Μετά την ανακήρυξη της Αθήνας σε πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους το 1833 ξεκινά ουσιαστικά και η ανάπτυξη της πόλης. Σημαντικό σταθμό στην εξέλιξη της μισοερειπωμένης από τον απελευθερωτικό πόλεμο πόλης αποτελεί η ίδρυση των πρώτων ξενοδοχείων, τα οποία αρχικά στεγάζονται σε μεγαλοαστικές κατοικίες, για να ακολουθήσει τη δεκαετία του 1880 η εμφάνιση ξενοδοχείων που ακολουθούν τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα, τα οποία μάλιστα αποκτούν ενεργό ρόλο στην κοινωνική και πνευματική ζωή της πόλης.
Σήμερα τα περισσότερα έχουν κατεδαφιστεί, άλλα έχουν αλλάξει χρήση ή παραμένουν κενά, ενώ παράλληλα βλέπουμε κάποια εγκαταλελειμμένα κτίρια του κέντρου να μετατρέπονται σε πολυτελή ξενοδοχεία λόγω της ανόδου του τουρισμού.
Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα τα περισσότερα ξενοδοχεία στεγάζονται στην πλειοψηφία τους σε υφιστάμενες μεγαλοαστικές κατοικίες. Το παλαιότερο ξενοδοχείο στην Αθήνα, που σχεδιάστηκε ειδικά για τη χρήση αυτή, το Αίολος, χτίστηκε το 1835 στην αρχή της οδού Αιόλου.
Στα παλαιότερα περιλαμβάνονται το ξενοδοχείο Βύρων του 1840 στην πλατεία της Αγίας Ειρήνης, που στέκει ακόμη μισοερειπωμένο, και το Ξενοδοχείο των Ξένων, του 1850, στην αρχή της οδού Φιλελλήνων, στην πλατεία Συντάγματος, που σήμερα έχει κατεδαφιστεί.
