Η πυρηνική ενέργεια πρωτοεμφανίστηκε στην δεκαετία του '1950 και από σήμερα, 7 δεκαετίες αργότερα, πάνω από 440 πυρηνικοί αντιδραστήρες βρίσκονται διάσπαρτοι σε όλο τον κόσμο. Μάλιστα η ενέργεια που παράγουν συνολικά όλοι αυτοί οι αντιδραστήρες ισοδυναμεί με το 10% της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα, η πυρηνική ενέργεια είναι αξιόπιστη και φιλική προς το περιβάλλον. Αλλά όπως όλοι ξέρουμε με την πυρηνική ενέργεια όταν τα πράγματα πάνε στραβά τα αποτελέσματα είναι σχεδόν πάντα καταστροφικά. Ετοιμαστείτε λοιπόν να εξερευνήσουμε μαζί κάποια από τα χειροτέρα περιστατικά πυρηνικών ατυχημάτων στη ιστορία.
Πυρηνικό ατύχημα στο Κιστίμ 1957
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η Σοβιετική Ένωση άρχισε να κατασκευάζει μαζικά δεκάδες μυστικές εγκαταστάσεις πολλές από τις οποίες χτίστηκαν βιαστικά και πρόχειρα σε μια προσπάθεια ενίσχυσης του πυρηνικού οπλοστασίου της. Μια από αυτές ήταν το εργοστάσιο επεξεργασίας πυρηνικών καυσίμων Mayak το οποίο βρισκόταν στη πόλη Ozyorsk. Τελικά η εν λόγω ρωσική πόλη ερημώθηκε καθώς το σύστημα ψύξης μιας δεξαμενής αποθήκευσης απορριμμάτων σταμάτησε να λειτουργεί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το ραδιενεργό υλικό που περιείχε να υπερθερμανθεί και να εκραγεί απελευθερώνοντας, έτσι στην ατμόσφαιρα χιλιάδες επιβλαβή σωματίδια.
Η εμβέλεια της καταστροφής ξεπέρασε τα 300 τετραγωνικά χιλιόμετρα και τα ραδιενεργά σωματίδια σκορπιστήκαν παντού στη γύρω περιοχή. Μια ολόκληρη εβδομάδα χρειάστηκε να περάσει μέχρι να εκκενωθούν και οι 10 χιλιάδες κάτοικοι που έμεναν στην πληγούσα ζώνη. Παρόλα αυτά οι κάτοικοι δεν έλαβαν ποτέ εξήγηση για την ξαφνική μετακίνησή τους καθώς η καταστραμμένη πλέον βάση ήταν άκρως μυστική και η κυβέρνηση δεν ήθελε να μαθευτεί η ύπαρξη της. Το μόνο που κατάφερε να “ξεφύγει” από τα χεριά των μυστικών υπηρεσιών ήταν κάποιες αναφορές για μυστηριώδεις ασθένειες όπου το δέρμα των ασθενών άρχιζε να ξεφλουδίζει. Με τις γνώσεις που κατέχουμε σήμερα μπορούμε να καταλάβουμε ότι οι μυστηριώδεις αυτές αρρώστιες δεν ήταν τίποτα παραπάνω από τα τρομακτικά αποτελέσματα της υπεριώδους ακτινοβολίας.
Πυρκαγιά Windscale 1957
Το Windscale ήταν ο πρώτος πυρηνικός αντιδραστήρας που κατασκεύασε η Μεγάλη Βρετάνια στα τέλη της δεκαετίας του '1940. Σκοπός του ήταν η παραγωγή πλουτώνιου και άλλων υλικών για το τότε αναπτυσσόμενο πρόγραμμα πυρηνικών όπλων της χώρας. Στις 10 Οκτωβρίου του 1957 οι υπάλληλοι της υποδομής πραγματοποιούσαν τυπική συντήρηση όταν παρατήρησαν αύξηση της θερμοκρασίας του αντιδραστήρα. Μετά από περαιτέρω επιθεώρηση ανακάλυψαν ότι ο γεμάτος με ουράνιο πυρήνας είχε πάρει φωτιά.
