Ο καπετάν Σατανάς, υπήρξε μια θρυλική μορφή της Εθνικής Αντίστασης στην Κρήτη. Πρόκειται για τον απόστρατο συνταγματάρχη Χωροφυλακής Αντώνιο Γρηγοράκη, που μπήκε στην Αντίσταση, από τότε που οι Ιταλοί έκαναν την επίθεση εναντίον της Ελλάδος, συνεννοούμενος με τους Βρετανούς, με τους οποίους είχε φιλικές σχέσεις. Δεν γνωρίζουμε πώς πρόεκυψε το προσωνύμιό του Σατανάς, όμως αυτό, τον συνόδευσε ως το θάνατό του στο Κάιρο, αλλά και σε δημοτικό τραγούδι, όπου αναφέρεται με αυτό.
Φωτογραφία: Ο Αντώνιος Γρηγοράκης ή Καπετάν Σατανάς
Η δράση της ομάδας του καπετάν Αντώνη Γρηγοράκη ή Σατανά, άρχισε σχεδόν ταυτόχρονα με την επίθεση της Ιταλίας εναντίον της Ελλάδας. Ο σχηματισμός της ομάδας άρχισε να μορφοποιείται από τότε, όταν ο Γρηγοράκης, έχοντας σχέση με τους Άγγλους, επισκέπτονταν το αγγλικό προξενείο του Ηρακλείου και έπαιρνε μέρος σε συσκέψεις υπό τον πρόξενο Τζων Πέντλμπερι, με τον οποίο είχε φιλία.
Αυτός ο δραστήριος Άγγλος, όσο ζούσε στην Κρήτη από το 1930, δημιούργησε ένα μύθο γύρω από το όνομα του. Ήταν αρχαιολόγος και διαδέχθηκε τον σερ Άρθουρ Έβανς στην Κνωσό και, όταν ξέσπασε ο πόλεμος, τότε το υπουργείο Πολέμου της Βρετανίας του ανέθεσε να οργανώσει την αντίσταση κατά των Γερμανών στο Ηράκλειο, δεδομένου ότι γνώριζε καλά τους Κρητικούς, ήταν γνώριμους σε πολλούς και μιλούσε τα ελληνικά με κρητική προφορά. Επιπλέον είχε περπατήσει όλη την Κρήτη.
Οι Γερμανοί τον είχαν αποκαλέσει «Λόρενς της Κρήτης» και τον καταζητούσαν, μόλις κατέλαβαν την Κρήτη. Αλλά, τον εκτέλεσαν, αγνοώντας ποιον εκτελούν, όταν τον βρήκαν βαριά τραυματισμένο σε ένα σπίτι στο Ηράκλειο. Ήταν λίγες ημέρες μετά την κατάληψη του νησιού.
Φωτογραφία: O άγγλος Πέντλμπερι με κρητική φορεσιά
Ο Πέντλμπερι πολέμησε με τους Κρητικούς και τραυματίστηκε. Γερμανοί στρατιώτες τον ανακάλυψαν αργότερα βαριά τραυματισμένο στο σπίτι της Αριστέας Δροσουλάκη, που ήταν γυναίκα ενός από τους άντρες του. Τον σήκωσαν και τον έστησαν στον τοίχο και, όταν εκείνος δεν απάντησε στις ερωτήσεις τους, τον εκτέλεσαν.
Ο Αντώνιος Γρηγοράκης όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος από τους Ιταλούς, άρχισε τις συσκέψεις στο Αγγλικό Προξενείο με άλλους Κρητικούς οπλαρχηγούς, όπως ο καπετάν Εμμανουήλ Μπαντουβάς. Η πρώτη σκέψη τους ήταν να πραγματοποιηθεί ένα μεγάλο σαμποτάζ στα κατεχόμενα από τους Ιταλούς Δωδεκάνησα και ειδικότερα στην Κάσο. Θα έπαιρναν μέρος 10 Βρετανοί σαμποτέρ και οι Κρητικοί Εμμανουήλ Γ. Μπαντουβάς, Αντώνιος Γρηγοράκης ή Σατανάς, Γεώργιος Στεφ. Δραμουντάνης, Αναστάσιος Μπουτζαλής, Αντώνιος Καράς, Απόστολος Ξωμεριτάκης, Γεώργιος Κόλιας και Αθανάσιος Αντωνόπουλος. Το οργάνωσαν, αλλά όταν ξεκίνησαν να το πραγματοποιήσουν μια βλάβη στο καΐκι, τους ανάγκασε να γυρίσουν πίσω άπρακτοι.
