Μία από τις πλέον βάρβαρες και αιματηρές ενέργειες των ναζί στη Βόρεια Ελλάδα ήταν η «Σφαγή του Χορτιάτη» ή «Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη» στις 2/9/1944, το οποίο, στοίχισε τη ζωή τουλάχιστον σε 146 ανθρώπους. Όλα ξεκίνησαν από μία ενέδρα ανδρών του ΕΛΑΣ στο βυζαντινό υδραγωγείο της Θεσσαλονίκης, το οποίο τροφοδοτούσε μεγάλο μέρος της συμπρωτεύουσας, εναντίον Ελλήνων υπαλλήλων του Οργανισμού Ύδρευσης και λίγων Γερμανών.
Η ενέδρα αυτή είχε πενιχρά αποτελέσματα και οδήγησε σε γερμανικά αντίποινα από τους ναζί, στα οποία πρωταγωνίστησε ο Φριτς Σούμπερτ, για τον οποίο κάθε υβριστικός χαρακτηρισμός είναι λίγος… Οι κτηνωδίες που διέπραξε σε Κρήτη και Μακεδονία είναι δεκάδες και ξεπερνούν κάθε λογική. Θα ασχοληθούμε σε ειδικό άρθρο για τον συγκεκριμένο, ο οποίος ήταν ένας από τους ελάχιστους εγκληματίες πολέμου στη χώρα μας που εκτελέστηκαν στην Ελλάδα… Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ερώτημα: αν υπήρχαν και «Ταγματασφαλίτες» («Γερμανοτσολιάδες») στον Χορτιάτη. Η απάντηση όπως θα δούμε είναι καταφατική.
Η ενέδρα στο βυζαντινό υδραγωγείο
Για όλα όσα οδήγησαν στη σφαγή του Χορτιάτη υπάρχουν αδιευκρίνιστα σημεία. Χρησιμοποιήσαμε ως βασική πηγή το βιβλίο του Στράτου Δορδανά, Επίκουρου Καθηγητή Ιστορίας, στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ «ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΑΘΩΩΝ: ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 1941-1944» (2007).
Το πρωί της 2ας Σεπτεμβρίου 1944 μια διμοιρία του ΕΛΑΣ υπό τον Βάιο Ρικούδη που ανήκε στον Λόχο του τέως δασκάλου του Αναμορφωτικού Ιδρύματος Θεσσαλονίκης Αντώνη Καζάκου (Φλωριάς) κατέβηκε από τον Χορτιάτη και έστησε ενέδρα έξω από τον ομώνυμο οικισμό (στην απογραφή του 1940 είχε 1.799 κατοίκους). Οι Ελασίτες γνώριζαν ότι στη δεξαμενή του βυζαντινού υδραγωγείου μετέβαιναν δυο φορές την εβδομάδα αυτοκίνητα του Οργανισμού Υδρεύσεως Θεσσαλονίκης. Το βυζαντινό υδραγωγείο τροφοδοτούσε με νερό μεγάλο μέρος της συμπρωτεύουσας. Αρχική εκδοχή των ανδρών του ΕΛΑΣ ήταν ότι προσπάθησαν με την πράξη τους αυτή να αποτρέψουν την επίταξη των ζώων του χωριού από τους Γερμανούς. Όμως οι αντάρτες γνώριζαν τον λόγο μετάβασης των Γερμανών του Υγειονομικού από το Ασβεστοχώρι και των Ελλήνων του Οργανισμού Ύδρευσης στο υδραγωγείο.
