Το κλίμα που επικρατούσε και την αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας μετά το πυρηνικό ατύχημα του Τσέρνομπιλ ήταν έντονο κυριώς τους πρώτους μήνες μετά το τρομερό συμβάν.
Η δημοφιλέστατη σειρά του HBO με θέμα το ατύχημα στον πυρηνικό αντιδραστήρα στο Τσερνόμπιλ της Ουκρανίας (τότε έδαφος της ΕΣΣΔ), επανέφερε στη δημόσια συζήτηση, μαρτυρίες και σχόλια για το τραγικό περιστατικό που προκάλεσε χιλιάδες θανάτους και πυρηνικό τρόμο στην ανθρωπότητα.
Πώς αντέδρασε όμως τότε η Ελλάδα, στη σκιά του πυρηνικού ολέθρου;
Το Sputnik μίλησε με δύο κορυφαίους δημοσιογράφους της εποχής εκείνης, προκειμένου να προσεγγίσει το κλίμα που διαμορφώθηκε στην ελληνική κοινωνία.
«Ο κόσμος είχε πανικοβληθεί στην Ελλάδα. Δεν υπήρχε ενημέρωση για την κατάσταση ειδικά τον πρώτο καιρό. Συνάντησα πολλές ειδικές περιπτώσεις όπου αποτυπώθηκε διαφορετικά ο φόβος. Κάποιοι έβγαζαν τα παπούτσια με τα οποία κυκλοφορούσαν στο δρόμο, πριν μπουν στο σπίτι τους, καθώς φοβούνταν τη μεταφορά ραδιενέργειας. Είχαν την αίσθηση ότι θα μετέφεραν ραδιενεργή σκόνη στις κατοικίες τους», επισημαίνει στο Sputnik ο Τίτος Αθανασιάδης, δημοσιογράφος, ιστορικός και τότε διευθυντής της ιστορικής εφημερίδας «Απογευματινή».
Σε πιο ακραίες περιπτώσεις, όπως προσθέτει, κάποιοι πολίτες δεν έβγαιναν από τα σπίτια τους τις πρώτες μέρες.
Όπως μετέδωσε τότε το δελτίο ειδήσεων της ΕΡΤ, μέσα σε δύο ημέρες μετά τις πρώτες επίσημες ανακοινώσεις του γεγονότος, αγοράστηκαν μεγάλες ποσότητες γάλακτος εβαπορέ και συσκευασμένων προϊόντων, όσα θα καταναλώνονταν συνήθως σε έξι μήνες, υπό κανονικές συνθήκες.
«Μια εκτεταμένη υστερία επικράτησε για τα εμφιαλωμένα νερά. Αρκετός κόσμος είχε πιστέψει ότι το νερό είχε μολυνθεί, άρα αν έπινε από αυτό θα πέθαινε. Και έτσι υπήρξε μαζική συρροή κόσμου στα καταστήματα», λέει στο Sputnik, ο Άκης Κοσώνας, δημοσιογράφος, αναλυτής και τότε πολιτικός συντάκτης στο μοναδικό πολιτικό περιοδικό της εποχής, το «Αντί».
Την ίδια στιγμή, ο κόσμος απέφευγε τα νωπά προϊόντα, προτιμώντας κονσέρβες.
«Υπήρξε μια τεράστια επιφυλακτικότητα στην αγορά αγροτικών προϊόντων. Οι αρχές έδωσαν και κάποιες οδηγίες για την κατανάλωση των προϊόντων που έλεγαν τι να αποφεύγουμε. Οι οδηγίες όμως δόθηκαν τουλάχιστον 10 μέρες μετά», περιγράφει ο Τίτος Αθανασιάδης.
Παράλληλα, επισημαίνει ότι η κατάσταση ήταν έντονη κυρίως τους πρώτους μήνες μετά την έκρηξη.
«Οι καταναλωτές προτιμούσαν τις κονσέρβες, αλλά όχι τα νωπά προϊόντα. Βερίκοκα, κεράσια και ροδάκινα που ήταν τότε της εποχής δεν καταναλώνονταν όπως πριν λόγω της κατάστασης. Ειδικότερα για τα προϊόντα που προέρχονταν από τη Βόρεια Ελλάδα καθώς το νέφος είχε φτάσει ως εκεί. Κυρίως η Θράκη και λιγότερο η Ανατολική Μακεδονία. Υπήρξαν σοβαρές επιπτώσεις εκεί που κατά τη γνώμη μου έχουν αποκρυφθεί. Από τις πληροφορίες που μαθαίναμε τότε, το νέφος κινήθηκε προς τα νότια, πέρασε από τη Θράκη και μετά ανέβηκε προς την Ουγγαρία και την Κεντρική Ευρώπη γενικότερα», σημειώνει ο τότε διευθυντής της εφημερίδας «Απογευματινή».
«Στη συνέχεια είχαμε μια άλλη ακραία κατάσταση στην Ελλάδα: Μην τρως αυτό γιατί θα πεθάνεις, Μην πλησιάζεις εκεί γιατί θα κολλήσεις. Μπήκαν στη ζωή μας πολλές νέες λέξεις. Της μόδας έγινε το ραδιενεργό στοιχείο Καίσιο. Όπως γινόμαστε συνταγματολόγοι, γιατροί και ειδικοί για κάθε θέμα, τότε γίναμε και πυρηνικοί φυσικοί», σχολιάζει με χιούμορ ο Άκης Κοσώνας.