Ο πυρήνας θα είχε καταρρεύσει αν δεν βρισκόταν εκεί οι γενναίοι εργάτες που ρίσκαραν τη ζωή τους για καταπολεμήσουν τις φλόγες με τη χρήση ανεμιστήρων ψύξης και άλλων μέσων απόσβεσης. Τελικά οι ήρωες αυτοί κατάφεραν να σβήσουν τη φωτιά και να σώσουν τον αντιδραστήρα αλλά η ζημία δυστυχώς είχε ήδη γίνει καθώς η ραδιενέργεια κατάφερε να εξαπλωθεί στα σύννεφα που βρισκόταν πάνω από το εργοστάσιο. Ως επακόλουθο, τα σύννεφα μετέφεραν τη ραδιενέργεια στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε περιοχές της Ευρώπης. Παρά την καταστροφή, δεν πραγματοποιήθηκαν εκκενώσεις στις περιοχές που επηρεάστηκαν από το ατύχημα, ωστόσο οι αρχές απαγορεύσαν σε αυτές την διανομή και αγορά γάλακτος για περίπου ένα μήνα. Πολλοί επιστήμονες εκτιμούν ότι μακροπρόθεσμα οι ραδιενεργές επιπτώσεις από την φωτιά στο Windscale μπορεί να έχουν προκαλέσει περίπου 240 περιπτώσεις καρκίνου.
Πυρηνικό ατύχημα του Θρι Μάιλ Άιλαντ 1979
Το πυρηνικό εργοστάσιο Θρι Μάιλ Άιλαντ που βρισκόταν στο Αμβούργο της Πενσυλβάνια θεωρείτε από πολλούς το διασημότερο πυρηνικό δυστύχημα στην ιστορία των ΗΠΑ. Το εργοστάσιο ήταν εξοπλισμένο με τον πιο σύγχρονο εξοπλισμό που θα μπορούσε να βρει κάνεις εκείνη την εποχή. Οι Αμερικανοί το έκαναν αυτό για αυξήσουν την αποδοτικότατά του εργοστασίου έτσι ώστε να καταφέρουν να καταπολεμήσουν την ενεργειακή κρίση που είχε γονατίσει την οικονομία της χώρας εκείνη την περίοδο.
Όλα ξεκίνησαν λοιπόν, από μια ελαττωματική βαλβίδα η οποία βγήκε από την θέση της με αποτέλεσμα ο αντιδραστήρας να μην μπορεί να κλείσει σωστά. Ως επακόλουθο το ψυκτικό υγρό του πυρήνα - το οποίο ήταν ραδιενεργό– εξαπλώθηκε στα διπλανά κτίρια. Οι διαχειριστές του αντιδραστήρα προσπάθησαν να περιορίσουν την διαρροή αλλά πάνω στο πανικό τους έκαναν τραγικά λάθη. Το επόμενο πρωί οι συνέπειες ήταν οι προφανείς καθώς η θερμοκρασία του πυρήνα είχε πλησιάσει τους 4 χιλιάδες βαθμούς, μόνο χίλιους βαθμούς μακριά από την ολοκληρωτική του κατάρρευση. Τα νέα μεταδόθηκαν γρήγορα καθώς τα ραδιενεργά αέρια διέρρευσαν στην ατμόσφαιρα και εκτόξευσαν τα επίπεδα ραδιενέργειας της χώρας 4 φορές παραπάνω από τα φυσιολογικά. Κατά συνέπεια, ο κυβερνήτης της Πενσυλβανίας Ντικ Θόρνμπουργκ διέταξε την απομάκρυνση όλων των εγκύων γυναικών και μικρών παιδιών από την μολυσμένη περιοχή. Στις 31 Μαρτίου οι εργάτες της μονάδας κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα και απέτρεψαν την τήξη του πυρήνα. Παραδόξως δεν καταγράφηκε επισήμως κανένας θάνατος ή τραυματισμός από το δυστύχημα. Ωστόσο μεγάλο σάλο προκάλεσαν κάποιες αναφορές σύμφωνα με τις οποίες η ραδιενέργεια που απελευθερώθηκε αύξησε τις περιπτώσεις εμφάνισης καρκίνου στα παιδιά της πληγείσας περιοχής. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το περιστατικό Θρι Μάιλ Άιλαντ κλόνισε την εμπιστοσύνη του αμερικανικού λαού στις πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Η διαρροή του μύλου ουρανίου Church Rock 1979