Λίγο καιρό αργότερα, τον Απρίλιο του 1941 επακολούθησε η γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Ο Γρηγοράκης, έβλεπε ότι τα πράγματα δυσχεραίνονται. Γι’ αυτό έκανε μια συγκέντρωση περίπου 100 φίλων του στη γενέτειρά του τον Κρουσώνα Μαλεβυζίου και έριξε την ιδέα να είναι έτοιμοι να σχηματίσουν ομάδα και να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τον εχθρό αν αυτός πατήσει στο νησί τους.
Μετά από λίγες μέρες οι Άγγλοι έχοντας πληροφορίες ότι οι Γερμανοί θα επιχειρήσουν να καταλάβουν την Κρήτη, υπέδειξαν στον καπετάν Σατανά με περίπου 50 άνδρες, να επιτηρεί την περιοχή της Νίδας, υπό τη διοίκηση δύο Άγγλων αξιωματικών.
Εκεί, επειδή ήταν επίπεδη η επιφάνεια του εδάφους, είχε προετοιμαστεί ο καπετάν Σατανάς έγκαιρα με τους Άγγλους, να αποτρέψουν την προσγείωση γερμανικών αεροπλάνων. Κατά την αφήγηση του Ανδρέα Σκουλά ή Τζιβαλαντρέα από τα Ανώγεια, πήγαιναν πολλές μέρες πριν ο Άγγλος αξιωματικός Πέντλμπερι και ο καπετάν Σατανάς μαζί με Ανωγειανούς που δούλεψαν εθελοντικά και σκόρπιζαν μεγάλες πέτρες από τις πλαϊνές πλαγιές στο επίπεδο μέρος της Νίδας, για να μην είναι εφικτή η προσγείωση.
Όταν αργότερα άρχισαν οι εχθροπραξίες με τους Γερμανούς, που έριχναν αλεξιπτωτιστές από τις 20 Μαΐου 1941, συγκεντρώθηκαν 500 και πλέον μαχητές φίλοι του Γρηγοράκη και υπό τις διαταγές του πολέμησαν ανδρεία στις περιοχές Γιοφυράκια, Τσαλικάκι, Μετόχι, Γάζι και Χανιόπορτα, του Ηρακλείου, σιμά στα Ενετικά τείχη. Οι άνδρες του Γρηγοράκη ήταν προετοιμασμένοι, γιατί στον Κρουσώνα πριν τη μάχη είχε οργανωθεί πολιτική επιστράτευση και είχαν διανεμηθεί 400 όπλα, που τους είχαν προμηθεύσει οι Βρετανοί.
Πολεμούσαν μέχρι την οριστική κατάληψη της Κρήτης, σκοτώνοντας πολλούς Γερμανούς και κυριεύοντας σημαντικό αριθμό όπλων και άλλων πολεμοφοδίων. Στις επιχειρήσεις αυτές είχαν βέβαια και πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Οι μαχητές του καπετάν Σατανά μάζεψαν πολλούς τραυματίες Άγγλους και Έλληνες και τους μετέφεραν για περίθαλψη και διάσωση στον Κρουσώνα, όπου τους νοσήλευαν οι γιατροί Ιωάννης και Εμμανουήλ Φουντουλάκης και ο Ιωάννης Γεωργαντάς. Επίσης πολλοί Άγγλοι οδηγήθηκαν από τους άνδρες του καπετάν Σατανά στα ορεινά του Κρουσώνα και κρύφτηκαν σε ασφαλή λημέρια, μέχρις ότου διαφύγουν στην Αίγυπτο.