Τα σκληρά αντίποινα όμως εναντίον των κατοίκων του Χορτιάτη, κάτι που είχε γίνει και σε άλλες περιοχές ανάγκασαν τελικά τους Ελασίτες να προσπαθήσουν να αιτιολογήσουν με κάθε τρόπο τις πράξεις τους, καθώς είχαν αντιμετωπίσουν την οργή των συγγενών και των συγχωριανών των θυμάτων των Γερμανών…
Όταν το αυτοκίνητο του Οργανισμού Ύδρευσης Θεσσαλονίκης (Ο.Υ.Θ.) έφτασε στην τοποθεσία «Καμάρα» δέχτηκε τα πυρά των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Στο αυτοκίνητο επέβαιναν μόνο Έλληνες, πέντε κατά πάσα πιθανότατα. Ο εργοδηγός Γεώργιος Σιδερίδης, ο Α. Σωτηρχόπουλος υπεύθυνος χλωρίωσης του νερού και τρεις τεχνίτες. Από τους πυροβολισμούς τραυματίστηκε σοβαρά ο εργοδηγός Γ. Σιδερίδης τον οποίο οι αντάρτες μετέφεραν αρχικά στο χωριό και στη συνέχεια στο ορειβατικό καταφύγιο όπου και να εξέπνευσε. Βέβαιο είναι επίσης ότι τραυματίστηκε και ο οδηγός του αυτοκινήτου Κλεάνθης Τερζόπουλος. Ο Ιωάννης Ταμιωλάκης, ανώτερος υπάλληλος του Ο.Υ.Θ. αναφέρει στο βιβλίο του «Η ιστορία της ύδρευσης της Θεσσαλονίκης, ότι σκοτώθηκε κι αυτός…
Μισή ώρα αργότερα έφτασε στην «Καμάρα» και δεύτερο αυτοκίνητο στο οποίο επέβαιναν τρεις Γερμανοί, ένας Έλληνας εργοδηγός κι ένας ακόμα υπάλληλος του Ο.Υ.Θ. Όπως ήταν αναμενόμενο οι Γερμανοί απάντησαν στα πυρά των Ελλήνων ανταρτών και δύο από αυτούς τραυματίστηκαν, ο ένας σοβαρά. Ο άλλος τραυματίας μαζί με τον τρίτο Γερμανό κατάφεραν να ξεφύγουν προς το Ασβεστοχώρι. Οι Ελασίτες αιχμαλώτισαν τον βαριά τραυματία Γερμανό και τους δύο Έλληνες υπαλλήλους του Ο.Υ.Θ. Είναι άγνωστο βέβαια, αν οι συγκεκριμένοι υπάλληλοι εργάζονταν παρά τη θέλησή τους και το πιστόλι στον κρόταφο από τους Γερμανούς ή δούλευαν με τη θέλησή τους…
Ο κομματικός υπεύθυνος του χωριού Γιάννης Ρουτζούδης ρώτησε τον Καζάκο και πυρπόλησε το γερμανικό αυτοκίνητο, αφού πρώτα αφαίρεσε από αυτό τα ελαστικά.
Όσοι βρίσκονταν στον Χορτιάτη τότε ζήτησαν οδηγίες από τον αρχηγό των ανταρτών για το τι να κάνουν. Ήταν γνωστό ότι σε ανάλογες περιπτώσεις οι Γερμανοί αντιδρούσαν με υπέρμετρη σκληρότητα. Ο Α. Καζάκος απάντησε: «Εδώ τώρα είναι ελεύθερη Ελλάδα και κανένας Γερμανός δεν πρόκειται να βάλει το πόδι του ποτέ. Θα ‘ρθει μάλιστα από ώρα σε ώρα και 12 χιλιάδες στρατός».
Το ίδιο καθησυχαστικός παρουσιάστηκε όταν λίγη ώρα αργότερα Γερμανοί στρατιώτες με δύο αυτοκίνητα έφτασαν στον τόπο της ενέδρας και βλέποντας το φλεγόμενο αυτοκίνητο έφυγαν εσπευσμένα. Την ίδια στάση είχε κρατήσει ο Καζάκος και στο τέλος Αυγούστου, όταν ο Λόχος του ΕΛΑΣ χτύπησε βουλγαρικό στρατιωτικό τμήμα κοντά στον Άγιο Βασίλειο Θεσσαλονίκης, οι κάτοικοι του οποίου κατέφυγαν εσπευσμένα στον Χορτιάτη. Ο Καζάκος είπε: «Επιτιμώ τη στάση των κατοίκων του Αγίου Βασιλείου. Μ’ ένα επεισόδιο που έγινε εγκαταλείψατε το χωριό σας, αλίμονο αν αυτό το κάνουν παντού…».
Βέβαια, μετά τα φοβερά γερμανικά αντίποινα οι Καζάκος και Ρικούδης προέβαλαν έωλες δικαιολογίες, τις οποίες θα δούμε στη συνέχεια.
