Στον στρατό του Αλεξάνδρου, στην μεγάλη εκστρατεία που πραγματοποίησε ενάντια στους Πέρσες, τάσσονταν και ικανοί Κρήτες τοξότες, όπως αποδεικνύεται από πλήθος αναφορών στα κείμενα αρχαίων ιστοριογράφων.
Αναφορές από τον Ξενοφώντα
[4.2.28]
ἄριστοι δὲ καὶ τοξόται ἦσαν· εἶχον δὲ τόξα ἐγγὺς τριπήχη, τὰ δὲ τοξεύματα πλέον ἢ διπήχη· εἷλκον δὲ τὰς νευρὰς ὁπότε τοξεύοιεν πρὸς τὸ κάτω τοῦ τόξου τῷ ἀριστερῷ ποδὶ προσβαίνοντες. τὰ δὲ τοξεύματα ἐχώρει διὰ τῶν ἀσπίδων καὶ διὰ τῶν θωράκων. ἐχρῶντο δὲ αὐτοῖς οἱ Ἕλληνες, ἐπεὶ λάβοιεν, ἀκοντίοις ἐναγκυλῶντες. ἐν τούτοις τοῖς χωρίοις οἱ Κρῆτες χρησιμώτατοι ἐγένοντο. ἦρχε δὲ αὐτῶν Στρατοκλῆς Κρής. [4.2.28] Ήταν μάλιστα και έξοχοι τοξότες. Τα τόξα τους είχαν μάκρος απάνω κάτω τρεις πήχες, και τα βέλη περισσότερο από δυο πήχες. Και κάθε φορά που χτυπούσαν τέντωναν τις χορδές, πατώντας το κάτω μέρος του τόξου με το αριστερό πόδι. Έτσι τα βέλη περνούσαν μέσα από τις ασπίδες και τους θώρακες. Όταν όμως τα έπιαναν οι Έλληνες, τα χρησιμοποιούσαν σαν ακόντια, προσαρμόζοντας επάνω μια θηλιά. Σ᾽ αυτά τα μέρη οι Κρητικοί πρόσφεραν πολύ μεγάλες υπηρεσίες. Αρχηγός τους ήταν ο συμπατριώτης τους Στρατοκλής. 
Τοξότης εκ Κρήτης Εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ο εικονιζόμενος τοξότης του Λόχου των Κρητών του Αλεξάνδρου ανταποκρίνεται στην «Ελληνιστικής περιόδου» επιτύμβιο στήλη των τοξοτών Πυρρία και Υπερβάλλωνος, από το Κακοδίκι των Λευκών Ορέων (M. Cuarducci: ΙNSCRIPTIONESCRETICAEII, vi. 7), όπου μεταξύ των άλλων απεικονίζονται ο γνωστός έως και την εποχή μας ιδιόμορφος κρητικός μαύρος μάλλινος κεφαλόδεσμος, ο δερμάτινος κλειστός γωρυτός (φαρέτρα), τα βέλη με την κλασσική μεγάλη χαλύβδινη κρητική αιχμή και το μικρό σχετικά δερμάτινο σακίδιο, που πιθανότατα περιέχει διάφορα εξαρτήματα τοξοβολίας, όπως χορδές (οι τένοντες είναι ευαίσθητοι σε αντίξοες καιρικές συνθήκες), αιχμές και τμήματα τόξου, όπως τα άκρα.
Η μικρή ασπίδα φέρει ως έμβλημα τον αστρίτη, ένα μικρό αλλά εξαιρετικά δηλητηριώδες είδος έχιδνας, το αγαπημένο σύμβολο τοξοτών και σφενδονητών εκείνης της περιόδου, ενώ το κυανωπό χρώμα του χιτώνα (τα χρώματα της στήλης έχουν χαθεί) ανταποκρίνεται στο χρώμα αναλόγου χιτώνα από την μετώπη του τάφου των Λευκαδίων Ημαθίας.
Ο μαύρος κεφαλόδεσμος αναφέρεται από τον Πορφύριο στην δεύτερη φάση της μύησης Πυθαγόρα στους Κουρήτες της Κρήτης και μάλλον αποτελεί διακριτικό τους χαρακτηριστικό, όπου περιγράφει ότι ο φιλόσοφος με μαύρο μάλλινο στέφανο (ο κεφαλόδεσμος) παραμένει επί μία νύχτα ξαπλωμένος με το πρόσωπο στην γη στην παραλία και κατόπιν οδηγείται στο Ιδαίον Άντρο, όπου μετά από τρία ένατα (27 ημέρες), καταλήγει στην τρίτη φάση, την φάση του θρονισμού, με τον θρόνο να εμφανίζεται αρχικά καλυμμένος.
ΠΥΡΡΙΑΣ : ΠΥΡΡΙΑ ΥΠΕΡΒΑΛΛΩΝΟΣ :ΜΕΝΕΚΑΡΤΗΝ -Μια ακριβής αποτύπωσή της στήλης. Ο περίεργος κεφαλόδεσμος που περιγράφεται στο κείμενο επιβιώνει και στην εποχή μας στην Κρήτη, αποτελώντας αναπόσπαστο στοιχείο της τοπικής παραδοσιακής ενδυμασίας και η αναπαράστασή του στην νεκρική στήλη δύο τοξοτών του τέλους IV προχριστιανικού αιώνα (δηλαδή πέντε αιώνες πριν τον Πορφύριο), είναι σχεδόν πανομοιότυπη με τον σύγχρονο. (Διόδωρος: Ιστορική Βιβλιοθήκη VI.77, Τ.3, Loeb, Πορφύριος Βίος Πυθαγόρου, 17 Fragmenta, B.G, Teubner, P. SaintYve: TALISMANS ET RELIQUES TOMBES DY CIEL, Revue des Etudes Ethnographiques et Sociologiques, Paris, 1909, σελίς 1 & Ε.Β Tylor: EARLY HISTORY OF MEN, London, 1911, σελίς 206). 