Στις 16 Ιουλίου του 1979 χιλιάδες τόνοι ραδιενεργού υλικού απελευθερωθήκαν μέσω μιας ρωγμής ενός φράγματος το οποίο βρισκόταν στο ποταμό Πουέρκο στο Νέο Μεξικό των ΗΠΑ. Σύμφωνα με ειδικούς, η διαρροή αυτή απελευθέρωσε πολύ περισσότερη ραδιενέργεια από το δυστύχημα στο Θρι Μάιλ Άιλαντ που αναφέραμε πριν. Ωστόσο για κάποιον άγνωστο λόγο μεταδόθηκε πολύ λιγότερο από τα μέσα ενημέρωσης της εποχής. Η διαρροή από τη μονάδα επηρέασε κυρίως έναν ιθαγενή αμερικάνικο οικισμό, ο οποίος βρισκόταν στην γύρω περιοχή. Ο οικισμός ονομάζονταν έθνος Ναβάχο και η διαρροή ραδιενέργειας κατάστρεψέ τα χωράφια, βούλωσε τους υπονόμους τους και μόλυνε το νερό τους. Πάρα τις καταστροφές που υπέστη η φυλή, η αμερικανική κυβέρνηση και τα τοπικά διοικητικά στελέχη αγνοήσαν εντελώς το περιστατικό. Σαν να μην έφτανε αυτό ο κυβερνήτης του Νέου Μεξικού απέρριψε το αίτημα που έστειλε με τηλέγραφο ο αρχηγός της φυλής στο οποίο ζητούσε από την πολιτεία να διακηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Η καταστροφή του Τσερνόμπιλ 1986
Τέλος, δε θα μπορούσε να λείπει από την λίστα ίσως το διασημότερο περιστατικό πυρηνικού δυστυχήματος στην ιστορία. Το εργοστάσιο Τσερνόμπιλ χτίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του '70, περίπου 100 χιλιόμετρα βόρεια από το Κίεβο της Ουκρανίας. Το Τσερνόμπιλ ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα πυρηνικά εργοστάσιο στο πλανήτη εκείνη την εποχή. Τον Απρίλιο του 1986 πραγματοποιήθηκε ένα αποτυχημένο και πρόχειρο πείραμα σε έναν από τους 4 αντιδραστήρες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η ισχύς τους να αυξηθεί δραματικά και να πυροδοτήσουν δεκάδες εκρήξεις στις εγκαταστάσεις.
Σύμφωνα με ειδικούς, 1.000 τόνοι από ατσάλι εκτοξεύτηκαν από τις εκρήξεις. Επιπλέον, μετά την έκρηξη σχηματιστικέ ένα φονικό ραδιενεργό σύννεφο πάνω από τη κοντινή πόλη Πρίπιατ, η οποία για κάποιο άγνωστο λόγο δεν είχε ακόμα εκκενωθεί, ακόμη και 36 ώρες μετά την έκρηξη. Στις μέρες που ακολούθησαν επιβεβαιώθηκε ότι στο Τσερνόμπιλ 32 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους και δεκάδες ακόμα τραυματίστηκαν. Η ραδιενέργεια που απελευθερώθηκε και σκορπίστηκε στην ατμόσφαιρα ήταν 7 φόρες ισχυρότερη από την ραδιενέργεια που απελευθέρωσαν οι ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι μαζί. Από το ατύχημα του Τσερνόμπιλ εκατομμύρια στρέμματα από δάση και χωράφια μολύνθηκαν σε όλη την Ευρώπη. Κάνεις δεν γνωρίζει με σιγουριά τη διάσταση των τρομερών επιπτώσεων της καταστροφής του Τσερνόμπιλ. Ωστόσο πολλοί ειδικοί θεωρούν ότι χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν και παραπάνω από 70 χιλιάδες υπέφεραν από υπερβολική δόση ραδιενέργειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2000 ο τελευταίος λειτουργικός αντιδραστήρας του Τσερνόμπιλ έκλεισε οριστικά μαζί με όλο το εργοστάσιο.
Το Τσερνόμπιλ ευτυχώς παραμένει μέχρι και σήμερα το μεγαλύτερο και καταστροφικότερα πυρηνικό ατύχημα στην ιστορία και ας ελπίσουμε θα παραμείνει για πολύ καιρό σε αυτήν την θέση. Και λέμε ευτυχώς γιατί από το 1986 πολλές φορές η ανθρωπότητα έφτασε πολύ κοντά σε ένα εξίσου καταστροφικό ή ακόμη πιο καταστροφικό ατομικό ατύχημα αλλά την βγάλαμε «καθαρή». Εύστοχο παράδειγμα αποτελεί το ατύχημα στην Ιαπωνία της Φουκουσίμα, όταν ο πυρηνικός αντιδραστήρας της περιοχής επηρεάστηκε από το πελώριο τσουνάμι του 2011.