«Μέχρι και την επικινδυνότητα των πυρηνικών αποβλήτων μπορούσαμε να μετρήσουμε. Ακόμα και στα... χόρτα υπήρξε διαχωρισμός, ποια προσβάλλονται εύκολα και ποια όχι», προσθέτει.
Η κρατική τηλεόραση της Ελλάδας, η ΕΡΤ, μετέδωσε το τραγικό συμβάν στο Τσερνόμπιλ με δύο μέρες καθυστέρηση. Ενώ το ατύχημα έγινε στις 26/4/1986, μεταδόθηκε από την ελληνική τηλεόραση στις 28/4, την ημέρα που έγινε και η επίσημη ανακοίνωση από τη Σοβιετική Ένωση.
«Η ΕΡΤ άργησε, αλλά ακόμα και η ενημέρωση που υπήρξε από την πλευρά της Σοβιετικής Ένωσης δεν ήταν άμεση. Και οι ίδιοι οι Σοβιετικοί είχαν αιφνιδιαστεί. Δεν είχε ξαναγίνει κάτι τέτοιο. Υπήρξε πανικός μέχρι να ταφεί ο αντιδραστήρας», αναφέρει ο Τ. Αθανασιάδης.
«Πριν από 33 χρόνια δεν υπήρχε ούτε ίντερνετ, ούτε κινητά τηλέφωνα, ούτε ιδιωτική τηλεόραση. Η ενημέρωση πραγματοποιούνταν από τις εφημερίδες και δύο κανάλια τηλεόρασης, άρα η πληροφορία δεν διακινούνταν με την ίδια ευκολία οπως σήμερα», τονίζει ο Άκης Κοσώνας.
Η πολιτική αντιπαράθεση
«Το τραγικό δυστύχημα του Τσερνόμπιλ χρησιμοποιήθηκε στο πεδίο της ελληνική πολιτικής αντιπαράθεσης, καθώς όλα έχουν μια ευρύτερη πολιτική διάσταση στον τόπο που ζούμε», υπογραμμίζει ο Άκης Κοσώνας.
https://youtu.be/jWavV0aBx9Y
Στην ελληνική κοινωνία, συγκρούστηκαν οι δύο αντίθετες γεωπολιτικές απόψεις.
«Τότε η εποχή στη χώρα ήταν περισσότερο φιλοσοβιετική, παρά φιλοαμερικανική. Υπήρχε, μάλιστα, έντονος αντιαμερικανισμός, καθώς οι μνήμες από το πραξικόπημα του 1967 ήταν ακόμα νωπές. Πιο εύκολα, λοιπόν, διάλεγε ο κόσμος ό,τι ήταν πιο κοντά στη Σοβιετική Ένωση παρά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο, τότε επικράτησαν δύο ακραίες καταστάσεις. Από τη μια, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης μετέδιδαν αυτό που συνέβαινε, αλλά με πολύ μεγάλη ένταση, μεγαλύτερη από την πραγματικότητα, ενώ τα σοβιετικά προσπαθούσαν να αποκρύψουν το γεγονός.
Ήταν μια παράξενη εποχή. Όσοι ήταν αριστεροί, ήταν υποχρεωμένοι να στηρίζουν την εκδοχή της Σοβιετικής Ένωσης και όσοι ήταν κεντρώοι και δεξιοί, είχαν την υποχρέωση να στηρίξουν την εκδοχή των ΗΠΑ και των δυτικών μέσων ενημέρωσης», τονίζει ο τότε πολιτικός συντάκτης.
Η αντιπολίτευση βρήκε ευκαιρία για νέα επίθεση στην τότε κυβέρνηση.
«Η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου, σε μια γενικά καλή εποχή για τις σχέσεις Ελλάδας - ΕΣΣΔ κατηγορήθηκε επειδή η ΕΡΤ άργησε να μεταδώσει την είδηση. Ωστόσο οι κατηγορίες για φιλοσοβιετισμό από τους πολιτικούς αντιπάλους του ΠΑΣΟΚ, λειτουργούσαν πάντα υπέρ του Παπανδρέου καθώς αρκετοί αριστεροί τον ψήφιζαν και του έδιναν πολύ υψηλά ποσοστά», προσθέτει ο Α. Κοσώνας ενώ εξηγεί ότι η πολιτική αντιπαράθεση και η ευρύτερη συζήτηση για το Τσερνόμπιλ κράτησε τουλάχιστον ένα χρόνο.
«Έβγαιναν συνέχεια ειδήσεις και επειδή τα νέα από τη Σοβιετική Ένωση έρχονταν με το σταγονόμετρο, καθετί που έβγαινε γινόταν αμέσως αντικείμενο σχολιασμού. Οι εφημερίδες που ήταν από τα βασικά μέσα ενημέρωσης, γινόντουσαν ανάρπαστες καθώς έδιναν συνέχεια στο θέμα με εκτενή ρεπορτάζ. Επιπτώσεις, ανθρώπινες ιστορίες και πράγματα που δεν είχαν άμεση σχέση με το Τσερνόμπιλ αλλά με τις γύρω περιοχές. Αρκετοί είχαν στο μυαλό τους τότε ότι αν έκαναν κάποια άμεση κίνηση στην καθημερινότητα, αναφορικά με τις συνήθειες τους, θα είχαν κάποια άμεση επίπτωση στη ζωή τους. Όμως όπως μάθαμε στη συνέχεια, αν προσβληθεί κάποιος από τη ραδιενέργεια υπάρχει μια μακρά διαδικασία μέχρι να φανούν τα αποτελέσματα», θυμάται ο αναλυτής.