Η στήλη δυστυχώς δεν υπάρχει πλέον, καθώς καταλήγει λεία αρχαιοκαπήλων, αλλά διασώζεται το σκαρίφημα με την ακριβή αποτύπωσή της από την Ιταλό αρχαιολόγο M. Cuarducci, όταν διαμένει στην ταβέρνα του Σπύρου Καλαϊτζάκη το 1938 στα Χανιά . (1) Στην Εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ας δούμε τοις Ιστορικές Aναφορές, από το κείμενο του Αρριανού. 1. Στην μάχη των Θηβών. Στην πολιορκία της Θήβας ο Αρριανός μας δίνει μια πρώτη περιγραφή της συμμετοχής των Κρητών τοξοτών.
« Εκεί λοιπόν στο χαράκωμα ο Περδίκας ενώ προσπαθούσε να εισέλθει σε αυτό με την βία, χτυπήθηκε και μεταφέρθηκε στο μακεδονικό στρατόπεδο σε κακή κατάσταση και με δυσκολία σώθηκε από το τραύμα του. Τους Θηβαίους όμως τους απέκλεισαν στην κοίλη οδό προς τον ναό του Ηρακλή,, όσοι όρμησαν με τον Περδίκκα και με τους Κρητικούς τοξότες, που έστειλε ο Αλέξανδρος στο χαράκωμα.
Κατά το διάστημα που οι Θηβαίοι προχωρούσαν προς το Ηράκλειον, οι Μακεδόνες τους ακολουθούσαν από πίσω. Οι Θηβαίοι στράφηκαν με βοή εναντίοντους και οι Μακεδόνες οπισθοχώρησαν. Εκεί σκοτώθηκαν ο Ευρυβώτας ο αρχηγός των Κρητών τοξοτών και από τους Κρητικούς τοξότες περίπου 70.
Την ίδια στιγμή όταν είδε ο Αλέξανδρος ότι οι δικοί του οπισθοχώρησαν και τράπηκαν σε φυγή, όρμησε εναντίον των Θηβαίων με την φάλαγγα συντεταγμένη και τους απώθησε μέσα στις πύλες της πόλης, οι οποίοι με την σειρά τους τράπηκαν πανικόβλητοι σε άτακτη φυγή και δεν πρόλαβαν να κλείσουν τις πύλες της Θήβας. » (2) 2. Στην μεγάλη μάχη της Ισσού. Πριν την μάχη της Ισσού ο Αλέξανδρος όπως πάντοτε έκανε, εμψυχώνει την ελληνική στρατιά, με ειδικές αναφορές στο κάθε μάχιμο τμήμα της. Τονίζει ακόμη την ιδιαίτερη ελλαδική καταγωγή αυτών των τμημάτων μάχης και τους υπενθυμίζει το ένδοξο ιστορικό τους παρελθόν.
Στο σημείο αυτό αναφέρεται στον Αθηναίο στρατηγό Ξενοφώντα και τους έλληνες στρατιώτες που ονομάστηκαν Μύριοι, και συμπολέμησαν το 401 π.Χ με τον Πέρση Κύρο κατά του αδελφού του Αρταξέρξη, στον περσικό εμφύλιο πόλεμο. Συγκρίνοντας την επιτυχή επιστροφή στην Ελλάδα των Μυρίων υπό την ηγεσία του Ξενοφώντα, τους υπενθυμίζει ότι οι πρόγονοί τους αυτοί, καίτοι δεν είχαν την δική τους προετοιμασία και εκπαίδευση, κατάφεραν να επιβιώσουν, παρά το γεγονός ότι δεν διέθεταν Θεσσαλούς ιππείς, ούτε Βοιωτούς ή Πελοποννήσιους ή Θράκες ή Μακεδόνες, ούτε τους περίφημους τοξότες της Κρήτης.
Παρά ταύτα επέστρεψαν από την Μαύρη θάλασσα στην Ελλάδα νικώντας όλους όσους αντιστάθηκαν σε αυτή τους την πορεία προς την πατρίδα. (3) Κατά την παράταξη των αντιπάλων στρατών, πριν από την μεγάλη μάχη στην Ισσό καταγράφεται στο ιστορικό κείμενο, ο χώρος τάξης στο πεδίο της μάχης στο οποίο τοποθέτησε ο Αλέξανδρος τους Κρητικούς του. Τους τοποθετεί και στην δεξιά πλευρά της ελληνικής παράταξης, αλλά και στην αριστερά. Οι Κρήτες τοξότες λειτουργούν σαν ελεύθεροι καταδρομείς του πεζικού, με βάση το σχέδιο μάχης του Αλέξανδρου. Ειδικότερα και σε σχέση με την δεξιά πλευρά στο πλέον ακραίο σημείο της, τοποθετήθηκε ένα μεικτό τμήμα εφόδου μάχης από πρόδρομους ιππείς, που προηγούνταν δηλαδή του κυρίως ιππικού, με Παίονες και Αγριάνες αρχηγοί των οποίων ήταν αντίστοιχα οι Πρωτόμαχος και Αρίστων και Κρήτες τοξότες.
Οι Κρήτες τοξότες και μέρος των ιππέων τάχθηκαν σε σχήμα γωνίας, για να καλύπτουν την βαριά φάλαγγα μάχης που είχε χωρισθεί σε δύο τμήματα – πτέρυγες, ένα στραμμένο προς τον Δαρείο και την κύρια δύναμή του και το άλλο στραμμένο προς τα νώτα τους προς το βουνό αντικριστά με την άλλη δύναμη των Περσών, για να αποφύγουν την περικύκλωση από τους πέρσες, που ήταν πολυπληθέστεροι από τους Έλληνες.
(4) Οι Κρήτες λοιπόν τάχθηκαν Εις Επικαμπήν ή αλλοιώς σε Επικάμπιον Τάξιν, δηλαδή όταν η δεξιά πλευρά στο μέτωπο της μάχης στρέφεται δεξιά και αριστερά σαν σκελίδα, σαν λαβή, και κάμπτεται αρκετά ώστε να σχηματίζει στην πίσω πλευρά του μετώπου άλλο ιδιαίτερο μέτωπο, έτσι ώστε η παράταξη της δεξιάς πτέρυγας να είναι αμφίστομη για να αποφεύγει την περικύκλωση από τους πολυάριθμους Πέρσες. Η εφαρμογή της γεωμετρίας στο πεδίο της μάχης, αποκαλύπτει την ιδιοφυΐα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπου η ποιότητα αντιπαρέρχεται την ποσότητα, όπου η στρατηγική αντιμετωπίζει το μέγα πλήθος.