Φωτογραφία: O Aντώνιος Γρηγοράκης ή Καπετάν Σατανάς
Όταν έγινε η οριστική κατάληψη της Κρήτης ο καπετάν Γρηγοράκης ξαναμάζεψε τους φίλους του και τόνισε την ανάγκη συνέχισης του αγώνα εναντίον των ναζιστών με ομάδες αντίστασης. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με την περισυλλογή, περίθαλψη και διαφυγή στην Αίγυπτο των Άγγλων στρατιωτών που είχαν ξεμείνει στην Κρήτη. Ασχολήθηκε ακόμα με την οργάνωση της παθητικής αντίστασης των Κρητικών που έμεναν σε πόλεις. Ήρθε σε επαφή με τους άλλους οπλαρχηγούς της Κρήτης, Εμμανουήλ Μπαντουβά, Γεώργιο Πετρακογιώργη, Δραμουντάνη ή Ιωάννη Στεφανογιάννη, Μιχαήλ Ξυλούρη και τον αντισυνταγματάρχη Ευάγγελο Χαιρέτη και έθεσαν τις βάσεις της ένοπλης ανταρτικής δράσης στην Κρήτη. Τον Αύγουστο 1941 ο Αντώνιος Γρηγοράκης σε συνεννόηση με τους άλλους οπλαρχηγούς της Κρήτης, αναχώρησαν όλοι μαζί στη Μέση Ανατολή, όπου ήρθαν σε επαφή με την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Εμμανουήλ Τσουδερού και το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ) και πήραν οδηγίες για τη συνέχιση του αγώνα και την οργάνωση της κατασκοπείας σε συνεργασία με τους Άγγλους, που θα έρχονταν στην Κρήτη.
Ο καπετάν Γρηγοράκης ή Σατανάς επέστρεψε στην Κρήτη τον Οκτώβριο του 1941 συνοδευόμενος από τον Άγγλο αξιωματικό Τζακ Σμιθ Χιουζ, ο οποίος έφερε μαζί του και ασύρματο. Ο Γρηγοράκης ενημέρωσε και άλλους οπλαρχηγούς αντιστασιακών ομάδων και μαζί άρχισαν με οδηγίες του ΣΜΑ και της ελληνικής κυβέρνησης του Καΐρου, τη δράση εναντίον των κατακτητών. Ένα από τα κύρια μελήματά του ήταν να οργανώσει τον άμαχο πληθυσμό και να εντείνει την προπαγάνδα για να τονώσει το πατριωτικό αίσθημα. Επίσης προώθησε τον ασύρματο σε ασφαλή μέρη και φρόντισε να εξασφαλισθεί στην ύπαιθρο και τις πόλεις η ασφαλής κίνηση των Άγγλων πρακτόρων.
Τον Μάιο του 1942 στη δεύτερη σύσκεψη των οπλαρχηγών της Κρήτης στη θέση «Μύθια» του Ψηλορείτη, αποφασίσθηκε η εκτέλεση πρακτόρων των Γερμανών και άλλων φίλων τους, που είχαν αποθρασυνθεί και προέβησαν σε δολοφονίες πολιτών. Ειδικά για τον Κρουσώνα αποφασίστηκε να εκτελεσθούν οι Τζουλιάδες τους οποίους είχε προσεγγίσει ο αρχηγός της Γερμανικής κατασκοπίας του Ηρακλείου Χάρτμαν και τους είχε καταστήσει όργανά του. Την αποστολή αυτή ανέλαβαν και εκτέλεσαν τέσσερις Κρουσανιώτες αντάρτες. Η εκτέλεση αυτή των Τζουλιάδων είχε δραματικές συνέπειες. Οι Γερμανοί κατέφθασαν στον Κρουσώνα και έκαψαν 17 σπίτια. Η εκτέλεση αυτή είχε ιδιαίτερη σημασία και συμβολισμό. Με βάση τα φιλογερμανικά αισθήματα της συγκεκριμένης οικογένειας οι Γερμανοί μπόρεσαν να σχηματίσουν μια ομάδα που την ονόμασαν «Σώμα Κυνηγών». Η ομάδα αυτή διέπραξε διάφορες βαρβαρότητες. Την ομάδα, ίδρυσε ο λοχίας Φριτς Σούμπερτ (που δικάστηκε μετά ως εγκληματίας πολέμου) και οι Κρητικοί ονόμασαν τα μέλη της, που ήταν κατώτερου επιπέδου από κάθε άποψη, Σουμπερίτες!!!
