τεράστια και άγρια Σιβηρία, μία περιοχή που τότε ελέγχονταν από τους απογόνους του θρυλικού ηγέτη Τζένγκις Χαν της Μογγολίας. Οι Ρώσοι νίκησαν τους Μογγόλους και εδραίωσαν την παρουσία τους σε αυτήν την πελώρια έκταση της βόρειας Ασίας. Μέσα στις επόμενες 6 δεκαετίες οι Ρώσοι είχαν φτάσει ήδη μέχρι τον Ειρηνικό Ωκεανό (από την πλευρά της ανατολικής Ασίας) και πραγματικά δεν τους σταματούσε τίποτα.
Το έτος 1741 ο διάσημος Ρώσος εξερευνητής Βίτους Μπέρινγκ ικανοποιώντας την επιθυμία του ξακουστού Πέτρου Α΄ της Ρωσίας διέσχισε για πρώτη φορά τον Βερίγγειο Πορθμό, έναν πορθμό που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του εξερευνητή. Με αυτόν τον τρόπο οι Ρώσοι πέρασαν για πρώτη φορά από την Σιβηρία στην Αλάσκα, όπου δημιούργησαν και τους πρώτους οικισμούς. Φυσικά στην περιοχή υπήρχαν και ντόπιοι κάτοικοι, οι γνωστοί σε όλους μας Ινουίτ. Πολλοί αποκαλούν τους Ινουίτ εσκιμώους, ωστόσο οι ίδιοι θεωρούν προσβλητικό αυτόν τον χαρακτηρισμό.
Το Πρόβλημα για την Ρωσία
Αν και η Αλάσκα έκανε πλούσιους πολλούς Ρώσους κυνηγούς και εξερευνητές, εξαιτίας των φυσικών πόρων και των σπάνιων ζώων που ζούσαν στην περιοχή, η Ρωσία δυσκολεύονταν πολύ να συντηρήσει τους οικισμούς που ίδρυσε εκεί. Οι μόνιμοι Ρώσοι κάτοικοι στην Αλάσκα δεν ήταν περισσότεροι από 800 άτομα, μιας και κανείς δεν επιθυμούσε να διαμείνει μόνιμα σε ένα τόσο ψυχρό μέρος. Σκεφτείτε επίσης πως η Αγία Πετρούπολη, η τότε πρωτεύουσα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, βρίσκονταν σχεδόν στην άλλη άκρη του πλανήτη.
Κατ' επέκταση, οι ρωσικοί οικισμοί στην Αλάσκα ήταν πραγματικά απομονωμένοι από την υπόλοιπη Ρωσία και πάνω κάτω και από όλον τον υπόλοιπο κόσμο. Εξαιτίας του κλίματός της, η Αλάσκα δεν επέτρεπε την ανάπτυξη της γεωργίας, για αυτό και δεν μπορούσα να μεταναστεύσει εκεί μεγάλος αριθμός ανθρώπων.
Δεδομένων όλων αυτών, οι Ρώσοι ξεκίνησαν να εξερευνούν νοτιότερες περιοχές της Βόρειας Αμερικής και κάπως έτσι έφτασαν στην Καλιφόρνια, όπου δημιούργησαν το 1812 τον οικισμό Φορτ Ρος, 155 χιλιόμετρα μακριά από από τον Κόλπο του Σαν Φρανσίσκο. Οι Ρώσοι δεν μπόρεσαν να επωφεληθούν οικονομικά από το εμπόριο στην περιοχή και έτσι πούλησαν τις περιουσίες τους και επέστρεψαν στην Αλάσκα. Εξαιτίας όμως των προβλημάτων που προαναφέραμε, η Ρωσία ξεκίνησε να αμφισβητεί αν άξιζε να κρατήσει ακόμη και την ίδια την Αλάσκα.
Μέχρι τότε είχε χαθεί το μεγαλύτερος μέρος του πληθυσμού θαλάσσιων ενυδρίδων εξαιτίας της ρωσικής υπεραλίευσης, γεγονός που είχε μεγάλο αρνητικό αντίκτυπο στους Ρώσους ψαράδες και κυνηγούς της Αλάσκα. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν ο τότε εν εξελίξει πόλεμος στην Κριμαία, ο οποίος είχε δημιουργήσει πολλά οικονομικά ζητήματα στην Ρωσική Αυτοκρατορία.