Τα φοβερά γερμανικά αντίποινα
Όπως γινόταν και σε άλλες περιπτώσεις, οι υπεύθυνοι του ΕΛΑΣ προσπάθησαν να αποτρέψουν την εκκένωση του Χορτιάτη πείθοντας τους κατοίκους να μείνουν στα σπίτια τους. Πραγματικά, εκτός από τους περισσότερους άντρες που είχαν φύγει για τις δουλειές τους από το χωριό νωρίς, η πλειοψηφία των γυναικόπαιδων παρέμεινε στους Χορτιάτη. Σύντομα όμως έφτασαν εκεί είκοσι φορτηγά αυτοκίνητα μεταφέροντας Γερμανούς στρατιώτες και άντρες του Φριτς Σούμπερτ από το κοντινό Ασβεστοχώρι, καθώς και Έλληνες δωσίλογους. Η απόφαση για τη σφαγή του Χορτιάτη ελήφθη από τη Βέρμαχτ παρά την πολυπληθή συμμετοχή του «Αποσπάσματος Καταδίωξης Ανταρτών» του Σούμπερτ («Jagdkommando Schubert»), καθώς ο διαβόητος μακελάρης δεν θα μπορούσε να αναλάβει μόνος του την πρωτοβουλία, χωρίς την έγκριση ανωτέρων του αξιωματικών.
Στο μεταξύ οι αντάρτες έφυγαν προς το Λιβάδι και τα Πετροκέρασα, παίρνοντας μαζί τους τον Γερμανό τραυματία και με τη βία, όσους κατοίκους συνάντησαν στη διαδρομή τους. Αυτό όμως δεν οδήγησε σε αλλαγή σχεδίων τους ναζί. Αφού περικύκλωσαν τον οικισμό του Χορτιάτη οι άνδρες του Σούμπερτ και οι υπόλοιποι Γερμανοί ξεκίνησαν τις θηριωδίες σε βάρος αθώων γυναικόπαιδων. Αρχικά συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους στην πλατεία του χωριού και στο καφενείο. Ο πρόεδρος του χωριού Χρήστος Μπατάτσιος προσπάθησε να κατευνάσει τους Γερμανούς όμως μαχαιρώθηκε στο χέρι από τον βάρβαρο Σούμπερτ. Παρά το ότι είχε τραυματιστεί, επιχείρησε να εξηγήσει ότι το χωριό είχε προσφέρει κάθε βοήθεια στους Γερμανούς αλλά και στα «Τάγματα Ασφαλείας». Αυτό εξόργισε περισσότερο τους άντρες του Σούμπερτ που άρχισαν να τον βρίζουν και στη συνέχεια λεηλάτησαν και πυρπόλησαν πάνω από 300 σπίτια. Με πυροβολισμούς και απειλές οδήγησαν τους συγκεντρωμένους στην κεντρική πλατεία του Χορτιάτη στο σπίτι του Ευάγγελου Νταμπούδη όπου τους έκαψαν ζωντανούς! Γλίτωσαν μόνο δύο γυναίκες, η Ελένη Χαρατσή και η Χρυσή Αγοραστού.
Οι υπόλοιποι που είχαν συγκεντρωθεί στο καφενείο, ανάμεσά τους ο 43χρονος πρόεδρος Χ. Μπατάτσιος με την οικογένειά του, οδηγήθηκαν με συνοδεία μιας χαρούμενης μελωδίας που έπαιζε στο βιολί ένας άνδρας του Σούμπερτ, στον φούρνο του Στέφανου Γκουραμάνη και κλείστηκαν στο ζυμωτήριο. Από ένα μικρό παράθυρο στο πίσω μέρος του ζυμωτηρίου κατάφεραν να ξεφύγουν έξι παιδιά και να γλιτώσουν πριν αυτό γίνει αντιληπτό από τους Γερμανούς και τους «γερμανοντυμένους» (έτσι τους χαρακτηρίζει ο Σ. Δoρδανάς). Οι άνδρες του Σούμπερτ έστησαν ένα πολυβόλο και από ένα μικρό παράθυρο άρχισαν να πυροβολούν εναντίον των γυναικόπαιδων.
Έπειτα έριξαν ξερά χόρτα πάνω στα σώματα των τραυματιών και τις σορούς των νεκρών και έβαλαν φωτιά μ’ ένα πιστόλι φωτοβολίδας. Όσες γυναίκες προσπάθησαν να βγουν έξω μαχαιρώθηκαν και ρίχτηκαν πάλι στον φούρνο. Από την κόλαση αυτή κατάφεραν να γλιτώσουν μόνο δύο ενήλικες: ο Παναγιώτης Σαρβάνης, 70 ετών και η 38χρονη Μαρία Αγγελινούδη.