Φωτογραφία: Τα πρωτοπαλήκαρα του Σατανά που άφησε όταν πήγε για θεραπεία στο Κάιρο
Παράλληλα οι άνδρες της ομάδας του Σατανά, άρχισαν να οργανώνουν σημαντικά σαμποτάζ στο Καστέλι, το Τυμπάκι και το Ηράκλειο, όπου καταστράφηκαν πλέον των 40 γερμανικών αεροπλάνων. Οι Γερμανοί άρχισαν αμέσως τα αντίποινα εναντίον του άμαχου πληθυσμού καίγοντας πολλά σπίτια και εκτελώντας άτομα που θεωρούσαν πως ήταν συγγενείς των ανταρτών. Πολλούς επίσης έκλεισαν στις φυλακές πιστεύοντας, πως έτσι θα καταστείλουν το κίνημα της αντίστασης και θα διαλυθούν οι ανταρτικές ομάδες.
Οι κακουχίες της αντάρτικης ζωής επιδείνωσαν την κατάσταση της υγείας του Γρηγοράκη που είχε προσβληθεί ήδη από καρκίνο και μη μπορώντας να νοσηλευθεί στα βουνά, αναγκάσθηκε να αναχωρήσει μυστικά στην Αίγυπτο τον Ιούνιο του 1942. Εισήχθη για νοσηλεία σε νοσοκομείο. Πριν αναχωρήσει για την Αίγυπτο ο καπετάν Σατανάς συγκέντρωσε τους άνδρες του στο λημέρι του κοντά στην τοποθεσία Βρωμόνερο του Ψηλορείτη και ανέθεσε την αρχηγία της ομάδας του στους μέχρι τη στιγμή εκείνη επιτελείς του οι οποίοι και ανέλαβαν τη διοίκηση των τμημάτων. Επρόκειτο για τους Μενέλαο Ι. Ξυλούρη, Ιωάννη Γ. Ανδρεαδάκη, Χαράλαμπο Νικ. Γιανναδάκη, Νικόλαο Κ. Βιδάκη ή Τσικαλά, Δημήτριο Γ. Δαμαλάκη και Αντώνιο Γ. Δαμαλάκη. Όλοι τους ορκίσθηκαν ενώπιον του Καπετάν Σατανά ότι θα αγωνιστούν στο πλαίσιο των διαταγών των συμμάχων και της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και ανέλαβαν την ευθύνη της διοίκησης των τμημάτων τους. Οι στιγμές ήταν άκρως συγκινητικές…
Εκείνο το διάστημα επειδή τα αντίποινα των Γερμανών κατά των αμάχων έγιναν σκληρότερα, οι Άγγλοι αποφάσισαν να διαλυθούν οι ομάδες αντίστασης και οι αρχηγοί με τα επιτελεία τους να μεταβούν στη Μέση Ανατολή. Έτσι συγκεντρώθηκαν όλοι οι αρχηγοί στον όρμο του Αγίου Σάββα, όπου εξήγησαν στους Άγγλους, ότι δεν δέχονται διάλυση των ομάδων τους. Εκεί στον Άγιο Σάββα όμως κυκλώθηκαν από πολυάριθμους Γερμανούς στρατιώτες. Απέφυγαν όμως να συμπλακούν μαζί τους για να αποφύγουν τα αντίποινα εναντίον του άμαχου πληθυσμού. Τελικά οι συγκεντρωμένοι κατόρθωσαν να διολισθήσουν μέσα από τις γραμμές των Γερμανών χωρίς να γίνουν αντιληπτοί και φυσικά χωρίς να γίνει μάχη.
Τον Αύγουστο του 1942 η ομάδα του απόντος πλέον καπετάν Σατανά έπεσε σε ενέδρα των Γερμανών. Έγινε μάχη. Διέφυγαν αλλά αμέσως έπεσαν σε άλλη ενέδρα στη θέση Πόρος Μηλιάς και με μεγάλη δυσκολία η ομάδα κατόρθωσε να διαφύγει στα ορεινά της επαρχίας Αμαρίου. Η κατάσταση για τους μαχόμενους είχε καταστεί δυσχερέστατη. Η τροφοδοσία ήταν πλέον περιορισμένη, ενώ ο κόσμος κατατρομοκρατημένος και επηρεασμένος από την έντονη προπαγάνδα των Γερμανών, δεν παρείχε στους αντάρτες την απαιτούμενη βοήθεια.
