Η απάντηση στο ερώτημα αν ένας άνθρωπος 95 ετών μπορεί να εξακολουθεί να διακρίνεται από μαχητικότητα, γοητεία και διάθεση να συζητεί για βιώματα, γνώσεις και πεποιθήσεις μπορεί να δοθεί απλώς με μια συνάντηση με την κ. Ελένη Αρβελέρ.
Η πρώτη γυναίκα διεθνώς που έγινε (το 1976) πρύτανης ενός κορυφαίου ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος όπως είναι το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στη Γαλλία, με όσα λέει για οποιοδήποτε θέμα, μπορεί αμέσως να παρακινεί τους συνομιλητές της σε σκέψεις γόνιμες και πρωτότυπες. Είναι αυτό το κύριο χαρακτηριστικό των Δασκάλων;
Προσωπικότητα που επί δεκαετίες κερδίζει με το σπαθί της τα εγκώμια του «Δήμου και των Σοφιστών», η κ. Αρβελέρ μιλάει στην «Καθημερινή» για το ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα στην πατρίδα τους.
Ακολουθούν αποσπάσματα της συνέντευξης:
– Κυρία Αρβελέρ, είναι εφικτή η επιστροφή στην Ελλάδα των Γλυπτών του Παρθενώνα;
– Θα πω δύο πράγματα. Πρώτον, ο Ελγιν δεν πήρε ποτέ φιρμάνι. Ο σουλτάνος Σελίμ Γ΄ δεν έδωσε ποτέ επίσημο φιρμάνι για να πάρει ο Ελγιν αυτά που πήρε. Αυτό δεν το λέω εγώ. Δύο Τούρκοι ακαδημαϊκοί, ερευνητές των οθωμανικών αρχείων, η Ζεϊνέπ Εγκέν και ο Ορχάν Σακίν, απέδειξαν ότι δεν υπήρχε φιρμάνι. Υπήρχε μόνο μία δήθεν μετάφραση, ιταλική. Η επιχείρηση του Ελγιν γίνεται έπειτα από δωροδοκία σε τοπικούς παράγοντες. Δεύτερον, ο Ελγιν παρήγγειλε αμέσως πριόνια, και όταν τα παραλαμβάνει, ζητάει μεγαλύτερα, γιατί αυτά που έλαβε δεν ήταν κατάλληλα για την αποψίλωση τόσων γλυπτών. Δηλαδή, δεν παίρνει μόνο αυτά που ήταν πεσμένα κάτω, αλλά ήταν αποφασισμένος να ξηλώσει τα πάντα. Μιλάμε για 200 μεγάλα κιβώτια, που μεταφέρθηκαν με τουλάχιστον τρία πλοία, και ένα από αυτά, ο «Μέντωρ», ναυάγησε στα Κύθηρα το 1802. Ηρθαν από την Κάλυμνο δύτες για να συλλέξουν γλυπτά που βρέθηκαν στον βυθό. Ολα αυτά δείχνουν ότι εκείνο που έκανε ο Ελγιν ήταν μια απατεωνιά, για να μην πω τίποτα παραπάνω. Και μόνο αυτά αν μάθουν οι Αγγλοι, θα πρέπει να κοιτάξουν τα πράγματα διαφορετικά.
– Δηλαδή ο Ελγιν δεν αφαίρεσε τα Γλυπτά από τον Παρθενώνα για να τα θέσει υπό την προστασία της Αγγλίας;
– Οχι, και θα σας πω κάτι που δεν είναι γνωστό. Η Μιμή Ντενίση ανακάλυψε ένα βιβλίο, ένα ντοκουμέντο, γραμμένο από έναν απόγονο του Ελγιν, που κυκλοφόρησε γύρω στα 1920. Περιέχει την αλληλογραφία της κυρίας Ελγιν με τον άνδρα της και με τη μάνα της και περιγράφει πού θα βάλουν τα Γλυπτά, σε ποιο σπίτι και σε ποιο κήπο. Οπότε ο Ελγιν τα μάζεψε όλα για τον εαυτό του. Η κ. Ντενίση έχει το μοναδικό αντίτυπο, αλλά έκανε και ένα ολόκληρο ντοκιμαντέρ με θέμα αυτό το βιβλίο, που δεν το δείχνουν πουθενά. Πρέπει κάποτε αυτό το ντοκιμαντέρ να βγει παντού, γιατί δείχνει ότι ούτε αρχαιολατρία είχε ο Ελγιν όταν έκοβε τα Μάρμαρα ούτε στον αγγλικό λαό ήθελε να τα δώσει. Οταν πτώχευσε τα πούλησε στο κράτος και το κράτος τα έδωσε στο μουσείο.
– Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον αρνήθηκε να συζητήσει το θέμα όταν συναντήθηκε προ ημερών με τον κ. Μητσοτάκη.