Το 1948, ο Παναγιώτης Σαρβάνης κατέθεσε ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου Δωσιλόγων Θεσσαλονίκης στη διάρκεια της δίκης του Σούμπερτ και τα εξής: «Οι άντρες του Σούμπερτ με πήραν με άλλους και μας έβαλαν εις το ζυμωτήριον του φούρνου. Αφού μας επυροβόλησαν, έριξαν πάνω μας χόρτα στα οποία έβαλαν φωτιά και εκάησαν όλοι πλην εμού όστις εσώθην ως εκ θαύματος». Συγκλονιστικές είναι και οι αφηγήσεις της Μαρίας Αγγελινούδη στους εκπροσώπους του Ερυθρού Σταυρού, λίγες μέρες μετά τη σφαγή και σε δημοσιογράφο της εφημερίδας «Νέα Αλήθεια», ένα χρόνο αργότερα.
Η Ελένη Κουκαρούδη και 5-6 ακόμα γυναίκες σώθηκαν αφού έπεσαν στις αγκαλιές των Ελλήνων συνεργατών των ναζί λέγοντάς τους ότι έχουν γονείς και αδέλφια στα Τάγματα Ασφαλείας και έπρεπε να τις βοηθήσουν να γλιτώσουν, κάτι που έγινε. Οι Γερμανοί όμως δεν αρκέστηκαν σε όσα αναφέραμε. Οι άντρες του Σούμεπρτ συνέχισαν να πυροβολούν εναντίον όσων προσπαθούσαν να διαφύγουν προς το βουνό. Καταδίωξαν και σκότωσαν έντεκα άνδρες, γυναίκες και παιδιά που είχαν βρει καταφύγιο έξω από το χωριό. Εκτός από τον τρόπο εκτέλεσης που είχαν εφαρμόσει πρώτα στην Κρήτη, ρίχνοντας όσες και όσους συλλάμβαναν σε φλεγόμενα σπίτια και φούρνους, οι άντρες του Σούμπερτ προχώρησαν και σε σφαγές ανδρών και γυναικών και διαμελισμό βρεφών τα οποία χτυπούσαν πάνω σε πέτρες.
Επίσης, τουλάχιστον μία γυναίκα βιάστηκε προτού μαχαιρωθεί. Αυτόπτης μάρτυρας που διασώθηκε, διηγήθηκε αργότερα: «Κοντά στον χείμαρρο, υπήρχαν πτώματα γυναικών: αναγνώρισε μια γειτόνισσα. Εκεί ήταν επίσης μια δεσποινίδα με τη μητέρα της: η στάση της νέας γυναίκας δείχνει ότι την είχαν βιάσει πριν τη σκοτώσουν. Υπήρχαν δύο παρόμοιες περιπτώσεις. Δεν βρήκα ούτε τη γυναίκα ούτε τα παιδιά μου».
Ο φρικτός απολογισμός της σφαγής του Χορτιάτη - Η μεταπολεμική «αμνησία» των Γερμανών
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1944 στον Χορτιάτη έχασαν τη ζωή τους 146 άνθρωποι. 34 κάηκαν στο σπίτι του Νταμπούδη, 78 στον φούρνο του Γκουραμάνη ενώ άλλοι 34 πυροβολήθηκαν μέσα κι έξω από το χωριό, μαχαιρώθηκαν, κάηκαν στα σπίτια τους ή διαμελίστηκαν. Από τα 146 θύματα, 37 ήταν άντρες, βρέφη, παιδιά και ενήλικες, από 2 ½ μηνών ως και 81 ετών και 109 γυναίκες: από μωρά 3 μηνών ως και 76 ετών. Ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο ιερέας Δημήτριος Τομαράς που καταγόταν από τη Λαμία και οι δύο κόρες του, Αγγελική, 30 ετών και Ειρήνη, 19 ετών που εκτελέστηκαν μέσα σ’ ένα δωμάτιο του φούρνου από τους άντρες του Σούμπερτ.