Στο άκρο της αριστερής πτέρυγας ο Αλέξανδρος παρέταξε τους Κρήτες τοξότες και τους Θράκες. Παραπέρα από αυτούς έταξε το ιππικό. Έργο πολεμικό και καθήκον των Κρητών, ήταν η κάλυψη πεζών και ιππικού και οι καταδρομικές δολιοφθορές κατά του εχθρικού πεζικού και ιππικού. Ο απόλυτος συντονισμός, η συνεργασία με το φίλιο πεζικό και ιππικό και η ακριβής χρονική εκτέλεση της δράσης των Κρητών, ήταν κρίσιμη γιατί αφορούσε τον διεμβολισμό της εχθρικής παράταξης σε ολόκληρο τον χρόνο που διαρκούσε η μάχη, σε διαρκή πάντοτε επαφή με τον Αλέξανδρο και το επιτελείο του.
Με άλλα λόγια ένα πολυσύνθετο καθήκον μάχης, εξαιρετικά δύσκολο.
Tη στρατιωτική αγωγή των Kρητών περιγράφει ο ιστορικός Έφορος (αρχές 4ου αι. π.X., – έως 330 π.X.), που μεταξύ άλλων λέγει: «Kαι των δώρων τιμιώτατα αυτοίς είναι τα όπλα». (Kαι από τα δώρα, τα όπλα γι’ αυτούς χαίρουν μεγαλύτερης εκτίμησης). «…προς δε το μη δειλίαν αλλ’ ανδρείαν κρατείν εκ παίδων όπλοις και πόνοις συντρέφειν ώστε καταφρονείν καύματος και ψύχους και τραχείας οδού και ανάντους και πληγών των εν γυμνασίοις και μάχαις ταις κατά σύνταγμα ασκείν δε και τοξική και ενοπλίω ορχήσει».
[Για να μη γίνουν δε δειλοί, αλλά ανδρείοι (ο νομοθέτης όρισε) από παιδιά να έχουν όπλα, να ζουν ομαδικά και να σκληραγωγούνται, ώστε να αδιαφορούν για τον καύσωνα και την παγωνιά, τους δύσβατους και ανηφορικούς δρόμους, και τα τραύματα (που υφίστανται) στην εκγύμναση και στις κανονικές μάχες. Nα ασκούν δε και την τέχνη του τοξεύειν και τον ένοπλο χορό].
3. Στην Μέμφιδα της Αιγύπτου. Στην Μέμφιδα της Αιγύπτου ο Αλέξανδρος διόρισε νομάρχες, φρούραρχους, δέχθηκε πολλούς πρέσβεις από την Ελλάδα και αναδιοργάνωσε την διοίκηση της Στρατιάς. Στα πλαίσια αυτά διόρισε διοικητή των τοξοτών τον Ομβρίωνα από την Κρήτη. (5) Συμπληρωματικά σε όλα τα παραπάνω να αναφερθεί, ότι οι 2.000 Κρήτες τοξότες ήταν χωρισμένοι σε 3 λόχους. Οι κρητικοί που έλαβαν μέρος στην εκστρατεία, έλαβαν το όνομα ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, δηλαδή «Οι Του Αλεξάνδρου», τονίζοντας ότι ήταν οι στρατιώτες του Μεγαλέξανδρου.
Το όνομα αυτό υπάρχει μέχρι και στις ημέρες μας και το επίθετο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, το έχουν πολλοί Κρήτες, και το πιό πρόσφατο ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗΣ, θα πρέπει να κάνει εξαιρετικά υπερήφανους αυτούς τους Πελασγούς Κρήτες, μια και δηλώνει, ότι κάποιος μακρινός τους πρόγονος, ήταν και αυτός εκεί. Ήταν στην εκστρατεία. Οι Κρητικοί αναφέρονται στα διάφορα recencio, (Ιστορικές Aναφορές ) για την συμμετοχή τους στην εκστρατεία, όπως αναφέρθηκε πριν.
Ο κάθε τοξότης είχε στην φαρέτρα του 20-25 βέλη και η ταχυβολία των τοξοτών, ήταν 4-5 βέλη το λεπτό, με βολή 300-350 μέτρα. Οι 2.000 Κρήτες τοξότες της εκστρατείας, είχαν δυνατότητα να ρίξουν μία βροχή από 15.000 βέλη, μέσα σε διάστημα έξι λεπτών. Το κόστος του κάθε βέλους, ήταν δύο οβολοί περίπου. 
Κρητικός τοξότης Ενδυματολογική έρευνα-εικονογράφηση του Χρήστου Γιαννακόπουλου για τις Εκδόσεις Περισκόπιο- Στη μάχη του Γρανικού ποταμού, οι Kρήτες τοξότες πολέμησαν στο δεξιό της ελληνικής παρατάξεως. Mετά τη μάχη έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον των Πισιδών και την εκκαθάριση των γνωστών δύσβατων στενών της Kιλικίας.
Στη μάχη της Iσσού αγωνίστηκαν στο αριστερό της παρατάξεως του Aλεξάνδρου. Mετά τη μάχη έλαβαν μέρος σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στον Aντιλίβανο, όρος της σημερινής Συρίας. Η κάθε εξάλεπτη βολή, είχε κόστος 5.000 δρχ. Σε μία πλήρη βολή 10-15 λεπτών, θα έπεφταν συνολικά 37.500 βέλη, τα οποία είχαν κόστος δύο τάλαντα.
Συγκριτικά αναφέρουμε, ότι οι Πέρσες είχαν απέναντι στους 2.000 Kρήτες, 10.000 δικούς τους τοξότες. Σε μία πλήρη βολή 10-15 λεπτών, οι Κρήτες έριχναν 37.000 βέλη και οι Πέρσες τους έριχναν μία καταιγίδα 750.000 βελών, κόστους 160 ταλάντων. Αναλογία ένα προς είκοσι. Στην εκστρατεία της Ινδίας οι Κρήτες τοξότες αυξήθηκαν και έφτασαν τους 3.000 και η βροχή από βέλη έφτανε σε μία πλήρη βολή 10 – 15 λεπτών, τα 150.000 βέλη, κόστους 8 ταλάντων.