Οι άνδρες της αντίστασης άρχισαν τότε έντονη αντιπροπαγάνδα, κατορθώνοντας να αντιστρέψουν το φρόνημα του κόσμου, ώστε να εξασφαλίζουν άσυλο, πληροφορίες και τροφή. Τον Δεκέμβριο του 1942 οι αντάρτες του καπετάν Σατανά συνοδεύοντας τον Άγγλο με το ψευδώνυμο Μιχάλης ή Φιλεντέμ (Σ.Σ. Πρόκειται για τον Πάτρικ Λη Φέρμορ, που είχε οργανώσει την απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε, στην Κρήτη) ενεπλάκησαν σε μάχη με τους Γερμανούς που τους είχαν κυκλώσει στη θέση Αλώνες Ρεθύμνης, έχοντας μαζί τους και τον ασύρματο. Κάτω από δραματικές συνθήκες, κατόρθωσαν να κρύψουν τα κομμάτια του ασυρμάτου (γεννήτρια, κεραία, σώμα ασυρμάτου κ.λπ.) και να επιτύχουν τη διαφυγή τους χωρίς απώλειες μάλιστα. Από εκεί κατευθύνθηκαν προς το Ρέθυμνο συνοδεύοντας πάντα τον Πάτρικ Λη Φέρμορ, αλλά και εκεί συνεπλάκησαν ξανά με Γερμανούς. Εξασφάλισαν μεν την διαφυγή του Άγγλου «Μιχάλη» ή «Φιλεντέμ» αλλά είχαν δύο νεκρούς άνδρες.
Τον Ιανουάριο του 1943 από την περιοχή Αμαρίου οι αντάρτες κατευθύνθηκαν προς την περιοχή Μαλεβυζίου για να τους βλέπει ο κόσμος και να αναπτερώνεται το ηθικό του και για να κάνουν ορισμένες αντιστασιακές πράξεις, που τους υπέδειξαν οι Άγγλοι. Μετά επέστρεψαν στο Αμάρι και στην συνέχεια γι’ αυτό το σκοπό πήγαν προς την επαρχία Μυλοποτάμου. Τον Μάρτιο του 1943 ένα τμήμα της ομάδας ενεπλάκη σε μάχη με γερμανική δύναμη κοντά στο χωριό Πλάτανος Αμαρίου. Συνέλαβαν αρκετούς Γερμανούς αιχμαλώτους, αλλά είχαν και τρείς αντάρτες νεκρούς. Τον Ιούνιου του 1943, το πολυμελές πλέον αρχηγείο της ομάδας με όλο το επιτελείο, ύστερα από υπόδειξη των Άγγλων αναχώρησε για τη Μέση Ανατολή από τον όρμο του Αγίου Σάββα. Στην Κρήτη έμεινε μόνον ο Μενέλαος Ξυλούρης για να τακτοποιήσει ζητήματα της ομάδας και ορισμένες ατομικές υποθέσεις του και αργότερα, πήγε και αυτός στη Μέση Ανατολή. Τον Οκτώβριο του 1943 τμήμα της ομάδας αυτής σε συνεργασία και με άλλες ομάδες εθνικής αντίστασης πήρε μέρος στη μάχη του Ροδάκινου (Τσιλιβίδικα) των Σφακίων, προξενώντας μεγάλες απώλειες στους Γερμανούς. Άλλο τμήμα της ομάδας τον Νοέμβριο του 1943 κατόρθωσε να απαγάγει την φρουρά του γερμανικού φυλακίου Κρουσώνα, αποτελούμενη από έξι άνδρες.