Οι εκπρόσωποι του Ερυθρού Σταυρού ενημερώθηκαν στις 3/9 για την καταστροφή του Χορτιάτη και έσπευσαν με δύο ασθενοφόρα να πρσφέρουν όποια βοήθεια μπορούσαν. Όμως, στο Ασβεστοχώρι, ο Γερμανός Επίατρος Σέφερ τους απαγόρευσε να προχωρήσουν λέγοντας ότι στο χωριό δεν υπήρχε κανείς! Τελικά, ο επικεφαλής της αποστολής του Ερυθρού Σταυρού, Βένγκερ και οι άνθρωποί του κατόρθωσαν να πάρουν άδεια μόλις στις 7 Σεπτεμβρίου από τον Διοικητή Μάχης (Kampfkommandat) Υπολοχαγό Κνετς για να μεταβούν στον Χορτιάτη. Στη σχετική έκθεσή του, ο Βένγκερ περιγράφει τις φρικιαστικές εικόνες που αντίκρισαν στον Χορτιάτη…
Είναι τουλάχιστον περίεργο πώς το γεγονός της σφαγής του Χορτιάτη δεν καταγράφηκε στα γερμανικά στρατιωτικά έγγραφα της εποχής. Η καταστροφή ενός χωριού που βρισκόταν πολύ κοντά στην έδρα της Ομάδας Στρατού Ε’ στο Πανόραμα αποσιωπήθηκε από τους στρατιωτικούς σαν να μην έγινε ποτέ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ένορκη κατάθεση που έδωσε στο πλαίσιο της Δίκης της Νυρεμβέργης ο τότε επικεφαλής του Επιτελικού γραφείου 10 της Ομάδας Στρατού Ε’, Wilhelm Hammer αναφέρθηκε στη σφαγή του Χορτιάτη αναφέροντας μόνο τα εξής: «Θυμάμαι μια άλλη περίπτωση κατά την οποία μια γερμανική ομάδα εργασίας, η οποία είχε επιφορτιστεί με την επισκευή των εγκαταστάσεων υδροδότησης της Θεσσαλονίκης, έπεσε σε ενέδρα και εξοντώθηκε λίγο έξω από το χωριό Χορτιάτης». Για τη σφαγή που ακολούθησε… ούτε λέξη.
Οι δικαιολογίες των επικεφαλής του ΕΛ.ΑΣ.
Για τη σφαγή του Χορτιάτη υπάρχουν βέβαια ευθύνες από την πλευρά του ΕΛΑΣ. Η Έλλη Αλμετίδου Κουτσιαλή που ασχολήθηκε με τη σφαγή του Χορτιάτη, συμπεριέλαβε στο βιβλίο της «ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΧΟΡΤΙΑΤΗ» μαρτυρίες επιζώντων αλλά και τις εκδοχές των επικεφαλής του ΕΛΑΣ στην επιχείρηση του βυζαντινού υδραγωγείου, Ρικούδη και Καζάκου. Περιληπτικά, ο Ρικούδης υποστήριξε ότι η ομάδα του ενεπλάκη σε δίωρη μάχη με τους άντρες του Σούμπερτ για να δώσει στους κατοίκους του Χορτιάτη τη δυνατότητα να απομακρυνθούν απ’ το χωριό, κάτι που δεν φαίνεται ότι ισχύει: «Όλες οι διμοιρίες συμπτύχθηκαν προς το βουνό, παίρνοντας μαζί τους όλους σχεδόν τους κατοίκους απ’ το χωριό. Οι λίγοι που έμειναν στον Χορτιάτη με επικεφαλής τον πρόεδρο και τον παπά πιστεύοντας ότι δεν θα τους πειράξουν οι κατακτητές, είχαν τη γνωστή τραγική τύχη από τους Γερμανούς και τους ταγματασφαλίτες».
Ο διοικητής του Ρικούδη, Αντώνης Καζάκος από την πλευρά του, επισήμανε τις προσπάθειες που κατέβαλαν να σώσουν τους κατοίκους του Χορτιάτη αλλά τόνισε ότι η μοίρα του χωριού ήταν προδιαγεγραμμένη καθώς αποτελούσε προπύργιο των ανταρτών της περιοχής. Αρνήθηκε πάντως ότι δεν άφησε τους κατοίκους να φύγουν: «Μέσα στο χωριό δεν μπήκα καθόλου εκείνη τη μέρα ούτε είπα σε κανέναν άντρα ή γυναίκα «μη φεύγετε». Αντίθετα, πήρα μαζί μου όλους όσους βρήκα έξω απ’ το χωριό κι ήταν καμία εκατοσταριά άτομα. Αλλά και ο Ρικούδης όταν υποχώρησε πήρε αρκετούς μαζί του. Γύρω στους 300 θα ‘ταν…». Με τη σφαγή του Χορτιάτη ασχολήθηκε και ο σπουδαίος Αμερικανός πανεπιστημιακός, μεταφραστής και ένθερμος φιλέλληνας Έντμουντ Κίλι. «Η ΣΙΩΠΗΛΗ ΚΡΑΥΓΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ, ΧΟΡΤΙΑΤΗΣ 1944», τιτλοφορείται το σχετικό βιβλίο του, στο οποίο με μορφή μυθιστορήματος, περιγράφονται τα τραγικά γεγονότα της 2/9/1944 στον Χορτιάτη.