(6) Κάπως έτσι ήταν το στράτευμα που οδήγησε ο Αντίοχος στην μεγάλη εκστρατεία του που αποκαλείται έκτοτε ¨Αντιόχου Ανάβασις». Ο Μακεδόνας βασιλιάς σύμφωνα πάντα με τις πηγές συγκέντρωσε στρατό 45- 50.000 ανδρών. Αποτελείτο από 10.000 Έλληνες μισθοφόρους, 8.000 αργυράσπιδες, 2.500 Κρήτες τοξότες, 2.000 εταίρους, 1.000 επιλέκτους ιππείς του Αγήματος, καθώς επίσης και σώματα άλλων Ελλήνων και Ασιατών. Όταν κατα την αρχαιότητα ήθελαν να μιλήσουν για ένα λαό, που είχε την πιο μεγάλη αγάπη για την πατρίδα του, ανέφεραν τους Kρητικούς.
O Mέτελλος (Τέταρτος Μακεδονικός Πόλεμος οι Ρωμαίοι έστειλαν το στρατηγό Κόιντο Καικίλιο Μέτελλο) πρώτα επιτέθηκε κατά της Kυδωνίας. Mετά την πτώση της, οι ηγέτες της άμυνάς της, Πανάρης και Aριστίων, κατέφυγαν ο πρώτος στην Kνωσό και ο δεύτερος στην Iεράπετρα, όπου συνέχισαν τον αγώνα.Γενναία αντιστάθηκαν και οι πόλεις Λάππα, Eλεύθερνα, Λύττος. Mετά τις Kυνός Kεφαλές 197 π.X., την Πύδνα 168 π.X., την Kόρινθο 146 π.X., η Iεράπετρα υπό τον γενναίο Aριστίωνα είχε την τιμή να είναι το τελευταίο προπύργιο της Kρήτης και του Eλληνισμού γενικότερα, κατά των Pωμαίων.
Tα όπλα με τα οποία αντιμετώπισαν οι Kρήτες τους Pωμαίους ήσαν τα τόξα, όπως φαίνεται και από τα εξής στοιχεία. O Διόδωρος αναφέρει: «…τους Kρήτας εζηλώσθαι την τοξικήν και το τόξον κρητικόν ονομασθήναι…». (Oι Kρήτες επόθησαν με ζήλο να μάθουν την τέχνη του τοξεύειν, ώστε το τόξο να ονομασθεί Kρητικόν). O Διόδωρος (90-20 π.Χ.) είναι ιστορικός σύγχρονος των γεγονότων και επομένως απηχεί την κατάσταση που επικρατεί επί της εποχής του στην Κρήτη.
4. Νέαρχος του Ανδροτίμου ο Κρητικός, ο Αρχιναύαρχος της Στρατιάς. Κρητικός στην καταγωγή, από την Λατώ. Γεννήθηκε στην Κρήτη και σε ηλικία 12 ετών μετακόμισε με τους γονείς του στην Αμφίπολη της Μακεδονίας. Ο πατέρας του υπήρξε ο προσωπικός γιατρός του παππού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Αμύντα, καθώς και του Φιλίππου. Από τους στενότερους παιδικούς φίλους του Αλεξάνδρου. Μαζί του στην Μίεζα στην σχολή του Αριστοτέλη. Από τα παιδικά χρόνια, έως τον θάνατο του Αλέξανδρου, ήταν δίπλα του. 
Το αρχαίο θέατρο της Μίεζας Μία από τις πλέον εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής του και πολύτιμος συνεργάτης του Αλεξάνδρου, από τους πλέον έμπιστους και αφοσιωμένους φίλους του. Αντιπροσωπεύει την προίκα –δώρο της λεβεντογέννας Κρήτης στον θεόσταλτο Αλέξανδρο, στον κοινό αγώνα των Ελλήνων.Στρατιωτικός και θαλασσοπόρος, ερευνητής και συγγραφέας.
Πολύμορφη και πολυτάλαντη προσωπικότητα, με ανησυχίες ταυτόσημες του Αλεξάνδρου, συμμετείχε σε όλες τις εκστρατείες του μεγάλου ηγέτη και αδελφικού φίλου του.
Ο Αλέξανδρος με την ανάληψη της ηγεσίας, εντάσσει αμέσως τον Νέαρχο, στο σώμα των εταίρων. Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων ο Νέαρχος διοικεί περιοχές της Μ .Άσίας, που εκτείνονται από την έναντι του Καστελόριζου ακτή, μέχρι και την περιοχή των Αδάνων, απέναντι από την Κύπρο.
Στις επιχειρήσεις στο σημερινό βόρειο Αφγανιστάν και νότιο Ουζμπεκιστάν, ο Νέαρχος ενίσχυσε τον στρατό του Αλεξάνδρου και με άλλους Έλληνες οπλίτες. Με την κατάληψη της Αόρνου Πέτρας στο βορειοανατολικό Πακιστάν ο Νέαρχος προέβη σε αναγνώριση της περιοχής. Με εντολή του Αλεξάνδρου ναυπηγεί νέο στόλο με 2.100 πλοία ειδικού τύπου. Η αυστηρή επιλογή των ναυτών και ο διορισμός διοικητών τριηράρχων, έφεραν την σφραγίδα του μεγάλου άντρα της Κρήτης.
Επί δύο χρόνια ο Νέαρχος και ο Αλέξανδρος εξερεύνησαν τους ποταμούς Ινδό,΄Υφαση,Υδάσπη,Υδραώτη και Ακεσίνη. Ιστορικό κομμάτι διθυραμβικής εκτέλεσης, της παγκόσμιας χαρτογράφησης του πλανήτη γη, συνιστούσε η θαλάσσια πλεύση από τις εκβολές του Ινδού ποταμού στο σημερινό νότιο Πακιστάν, προς τον Ευφράτη ποταμό, κοντά στο σημερινό Κουβέιτ και στα θαλάσσια σύνορα Ιράκ-Σαουδικής Αραβίας και παραπέρα προς την άγνωστη ωκεάνια ναυσιπλοΐα.