Φωτογραφία: O Πάτρικ Λη Φέρμορ και ο συνεργάτης του Στάνλευ Μος ντυμένοι Γερμανοί, έτοιμοι για την απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε
Στη συνέχεια, σε συνεννόηση με τους Άγγλους έστειλαν τους αιχμαλώτους στην Αίγυπτο, προξενώντας έντονη καταπτόηση στους Γερμανούς και μεγάλη ικανοποίηση στον κόσμο. Οι άνδρες της ομάδας που είχαν μεταβεί στην Αίγυπτο ήρθαν αμέσως σε επαφή με τον αρχηγό τους Αντώνιο Γρηγοράκη ή Σατανά, που τον πληροφόρησαν λεπτομερειακά για την δράση των ανδρών του στην Κρήτη. Ο καπετάνιος νοσηλεύονταν ακόμα νοσοκομείο. Ήταν όπως γραφτό του να μην ξαναγυρίσει στην Κρήτη για την οποία πολέμησε. Την 1η Οκτωβρίου 1943, πέθανε και ετάφη δημοσία δαπάνη στο Κάιρο. Οι άνδρες του, που πήγαν στην Αίγυπτο, εκπαιδεύτηκαν στην σχολή κομάντος 102 της Ναυτικής Μυστικής Αστυνομίας στην Χάιφα και τον Ιούνιο του 1944 διατάχθηκαν να επιστρέψουν στην Κρήτη. Αποβιβάστηκαν μυστικά στην περιφέρεια Σφακίων στις 10 Ιουνίου 1944. Αμέσως άρχισε η αναδιοργάνωση της ομάδας του Σατανά ενόψει της διαφαινόμενης ήττας των Γερμανών.
Η ομάδα συνέχισε τις επαφές με τους Άγγλους, αλλά και με τον αντιπρόσωπο της ελληνικής κυβέρνησης που έφτασε στην Κρήτη ως στρατιωτικός διοικητής, τον αντισυνταγματάρχη Ανδρέα Νάθενα. Η ομάδα πλέον, ενισχυμένη και με δύο αξιωματικούς, εγκαταστάθηκε σε λημέρια στις ανατολικές υπώρειες του Ψηλορείτη. Τον Ιούλιο του 1944 οι άνδρες της συγκρούσθηκαν με Γερμανούς στη θέση Κορίτσι. Δεν εξακρίβωσαν τις απώλειες των Γερμανών, αλλά μπόρεσαν και τους πήραν αρκετό πολεμικό υλικό και ατομικά είδη των υποχωρούντων. Τον Ιούλιο επίσης, πήραν μέρος σε σαμποτάζ που έγινε στο Σάββα Μαλεβυζίου, κρατώντας την τοποθεσία “Κούσκουρα” Αυγενικής και Κερασσών όπου τοποθέτησαν νάρκες, από τις οποίες ανατινάχθηκαν αρκετά γερμανικά αυτοκίνητα, εισπράττοντας τα συγχαρητήρια Άγγλων αξιωματικών.
Φωτογραφία: H έκθεση του ΓΕΣ/.ΔΙΣ το 1945 σχετικά με τη δράση του Σατανά
Τον Αύγουστο του 1944 ύστερα από συνεχείς παρενοχλήσεις του εχθρού, εξαιτίας μεγάλων σαμποτάζ, έγινε επιχείρηση κύκλωσης των ανταρτών του Ψηλορείτη, σε συνδυασμό με σκληρά αντίποινα κατά των χωρικών, πολλές εκτελέσεις αμάχων και καταστροφή χωριών. Τον ίδιο μήνα οι αντάρτες συγκρούσθηκαν στη θέση Λειβάδα Μαλεβυζίου σκοτώνοντας 3 Γερμανούς και κυριεύοντας αρκετό πολεμικό υλικό. Επίσης τον Αύγουστο η ομάδα συγκρούσθηκε με γερμανική δύναμη στη θέση Πλατύ Πέραμα της περιφέρειας Κρουσώνα. Η μάχη αυτή ήταν αιματηρή με μεγάλες απώλειες και από τις δύο πλευρές. Τέλος τον Αύγουστο του 1944 τμήμα της ομάδας έπεσε σε ενέδρα των Γερμανών προ του χωριού Κηθαρίδα Μαλεβυζίου, αλλά κατόρθωσε να διαφύγει έγκαιρα, χωρίς να υπάρξει συμπλοκή που θα κόστιζε στο χωριό βαρειά αντίποινα.
