Μια ισραηλινή ομάδα ερευνητών που εργάζεται σε ανασκαφή σε μια βυζαντινή εκκλησία στο φυσικό καταφύγιο Banyas στο Βόρειο Ισραήλ, που πιστεύεται ότι χρονολογείται περίπου το 400 μ.Χ., ανακάλυψε πρόσφατα έναν ναό Ρωμαϊκής εποχής στον Έλληνα θεό, τον Πάνα, κάτω από την εκκλησία, και με αυτό το εύρημα επιχειρεί να ρίξει περαιτέρω φως στον τρόπο που οι ζωές των μετέπειτα χριστιανών ήταν συνυφασμένες με εκείνους που λάτρευαν τις προηγούμενες θρησκείες.
Ο βωμός, 2ου ή 3ου αιώνα μ.Χ, με ελληνική επιγραφή βρέθηκε στα τείχη της εκκλησίας.
Η εκκλησία, η οποία είναι μια από τις παλαιότερες που βρέθηκαν ποτέ, ήταν σημαντική για τους πρώτους Χριστιανούς, σύμφωνα με τον καθηγητή Adi Erlich του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Zinman στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα, ο οποίος ηγείται της ανασκαφή μαζί με τον καθηγητή Ron Lavi. «Αυτός ο τόπος θα είχε τεράστια σημασία για τους χριστιανούς της βυζαντινής εποχής, οι οποίοι πίστευαν ότι εδώ είναι όπου ο Ιησούς είπε στον Πέτρο: «Σου δίνω τα κλειδιά για το βασίλειο των Ουρανών», είπε ο Έρλιχ.
Αυτή η ανασκαφή, εστιάζει τώρα στο να καταλάβει πώς αυτός ο ειδωλολατρικός βωμός έγινε μέρος του τείχους της εκκλησίας και τι σημαίνει η επιγραφή. Η επιγραφή μελετάται από τον Δρ Avner Ecker του Πανεπιστημίου Bar-Ilan. Η επιγραφή, που είναι στα ελληνικά, αναφέρει: "Ο Αθηναίος γιος του Σωσίπατρου της Αντιόχειας αφιερώνει το βωμό στον θεό Πάνα, τον Ηλιοπολιτάνιο. Κατασκεύασε τον βωμό χρησιμοποιώντας τα προσωπικά του χρήματα για την εκπλήρωση ενός όρκου που έκανε".
Δύο κύρια πράγματα είναι ενδιαφέροντα σχετικά με αυτήν την επιγραφή - ο συνδυασμός του Παν με τον Ηλιοπολιτάνιο, ένα όνομα που σχετίζεται συνήθως με τον Δία ή τον Άρη (Ρωμαϊκή Ηλιούπολη) και την προέλευση του δωρητή από την μακρινή Αντίοχεια , περίπου 400 χιλιόμετρα προς τα βόρεια, που βρίσκεται στα σημερινά σύνορα Τουρκίας-Συρίας. «Φαίνεται ότι αυτό το λατρευτικό μέρος επισκέπτονταν προσκυνητές που προέρχονταν από μακριά», δήλωσε ο Έρλιχ.
Η ανασκαφή βρίσκεται σε μια μοναδική τοποθεσία που διαθέτει μια σπηλιά, γκρεμό και πηγές, δίπλα σε ενός είδους βεράντα που σχηματίζεται από τη μερική κατάρρευση του γκρεμού. Ο ναός χτίστηκε λίγο πριν από την έναρξη της χριστιανικής εποχής.
Η ανακάλυψη αυτού του βωμού και η επιγραφή του εγείρουν τόσα ερωτήματα...