Ο Αλέξανδρος ξεκινάει από τα Πάταλα – Δέλτα Ινδού ποταμού, σημερινό Πακιστάν και διασχίζει την έρημο που εκτείνονταν από το Καράτσι του Πακιστάν μέχρι τα στενά του Ορμούζ στο σημερινό Ιράκ, απέναντι από την σημερινή πόλη Ομάν της Σαουδικής Αραβίας, με μαρτυρικές συνθήκες χωρίς νερό και τρόφιμα, σε ένα Γολγοθά δύο μηνών, από τις ακτές του Πακιστάν και του Ιράν, από τον Ινδικό ωκεανό μέχρι τον Περσικό Κόλπο! Φθάνει με εξουθενωμένη στρατιά στα Πούρα στην ενδοχώρα του σημερινού Ιράν και κατευθύνεται στο σημερινό νοτιοδυτικό Ιράν.
Στο αντίστοιχο διάστημα ο Νέαρχος αντιμετωπίζει παρόμοιο ναυτικό Γολγοθά, με όμοια προβλήματα έλλειψης νερού και τροφής, ξεκινώντας τον εκπληκτικό του πλού τον Σεπτέμβριο του 325 π.Χ, διαπλέοντας το δέλτα του Ινδού ποταμού. Στις παραθαλάσσιες ζώνες του σημερινού Πακιστάν και Ιράν πραγματοποιείται ηπρώτη καλημέρα μεταξύ του ανθρώπου και της φάλαινας. Η πρώτη παγκόσμια περιγραφή που μας διασώζει στο ημερολόγιό του ο Νέαρχος είναι εξαιρετικά γλαφυρή. Ας την προσεγγίσουμε: [ Eνώ ο στόλος έπλεε στον κόλπο Gwatar(Κατάρ), όπου είναι σήμερα τα σύνορα του Πακιστάν και του Ιράν, παρουσιάστηκε το θέαμα τεράστια κήτη να πλέουν, και να αφήνουν από το σώμα τους να εκτινάσσονται σε αρκετό ύψος, πίδακες αφρισμένου νερού. Επρόκειτο για φάλαινες, τις οποίες οι Ευρωπαίοι ΄Ελληνες (ίσως) έβλεπαν για πρώτη φορά. Τα θαλάσσια τέρατα οπλισμένα με καταπληκτική δύναμη μπορούσαν με ένα μόνο κτύπημα της ουράς να συντρίψουν το πλέον γερό σκάφος.
Μπροστά σε αυτόν τον φοβερό και άγνωστο εχθρό, όλοι αμέσως πανικοβλήθηκαν. Ο Νέαρχος πέρασε γρήγορα και διαδοχικά από όλα τα πλοία και έδωσε θάρρος στα πληρώματα. Διέταξε συγκεκριμένα να τεθούν τα πλοία σε παράταξη μάχης, σαν να επρόκειτο για ναυμαχία, με τις πρώρες και τα έμβολα προς την πλευρά των φαλαινών. Με το σύνθημά του, όλοι μαζί με τις σάλπιγκες, τα κουπιά, τις ασπίδες, και οτιδήποτε άλλο μέσο, θα προκαλούσαν δαιμονιώδη θόρυβο.
Έτσι και έγινε. Οι φάλαινες τρομαγμένες εξαφανίστηκαν μέσα στο νερό, για να εμφανιστούν ξανά σε μεγάλη απόσταση από τα πλοία, στο ανοικτό πέλαγος. Για άλλη μία φορά ο μεγάλος Κρητικός, ο Νέαρχος του Ανδροτίμου από την Λατώ της Κρήτης, κέρδισε την εμπιστοσύνη των ανδρών του. ] (7) Το μαρτύριο του Νεάρχου και των γενναίων ναυτών του, διαρκεί ογδόντα περίπου ημέρες.
Στα μέσα Δεκεμβρίου του 325 π.Χ οι δύο παιδικοί φίλοι συναντώνται με τις ακόλουθες συγκλονιστικές συνθήκες, βιώνοντας την θέλησή τους για την εξερεύνηση του αγνώστου. Ο Νέαρχος με τον υποναύαρχό του τον Αρχία που κατάγονταν από την Πέλλα και 6 αξιωματικούς, φεύγει από την πόλη Ομάν της Σαουδικής Αραβίας όπου είχε αγκυροβολήσει, για να βρει το στρατόπεδο του Αλέξανδρου που βρισκόταν σε απόσταση 150 χιλιομέτρων, την ακριβή θέση του οποίου δεν εγνώριζε. Προχωρώντας αρκετά στην ενδοχώρα του σημερινού Ιράν, συναντήθηκαν με έφιππη περιπολία που είχε στείλει ο Αλέξανδρος προς αναζήτησή τους.
Φθάνοντας τελικά στον Αλέξανδρο με αυτή την εμφάνιση, με μακριά και ταλαιπωρημένα μαλλιά, με γένια και ηλιοκαμένα πρόσωπα και κουρέλια αντί στρατιωτικών στολών, εμπεδώθηκε στον Αλέξανδρο η πεποίθηση ότι στόλος είχε καταστραφεί. Δακρύζοντας είπε στον Νέαρχο, ότι αφού σώθηκε αυτός και ο Αρχίας, θα αισθάνεται κάπως ελαφρότερη την συμφορά. Εξίσου συγκινημένος ο Νέαρχος του απήντησε, ότι και ο στρατός και ο στόλος σώθηκαν και αυτοί ήρθαν για να του αναγγείλουν την χαρμόσυνη είδηση.
Κλαίγοντας ο Αλέξανδρος αγκάλιασε τον παιδικό του φίλο από την Κρήτη και φώναξε: αυτή η είδηση μου έφερε μεγαλύτερη χαρά από τις νίκες μου στην Ασία. Ο Νέαρχος και οι συνεργάτες του τιμήθηκαν με πολύτιμα δώρα από τον Αλέξανδρο. Τον Φεβρουάριο του 324 π.Χ στα Σούσα, σε μία λαμπρή τελετή, τιμήθηκε από τον Αλέξανδρο με χρυσό στέφανο γιατί πραγματοποίησε τον περίφημο Περίπλουν του Ινδικού Ωκεανού και την πρώτη παγκόσμια χαρτογράφηση της περιοχής.
