Η μεγάλη κεφαλή στο προαύλιο του Πολυτεχνείου αποτελεί το εμβληματικό μνημείο στο οποίο μικροί και μεγάλοι αφήνουν ένα λουλούδι, τιμώντας τους αγωνιστές της 17 Νοέμβρη του 1973.
Και στις φετινές εκδηλώσεις για το Πολυτεχνείο, που ξεκίνησαν σήμερα με το άνοιγμα των πυλών του ΕΜΠ, το άγαλμα-κεφαλή θα είναι το σημείο όπου φοιτητές, μαθητές, πολιτικές οργανώσεις και εκπρόσωποι κομμάτων θα αφήσουν στεφάνια ή ένα λουλούδι.
Η κεφαλή, ωστόσο, έχει μια διαφορετική ιστορία από εκείνη της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1973. Παρά ταύτα, έχει καθιερωθεί ως μνημείο των απανταχού φοιτητών που αγωνίστηκαν απέναντι σε ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Η ιστορία
Το άγαλμα αυτό δείχνει την κεφαλή του καθηγητή πανεπιστημίου Νίκου Σβορώνου. Μετά τη μεταπολίτευση πρύτανης του Πολυτεχνείου εκλέχθηκε ο Γ. Βουδούρης, μέλος του ΚΚΕ. Είχε φίλο τον γλύπτη Μέμο Μακρή, του οποίου υπήρχαν πολλά έργα του στην Ουγγαρία, όπου ζούσε ως πολιτικός πρόσφυγας. Ένα από τα έργα του ήταν το μπρούτζινο κεφάλι με τα χαρακτηριστικά του μεγάλου έλληνα ιστορικού Νίκου Σβορώνου, και αυτού μέλους του ΚΚΕ.
Με ενέργειες του Πρύτανη Γ. Βουδούρη τοποθετήθηκε κοντά στην είσοδο του Πολυτεχνείου να συμβολίζει τους αγώνες των φοιτητών.
Ποιος ήταν ο Νίκος Σβορώνος
Ο καινοτόμος ιστορικός, διεθνούς αναγνώρισης, Νίκος Σβορώνος (1911-1989) διέπρεψε ως επιστήμονας στη Γαλλία, μελέτησε τον σχηματισμό και τη λειτουργία των κοινωνικών δομών στο Βυζάντιο και στον Νέο Ελληνισμό βασιζόμενος στην εξονυχιστική εξέταση οικονομικών τεκμηρίων και νομικών κειμένων, εισήγαγε νέα επιστημονικά εργαλεία στην ιστοριογραφική έρευνα και άφησε σημαντική παρακαταθήκη στους έλληνες ιστορικούς την πρωτοποριακή και διαρκώς ανήσυχη σκέψη του.
Ο Νίκος Σβορώνος γεννήθηκε το 1911 στη Λευκάδα και προερχόταν από Βενιζελική οικογένεια. Στα μαθητικά του χρόνια υπήρξε συνεκδότης του μαθητικού χειρόγραφου περιοδικού Νέος δρόμος (1926-1927).
Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1935 έως το 1936 εργάστηκε στο Μέγα λεξικόν της Ελληνικής γλώσσης του εκδοτικού οίκου Δ.Δημητράκος. Εργάσθηκε στο Μεσαιωνικό Αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών, στο οποίο προσλήφθηκε το 1936. Παράλληλα δίδασκε στο Πρότυπον Λύκειον Αθηνών (Σχολή Μπερζάν).
Μετά την επιστροφή του από το μέτωπο της Αλβανίας συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση. Το 1942 υπέβαλε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ως διδακτορική διατριβή το Περί των εν Ελλάδι νομισμάτων κατά την Τουρκοκρατίαν. Το 1943 εντάσσεται στις τάξεις του Ε.Α.Μ. και συνεργάζεται στην έκδοση του παράνομου περιοδικού Πρωτοπόροι.
Μετά τη διακοπή της έκδοσής του στα τέλη του 1943 εντάσσεται στον ΕΛΑΣ και ως στρατιωτικός διοικητής Βύρωνα-Καισαριανής συμμετείχε στην ένοπλη εμφύλια σύγκρουση της Αθήνας τον Δεκέμβρη του 1944 με επίκεντρο δράσης του την περιοχή του Μετς. Στη συνέχεια οπισθοχώρησε με το τάγμα του στο Τείχιον της Ναυπάκτου.
Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας επέστρεψε στην Αθήνα.Τον Δεκέμβριο του 1945, χάρις τις ενέργειες του διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου Οκτάβ Μερλιέ και με υποτροφία της Γαλλικής Δημοκρατίας, με το πλοίο «Ματαρόα» κατέφυγε στη Γαλλία. Στο Παρίσι γράφτηκε στην Ecole Pratique des Hautes Etudes και στην Ecoles des Langes Orienatales.
Το 1955 του αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια και το 1961 απέκτησε τη γαλλική. Το 1962 απέκτησε το doctorat τρίτου κύκλου και το 1975 ανακηρύχτηκε Docteur des Lettres της Σορβόννης.
Εργάσθηκε στο CNRS και δίδαξε ως διευθυντής σπουδών στην Ecole Pratique des Hautes Etudes (IV Section) ιστορία των θεσμών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μετά την πτώση της δικτατορίας δίδαξε στα πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Κρήτης, διετέλεσε μέλος της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, και ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αθηνών(1976) και Θεσσαλονίκης(1977).
Πέθανε το 1989 στην Αθήνα. Είναι ο μόνος Έλληνας που κατέθεσε στεφάνι εν ζωή, στη μαρμάρινη κεφαλή του «νεκρού» εαυτού του...