– Οταν ο Μπόρις Τζόνσον ήταν φοιτητής στην Οξφόρδη και πρόεδρος της Oxford Union, είχε πει στη Μελίνα: «Οταν γίνω πρωθυπουργός θα σου δώσω τα Μάρμαρα». Το Βρετανικό Μουσείο, όπως ξέρετε, έχει τώρα Γερμανό διευθυντή (τον Χάρτγουιγκ Φίσερ), ο οποίος έχει γίνει χειρότερος από τους Αγγλους. Εκείνο που θα ήθελα να τονίσω είναι ότι η διαμαρτυρία για τον βανδαλισμό αυτό άρχισε πολύ νωρίς. Ο Λόρδος Μπάιρον είχε πει: «Ο,τι δεν πέτυχαν οι Γότθοι όταν έφθασαν στην Αθήνα στο τέλος του 4ου – αρχές 5ου αι. μ.Χ., το πέτυχε ο Σκωτσέζος…». Αλλά και η βρετανική κοινή γνώμη πολύ γρήγορα εμφανίστηκε διχασμένη.
– Απασχολούσαν από τότε τα Γλυπτά τη δημόσια συζήτηση στο Λονδίνο;
– Ασφαλώς. Δύο διανοούμενοι, ο Χάρισον και ο Νόουλς, βρίσκονταν σε δημόσια αντιπαράθεση. Ο πρώτος υπέρ της επιστροφής. Ελεγε ότι συμφωνούσε με τον μεγάλο γλύπτη Ογκίστ Ροντέν, που είχε πει: «Ο,τι κι αν κάνουμε τα Μάρμαρα, πάντα θα ονειρεύονται τον γαλανό αττικό ουρανό». Ο Νόουλς απαντούσε ότι αν έδιναν οι Αγγλοι πίσω τα Μάρμαρα, θα έπρεπε μετά να δώσουν και τη Μάλτα και την Κύπρο και το Γιβραλτάρ. Το 1891 ο Καβάφης δημοσίευσε άρθρα για αυτή την αντιπαράθεση στον Τύπο της Αλεξάνδρειας και της Αθήνας. Και προσέξτε, τότε ο Καβάφης δεν είχε γίνει ακόμα Καβάφης, δεν ήταν ο μεγάλος ποιητής. Ηταν ένας νέος άνθρωπος που έγραφε στις εφημερίδες. Ο Καβάφης δεν σταμάτησε ποτέ να ασχολείται με το θέμα, μολονότι στο τελευταίο του άρθρο έγραψε ότι δυστυχώς θα περάσουν χρόνια μέχρι την επιστροφή. Πέρασαν τα χρόνια, ήρθε η Μελίνα Μερκούρη και έκανε τη διεθνοποίηση του θέματος. Δεν ήταν πια μόνο αγγλικό ή μόνο ελληνικό. Εγινε διεθνές. Η αφεντιά μου προεδρεύει στη γαλλική επιτροπή για την επανένωση των Μαρμάρων. Οι Γάλλοι έχουν στο Λούβρο ένα μέρος από τη ζωφόρο, ένα μέτρο και κάτι. Πριν από δύο χρόνια έστειλα επιστολή στον Εμανουέλ Μακρόν και του ζήτησα να το επιστρέψει ως πράξη καλής θελήσεως. Δεν μου απάντησαν ποτέ γραπτώς, αλλά προφορικά μου είπαν ότι αν το κάνουν θα χάσουν την επαφή τους με τους Αγγλους…
– Τελικά η επιστροφή των Γλυπτών είναι ρεαλιστικό αίτημα;
– Ναι, γιατί είναι δίκαιο αίτημα. Εχει περάσει πολύς καιρός και έχει γίνει μια μεταστροφή στην ίδια την αγγλική κοινωνία. Εμείς πρέπει να σταθούμε στο γεγονός ότι η επιστροφή είναι θέμα που σχετίζεται με τον Πολιτισμό και με την έννοια της Δικαιοσύνης. Ενας λαός πολιτισμένος, όπως οι Αγγλοι, πρέπει να σταθεί και στον Πολιτισμό και στη Δικαιοσύνη. Ακριβώς επειδή η Βρετανία είναι μια χώρα με διεθνή εμβέλεια, δεν μπορεί παρά να υπακούσει στην έννοια του Πολιτισμού και της Δικαιοσύνης. Η έννοια του Πολιτισμού και της Δικαιοσύνης, αργά ή γρήγορα, θα φέρει τα Γλυπτά στην Αθήνα, στο Μουσείο της Ακρόπολης, που είναι καλύτερα οργανωμένο από το Βρετανικό Μουσείο για να τα υποδεχθεί. Μια μέρα θα έρθουν τα Γλυπτά στην Ελλάδα και ελπίζω να ζω για να το δω.