Στο τέλος της ζωής του Αθάνατου Αλέξανδρου, ο μεγάλος άνδρας της Κρήτης ο Νέαρχος, ταύτισε το δικό του όνομα και το όνομα της Κρήτης, με τις ενδοξότερες σελίδες της ελληνικής και παγκόσμιας ναυσιπλοΐας, περιγράφοντας τα επικίνδυνα ταξίδια και μάχες στο άγνωστο και την όμορφη δύναμη της φύσης.
Το ισχυρό συγγραφικό ταλέντο του Νεάρχου, επηρέασε για αρκετούς αιώνες τον τρόπο σκέψης και συγγραφής πολλών μεταγενέστερων ερευνητών και συγγραφέων, σε παγκόσμιο επίπεδο. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, προσχώρησε στον Αντίγονο και στον γιό του, Δημήτριο τον πολιορκητή. Το 315 π.Χ για τελευταία φορά, παρουσιάζεται να ναυπηγεί στόλο στην Φοινίκη για τους Αντιγονίδες.
Πιθανολογείται ότι φονεύθηκε στην μάχη της Ιψούς το 301 π.Χ, ή, ότι επέστρεψε στην Μακεδονία. Συνέγραψε το:- «Αμφί Τω Περίπλω», το πρώτο ναυτικό ημερολόγιο της παγκόσμιας ιστορίας, που αποτέλεσε βασική ιστορική πηγή για τον Λεύκιο Φλάβιο Αρριανό. Διεσώθησαν αποσπάσματα του έργου του, από τον Muller στη συλλογή Scriptrer Alexandri Magni. (Κ. Μύλλερ- Παρίσι 1846). Β 
Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ – Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ Γράφει ο ΜΙΝΩΣ ΣΟΦΟΥΛΗΣ Το 335 π.Χ. 500 Κρήτες τοξότες, συμπολεμούν με τους Μακεδόνες, εναντίον των Θηβαίων, που -βοηθούμενοι από τους Αθηναίους- είχαν ξεσηκωθεί εναντίον του βασιλιά της Μακεδονίας, μόλις κυκλοφόρησε η φήμη ότι είχε σκοτωθεί ο Αλέξανδρος. Στη σύγκρουση εκείνη έπεσαν 70 τοξότες και… ο αρχηγός τους. «…Και Ευρυβώτας τε ο Κρης πίπτει ο ταξιάρχης και αυτών των τοξοτών ες εβδομήκοντα.
» (Αρριανός). Μα πώς βρέθηκαν οι Κρήτες τοξότες κάτω από τα τείχη της Θήβας πριν αρχίσει η εκστρατεία εναντίον των Περσών υπό την αρχηγία του Αλέξανδρου, όπως είχε συμφωνηθεί στη συνέλευση της Κορίνθου το 336 π.Χ.; Τους Κρητικούς δεν τους ενδιέφερε η απόφαση που πήραν όλες οι ελληνικές πόλεις εκτός της Σπάρτης [αφού οι Σπαρτιάτες απάντησαν πως το έθιμό τους είναι να αρχηγεύουν στον πόλεμο και όχι ν’ ακολουθούν άλλους: «…Ίδιον ημών είναι να άγωμεν και ουχί να αγώμεθα.»] να βοηθήσουν (με βαριά καρδιά!) τον Μακεδόνα στρατηλάτη.
Αυτοί είχαν πάρει την απόφαση να σταθούν δίπλα στους Μακεδόνες πολύ ενωρίτερα και η αιτία ήταν ο πατριώτης τους Νέαρχος. Ο πατέρας του ο Ανδρότιμος, που καταγόταν από τη Λατώ της Κρήτης, έφυγε από το νησί και εγκαταστάθηκε στην Αμφίπολη της Μακεδονίας. Λόγω των ικανοτήτων του βρέθηκε στην αυλή του Φιλίππου και εκεί άρχισε η φιλία του Νεάρχου με τον συνομήλικό του Αλέξανδρο.Μια φιλία που έμεινε αταλάντευτη έως το τέλος του μεγάλου στρατηλάτη.
Τον ακολούθησε στην Ιλλυρία, όπου εξορίστηκε από τον πατέρα του, επειδή αντέδρασε στον δεύτερο γάμο του, κάτι που έβαζε στο περιθώριο τη μητέρα του Ολυμπιάδα. Μετά τη συμφιλίωση Φιλίππου – Αλεξάνδρου, επέστρεψαν και οι δύο από την εξορία αλλά και πάλι ο Νέαρχος εξορίστηκε επειδή ο βασιλιάς δεν τον ήθελε κοντά στον διάδοχο.
Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΤΟΞΟΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ Μ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Μόλις ο Αλέξανδρος ανέβηκε στον θρόνο ο Νέαρχος γύρισε κοντά στον φίλο του. Με ενέργειες δικές του βρέθηκαν λοιπόν στη Μακεδονία οι Κρήτες τοξότες, που έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην εκστρατεία που ετοιμαζόταν εναντίον των Περσών. Αρχές του 334 π.Χ. πέρασε στην Ασία ο Αλέξανδρος με κύρια δύναμη το Μακεδονικό πεζικό και το Θεσσαλικό ιππικό. Υπήρχε αρχικά και συμμετοχή των ελληνικών πόλεων κατά 20%, χωρίς ποτέ να τις πιέσει, αφού κατά βάθος ήταν εναντίον του και μόλις εύρισκαν ευκαιρία ήταν έτοιμοι για επανάσταση.