Τον Οκτώβριο του 1944 οι αντάρτες της απορφανισμένης ομάδας του Σατανά επιτέθηκαν εναντίον γερμανικού φυλακίου στη θέση Σταυρωμένος της περιφέρειας Ηρακλείου. Η επίθεση αυτή είχε αποφασισθεί λόγω της στρατηγικής θέσεως του φυλακίου το οποίο εμπόδιζε την διακίνηση ανταρτών από τη νότια προς την δυτική πλευρά του Ηρακλείου. Τρείς Γερμανοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους και περιήλθε στα χέρια των ανταρτών σημαντικό πολεμικό υλικό, ατομικά είδη των στρατιωτών, καθώς και ένα αυτοκίνητο, που το χρησιμοποιούσαν πλέον οι αντάρτες για τις ανάγκες της ομάδας τους! Τη θέση αυτή κράτησαν υπό τον έλεγχό τους οι αντάρτες έως την Απελευθέρωση, εξασφαλίζοντας την άνετη μετακίνηση αντιστασιακών δυνάμεων στην περιοχή, αφού οι Γερμανοί λόγω διαμορφώσεως του εδάφους δεν μπορούσαν πλέον να ελέγχουν καμιά κίνηση εκεί.
Φωτογραφία: Καπετάν Εμμανούηλ Μπαντουβάς
Παράλληλα με την πολεμική δράση της, η ομάδα συνέχισε το έργο της εκκαθάρισης της περιοχής της από πράκτορες των Γερμανών και άλλα ελεεινά στοιχεία, που τα χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί εναντίον των Ελλήνων πατριωτών. Οι αντάρτες του καπετάν Σατανά συνέχισαν τη δράση τους έως ότου μπήκαν θριαμβευτές στην πόλη του Ηρακλείου, μετά την ήττα των Ναζί και παρέμειναν οργανωμένοι, έως την απόφαση της νόμιμης ελληνικής κυβέρνησης για την οριστική διάλυση όλων των ανταρτικών ομάδων στις 30 Ιανουαρίου 1945, μετά τα αιματηρά Δεκεμβριανά, όταν πλέον άρχισε να σχηματίζεται ο εθνικός στρατός και οι αντάρτες επανήλθαν στα ειρηνικά έργα τους. Στη συλλογική λαϊκή μνήμη έμεινε ένα τραγούδι που ακούσθηκε εκείνα τα χρόνια της μαύρης Κατοχής στην Κρήτη και αφορούσε τους πολέμαρχους της Μεγαλονήσου, που αντιστάθηκαν στους Γερμανούς και μνημονεύεται σ’ αυτό και ο Αντώνιος Γρηγοράκης ή καπετάν Σατανάς.
Γιάννης Ποδιάς και Μπαντουβάς και Νίκος Σαμαρείτης
Πετρακογιώργης, Σατανάς, οι ένδοξοι της Κρήτης
και των Ανωγειανώ Αρχηγός ο Γιάννης Δραμουντάνης
τα κατορθώματα αυτηνού, άνθρωπος δε τα κάνει
τονέ σκοτώσαν Γερμανοί, μα ‘στάθη στο ποδάρι
’να παλικάρι ξακουστό, του Χρίστου ο Μιχάλης
επόθανε κι ο Σατανάς μα ‘φήκε τα παιδιά του
να εκδικηθούν τσι άτιμους που κάψαν την καρδιά του
τσι Δόμηδες τσι ξακουστούς και τον Ανδρεαδάκη
το Νικολή τον Τσικαλά, Λάμπη το Γιανναδάκη
ανέλαβε για Αρχηγός, ο πιο γραμματισμένος
Ξυλούρης ο Μενέλαος, ο πολυπικραμένος
τον κύρη του σκοτώσανε με βάσανα περίσσια
και τρία αξαδέρφια ντου που’ταν σαν κυπαρίσσια.
Θε μου και δώστους δύναμη μαζί και προστασία
να φέρουνε στην Κρήτη μας ξανά Ελευθερία!!!
Πηγή: http://iscreta.gr, http://sitalkisking.blogspot.gr