Συμμετείχαν ταγματασφαλίτες στη σφαγή του Χορτιάτη;
Η συμμετοχή δωσίλογων στη σφαγή του Χορτιάτη είναι δεδομένη. Αυτό προκύπτει κι από μαρτυρίες επιζώντων. Αλλά και ο Ρικούδης σε όσα ανέφερε για τη σφαγή έκανε λόγο για άνδρες των «Ταγμάτων Ασφαλείας» υπό τον Καπετανάκη.
Πάντως στη Μακεδονία δεν δημιουργήθηκαν Τάγματα Ασφαλείας με τη μορφή που γνωρίζουμε π.χ. από την Αθήνα. «(Στη Μακεδονία) δεν συνεκροτήθησαν υπηρεσιακώς Τάγματα Ασφαλείας ως αλλαχού της Ελλάδος αλλά συνεκροτήθησαν τοιαύτα παρ’ ιδιωτών και εξ ιδιωτικής πρωτοβουλίας, υποστηριζόμενα κατά τούτον ή εκείνον τον τρόπον υπό των Γερμανών, εντεύθεν δε και οι συστάσεις μου προς τους Αξ/κους να μη μετέχωσιν εις αυτά» (Δικογραφίες Δωσίλογων: «Υπόμνημα Ανδρέα Σ.», Αθήνα 23 Νοεμβρίου 1945»). Πάντως οι Γεώργιος Πούλος, Κυριάκος (Κύρος) Γραμματικόπουλος, Αντώνιος Δάγκουλας, Κωνσταντίνος Κυλινδρέας και ο διαβόητος Κισά-Μπατζάκ (Κυριάκος Παπαδόπουλος) ήταν μερικοί από τους δωσίλογους που συνεργάστηκαν με τους ναζί διαπράττοντας εγκλήματα πολέμου εναντίον των Ελλήνων αμάχων.
Πόσοι εγκληματίες πολέμου που έδρασαν στη χώρα μας καταδικάστηκαν;
Η συμμαχική επιτροπή για τους εγκληματίες πολέμου που είχε έδρα στο Λονδίνο μετά από στοιχεία που προσκόμισε η ελληνική πλευρά ενέγραψε στους καταλόγους της ως εγκληματίες πολέμου που έδρασαν στη χώρα μας, 1.127 Γερμανούς, 470 Ιταλούς, 242 Βούλγαρους και 410 Αλβανούς (ο λαλίστατος Έντι Ράμα το γνωρίζει αυτό;). Τελικά, από τους 2.250 και πλέον εγκληματίες πολέμου εκδόθηκαν στη χώρα μας και δικάστηκαν… εννιά.
Οι Στρατηγοί Μίλερ, Μπρόγιερ και Αντρέ, διοικητές Κρήτης (καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν), ο Συνταγματάρχης Μπάουερ, ο Υπολοχαγός Ζάμπελ, οι Γερμανοί στρατιωτικοί Τάουμπερτ, Σκρίβαν Σπρέγκερ και ο Λοχίας Φριτς Σούμπερτ που εκτελέστηκε. Δικάστηκαν επίσης ο Βούλγαρος Αντόν Κάλτσεφ που εκτελέστηκε και ο Ιταλός Υπολοχαγός Τζιοβάνι Ραβάλι που καταδικάστηκε σε ισόβια. Ο τότε νεαρός Υπολοχαγός της Γερμανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στην Ελλάδα Κουρτ Βαλντχάιμ έγινε Γ.Γ. του Ο.Η.Ε. και έπειτα Πρόεδρος της Αυστρίας! Με το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη και τη δράση των δωσίλογων στη Βόρεια Ελλάδα θα ασχοληθούμε και στο μέλλον.
Πηγές:
Στράτος Δορδανάς, «ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΩΝ ΑΘΩΩΝ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑ, 2007
ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ι. ΒΑΪΝΑΣ, «ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΕΤΡΑΠΛΗΣ ΣΥΜΦΟΡΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, 1941-1949», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΛΑΣΓΟΣ
ΣΤΡΑΤΟΣ Ν. ΔΟΡΔΑΝΑΣ, «ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΕΛΛΗΝΩΝ», Εκδόσεις Επίκεντρο, 2006