Όμως στον περσικό στρατό βρήκε απέναντί του χιλιάδες Έλληνες μισθοφόρους. Στον Γρανικό αναφέρονται 20.000 και στα Γαυγάμηλα 30.000. Απ’ αυτούς πιάστηκαν 2.000 αιχμάλωτοι τους οποίους ο Αλέξανδρος έστειλε στη Μακεδονία να εργάζονται ως δούλοι, επειδή: «.Έλληνες όντες, εναντία τη Ελλάδι, υπέρ των βαρβάρων εμάχοντο.». Αυτοί που έμειναν σταθερά δίπλα στον στρατηλάτη ήταν οι Κρήτες, που εκτός από τοξότες (άριστοι στην αντιμετώπιση δρεπανηφόρων αρμάτων και ελεφάντων) υπήρχαν και αρκετοί πεζοί. Ο ιστορικός Πολύβιος αναφέρει: «.Δια τα ενέδρας, τας επιδρομάς, την σύλληψιν αιχμαλώτων, τας νυκτερινάς περιπόλους, καθ’ όλας τας περιπτώσεις καθ’ ας απαιτείται πονηρία και δράσις μικρού αριθμού ανδρών, κατά γην, όπως και κατά θάλασσαν, οι Κρήτες είναι ακαταγώνιστοι».
Και για τους τοξότες προσθέτει: «…Η ταχυβολία των Κρητών τοξοτών ήταν εκπληκτική…». Οι Κρητικοί θαύμαζαν τον στρατηλάτη αλλά δεν ήθελαν να εκθέσουν και τον πατριώτη τους, για τον οποίο ο ιστορικός Αρριανός γράφει: «…Νέαρχος ο Ανδροτίμου, Κρης, των Αλεξάνδρω τω μεγάλω συστρατευσαμένων, ο διασημότερος…». Ο Αλέξανδρος, εκτιμώντας την προσφορά της Κρήτης, ίδρυσε πόλιν την οποίαν ονόμασε Κρητόπολιν, όπου κατοίκησαν απόστρατοι Κρήτες και άλλοι που ήλθαν από το νησί. Κανέναν άλλο ελληνικό λαό δεν ετίμησε με τέτοια πράξη.
Για την πόλη αυτή ο ιστορικός Διόδωρος γράφει: «.Η αρχαία Κρητόπολις έκειτο επί της οδού της αγούσης από των ακτών της Παμφυλίας, εις Φρυγίαν και εις απόστασιν 5 ωρών προς νότον της Σαλαγούς και 18 προς βορράν της Ατταλείας.». Αντιδραστικές λοιπόν οι Ελληνικές πόλεις αλλά παρ’ όλα αυτά ο Αλέξανδρος δεν έπαυε να λέει ότι ο πόλεμος εναντίον των Περσών ήταν πόλεμος των Ελλήνων και όχι των Μακεδόνων.
Αυτό φαίνεται και από την επιγραφή που είχαν οι 300 περσικές πανοπλίες που έστειλε στην Ελλάδα προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, μετά τη μάχη του Γρανικού: «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες -πλην Λακεδαιμονίων- από των βαρβάρων των την Ασίαν κατοικούντων». Έστειλε επίσης πίσω όσα λάφυρα είχαν αρπάξει οι Πέρσες κατά την εισβολή τους στην Ελλάδα. Η στρατιά προχωρεί στα βάθη της Ασίας και ο Νέαρχος, πάντα δίπλα στον αρχηγό, κερδίζει, με την αξία του, ύψιστα αξιώματα. Όμως το τέλος της εκστρατείας πλησιάζει, ο Ινδός ποταμός είναι το τέρμα. Ο στρατός δεν αντέχει άλλο και οι προετοιμασίες της επιστροφής αρχίζουν. Στο ποτάμι ναυπηγείται στόλος και όλοι προχωρούν προς τις εκβολές του. Ο Αλέξανδρος πίστευε πως η θάλασσα, όπου χυνόταν το ποτάμι, ήταν η ίδια που σχηματίζει τον Περσικό κόλπο, οπότε θα υπήρχε θαλάσσιος δρόμος που από τις εκβολές του Ινδού θα πήγαινε στις εκβολές του Ευφράτη.
Αυτό θα διευκόλυνε τις εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο περιοχές και θα έφερνε σε επαφή λαούς με διαφορετικούς πολιτισμούς. Αυτό που έμενε να γίνει ήταν το ταξίδι, με τα πολλά του προβλήματα, όπως ανεπαρκείς ναυτιλιακές γνώσεις, ακατάλληλα για μεγάλες θάλασσες πλοία κ.λπ. Το κυριότερο όμως ήταν ότι οι άνδρες αντιμετώπιζαν με δέος τον άγνωστο ωκεανό. Ποιον θα έβαζε αρχηγό αυτής της προσπάθειας; Ποιος είχε το ανάστημα να κρατήσει την πειθαρχία και να εμψυχώσει τους άνδρες; Ποιος είχε το θάρρος και την ικανότητα να διαλύσει τις προλήψεις των ναυτών;
Ποιος είχε τόση αφοσίωση προς τον Αλέξανδρο, να προσπαθήσει να φέρει σε πέρας μια τέτοια αποστολή; Ο Αλέξανδρος διάλεξε τον πιστό φίλο, τον ατρόμητο Κρητικό, τον Νέαρχο. Ενώ αρχικά, οι αποσπασμένοι στον στόλο στρατιώτες ήταν απρόθυμοι και έντρομοι από την κακοτυχία τους, να ξανοιχτούν στον άγνωστο ωκεανό, μόλις τους μίλησε, ο τόσο κοντά στον στρατηλάτη, ναύαρχος, τον εμπιστεύτηκαν και οι φόβοι διαλύθηκαν. Ο στόλος, 100 πλοίων, με 12.000 πληρώματα και 2.000 διαλεχτούς μαχητές, για ν’ αντιμετωπίζουν τυχόν εξεγέρσεις, φεύγει προς το άγνωστο.