Οι Αμερικανοί Ήρθαν με μία Πρόταση
Οι Αμερικανοί, βλέποντας πως οι Ρώσοι ήταν έτοιμοι να παραδώσουν την Αλάσκα σε κάποια άλλη χώρα εάν δέχονταν μία συμφέρουσα πρόταση, αποφάσισαν να προτείνουν στους γείτονές τους κάτι που δεν θα μπορούσαν να αρνηθούν.
Να μην ξεχνάμε πως την δεκαετία του '1840 οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν επεκτατικές βλέψεις. Είχαν προσαρτήσει το Τέξας, είχαν νικήσει έναν πόλεμο με το Μεξικό και είχαν αποκτήσει και την Καλιφόρνια. Το μόνο που τους έλειπε ήταν μία πλούσια σε φυσικούς πόρους περιοχή του βορά, για αυτό και γλυκοκοίταζαν την Αλάσκα και άλλες περιοχές στο βόρειο τμήμα της Βόρειας Αμερικής. Οι Αμερικανοί ήξεραν πολύ καλά πόσο πλούσια ήταν η Αλάσκα σε χρυσό, όπως επίσης γνώριζαν τις ευκαιρίες αλίευσης.
Το 1848 για πρώτη φορά ο τότε Αμερικανός υπουργός εξωτερικών Γουίλιαμ Χ. Σούερντ εξέφρασε την επιθυμία του να αποκτήσουν οι ΗΠΑ την Αλάσκα και 20 χρόνια αργότερα πέτυχε τον στόχο του.
Η Συμφωνία και οι Υπογραφές
Μη χάνοντας χρόνο και φοβούμενοι μην τους προλάβουν οι Άγγλοι, οι Αμερικανοί πρότειναν επίσημα στους Ρώσους να εξαγοράσουν την περιοχή της Αλάσκα έναντι του ποσού των 7,2 εκατομμυρίων δολαρίων. Οι Ρώσοι, στην ευάλωτη θέση που βρίσκονταν την τότε περίοδο, ανταποκρίθηκαν θετικά στο αμερικανικό αίτημα και λίγο αργότερα έπεσαν οι υπογραφές.
Πολλοί θεωρούν την συμφωνία την «κλεψιά του αιώνα», μιας και η Ουάσιγκτον απέκτησε σχεδόν 1,5 δισεκατομμύρια στρέμματα γης, δηλαδή περίπου 1,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα έναντι ενός σχετικά μικρού ποσού. Για να καταλάβετε για τι έκταση μιλάμε, η Αλάσκα είναι περίπου το 1/3 ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εννοείται πως οι Αμερικανοί βγήκαν κερδισμένοι από την συμφωνία, αφού έκτοτε έχουν κερδίσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια από την αξιοποίηση των πόρων της Αλάσκα, ειδικά του πετρελαίου της περιοχής. Και φανταστείτε πως ακόμη υπάρχουν τεράστια αποθέματα υδρογονανθράκων εκεί.
Σήμερα η Αλάσκα έχει πληθυσμό 740.000 ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων 120.000 ιθαγενών. Παράλληλα, η περιοχή φιλοξενεί κάποιες από τις σημαντικότερες στρατιωτικές βάσεις του αμερικανικού στρατού και ταυτόχρονα χαρίζει στους Αμερικανούς την μοναδική πρόσβαση που έχουν στην Αρκτική. Χωρίς την Αλάσκα οι Αμερικανοί δεν θα είχαν άμεση πρόσβαση στην Αρκτική, μία περιοχή που θεωρείται στρατηγικής σημασίας εξαιτίας των άφθονων φυσικών πόρων της.
Όσο για τους ιθαγενείς κατοίκους της περιοχής, τα πρώτα χρόνια μετά την Συνθήκη Μεταβίβασης της Αλάσκα οι ντόπιοι δεν είχαν κανένα δικαίωμα σαν Αμερικανοί πολίτες, ωστόσο τα πράγματα καλυτέρεψαν σημαντικά όταν η Αλάσκα έγινε και επίσημα πολιτεία των ΗΠΑ το έτος 1959.
Ένα είναι σίγουρο: οι Ρώσοι μέχρι και σήμερα χτυπούν το κεφάλι τους για την συμφωνία του 1867. Κάποιοι από αυτούς πιστεύουν μάλιστα πως η αγορά δεν θεωρείται καν έγκυρη με τα σημερινά δεδομένα, αλλά οι Αμερικανοί δεν έχουν καμία πρόθεση να διαπραγματευτούν την παρουσία τους στην περιοχή.