Μεγάλο πρόβλημα ο ανεφοδιασμός σε τρόφιμα και νερό για τόσα άτομα. Για την αντιμετώπισή του, η στρατιά θα προχωρούσε κοντά στην ακτή, όπου θα οργανώνονταν σταθμοί ανεφοδιασμού και το ίδιο θα έκανε και ο στόλος, αν και υπήρχαν αρκετοί κίνδυνοι για τα πλοία να πλησιάζουν κοντά σε άγνωστες παραλίες. Η στρατιά ξεκίνησε τέλη Αυγούστου 325 π.Χ. και προχώρησε αντιμετωπίζοντας όχι μόνο εχθρικές φυλές αλλά και εχθρικό έδαφος, με φοβερές στερήσεις. Ο στόλος ξεκίνησε τέλη Σεπτεμβρίου αλλά είχε πολλές καθυστερήσεις αντιμετωπίζοντας φοβερούς ανέμους και άγριες τρικυμίες. Αρχές Νοεμβρίου έπιασαν σε σημείο ανεφοδιασμού με απώλειες τρία πλοία και αρκετές φθορές, τις οποίες αποκατέστησαν εκεί. Το περιπετειώδες ταξίδι συνεχίστηκε και τελικά έφθασαν στο κατώφλι του Περσικού κόλπου (Στενό του Hormuz). Εκεί κοντά βρισκόταν και η στρατιά και η συνάντηση του Αλεξάνδρου και Νεάρχου έγινε 15 – 20 Δεκεμβρίου.
Ακολούθησαν χαρές και γλέντια, με τους στρατιώτες να τους στεφανώνουν και να τους ραίνουν με άνθη. ΠΛΟΙΟ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ Ο Αλέξανδρος έδωσε τις εντολές για την πορεία του γυρισμού. Ο στόλος θ’ ακολουθούσε την ανατολική πλευρά του Περσικού κόλπου, θα έφθανε στις εκβολές του Ευφράτη και θα ανέβαινε το ποτάμι έως τα Σούσα. Φλεβάρη του 324 π.Χ. μπήκε η στρατιά στα Σούσα και χωρίς προβλήματα έφθασε ο στόλος. Εκεί έγιναν μεγάλες γιορτές και παντρολογήματα.
Με παρότρυνση του Αλεξάνδρου, εκατό τιτλούχοι παντρεύτηκαν Περσίδες αρχοντοπούλες. Ακόμα και ο ίδιος, αν και είχε ήδη παντρευτεί τη Ρωξάνη, ξαναπαντρεύτηκε τη Στάτειρα, κόρη του Δαρείου. Έδωσε επίσης προίκα σε όλες τις Περσίδες, που έπαιρναν Έλληνες. Στα Σούσα παντρευόταν συμβολικά η Δύση με την Ανατολή (όπως είναι φυσικό, οι στρατιώτες δεν θα περίμεναν να παντρευτούν Περσίδες, ύστερα από τη διαταγή του Αλεξάνδρου αλλά θα είχαν ήδη ενώσει τη Δύση με την Ανατολή!).
Βέβαια υπήρξαν και αντιδράσεις αλλά με πληρωμένα όλα τα χρέη των στρατιωτών και με πλούσια δώρα σε όσους είχαν διακριθεί στις μάχες, τα πνεύματα ηρέμησαν. Από τα Σούσα, ο Αλέξανδρος πήγε στη Βαβυλώνα, όπου και πέθανε τον Ιούνιο του 323 π.Χ., σε ηλικία μόλις 33 ετών. Οι στρατηγοί μοιράστηκαν την απέραντη αυτοκρατορία και σε λίγο άρχισαν οι μεταξύ τους διαμάχες. Λίγο μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου η Ρωξάνη γέννησε έναν γιο, που χαροποίησε τον στρατό και τον ονόμασαν Αλέξανδρο. Πριν γεννήσει, έφερε στη Βαβυλώνα τη Στάτειρα (με ψεύτικες υποσχέσεις) όπου βρήκε τον θάνατο. Σίγουρα φοβήθηκε μήπως είχε μείνει και αυτή έγκυος, οπότε θα υπήρχαν δύο διάδοχοι!
Το 319 π.Χ. πέθανε ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αντίπατρος και τη θέση του πήρε ο Κάσσανδρος. Σε μια περίοδο απουσίας του, οι αντίπαλοί του συμμάχησαν με τον βασιλιά της Ηπείρου, έγιναν κύριοι της κατάστασης και η μητέρα του Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδα, επέστρεψε από την Ήπειρο, όπου βρισκόταν, έχοντας υπό την προστασία της τη Ρωξάνη και τον διάδοχο. Οι Μακεδόνες τους υποδέχθηκαν με χαρά αλλά η Ολυμπιάδα -που ήταν σκληρή γυναίκα- άρχισε τις αντεκδικήσεις προκαλώντας την αντιπάθεια του λαού. Ο Κάσσανδρος επιστρέφει νικητής, θανατώνει την Ολυμπιάδα και περιορίζει τη Ρωξάνη και τον διάδοχο (6ετή) στην Αμφίπολη. Και ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των επιγόνων συνεχίζεται!
Τελικά το 311 π.Χ. τα βρίσκουν μεταξύ τους. ΚΑΣΣΑΝΔΡΟΣ Ο Κάσσανδρος ορίζεται στρατηγός της Ευρώπης, μέχρι ενηλικιώσεως του διαδόχου. Όμως δεν κράτησε τον λόγο του και σκότωσε τη μητέρα και τον 12ετή Αλέξανδρο. Έτσι έκλεισε ο κύκλος της οικογένειας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ποιο όμως το τέλος του δικού μας Νεάρχου; Αυτός βρέθηκε στην αυλή του Αντίγονου, ο οποίος εκτιμώντας τα προτερήματά του, τον έκανε κύριο σύμβουλο του γιου του.
«.Παρακατέστησε δε αυτώ (στον γιο του Δημήτριο τον πολιορκητή) και σύμβουλον, Νέαρχόν τε τον Κρήτα, άνδρα πρεσβύτερον και συναστρατευκότα τω Αλεξάνδρω πάσαν την στρατειάν…». Ο Νέαρχος υπηρέτησε το ίδιο πιστά, όπως και τον Μέγα Αλέξανδρο, τον Αντίγονο και τον γιο του, εκτελώντας με αφοσίωση τα καθήκοντα που του είχαν ανατεθεί. Το 312 π.Χ. ο Δημήτριος ηττήθηκε από τον Πτολεμαίο και εκεί πιστεύεται ότι σκοτώθηκε ο μεγάλος Κρητικός.
