Δύο χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι μεγάλες τράπεζες της Ευρώπης εξακολουθούν να λειτουργούν στη χώρα ισχυρές και ιδιαίτερα κερδοφόρες, παρά τις δημόσιες δεσμεύσεις για την αποχώρηση τους.
Ο συνδυασμένος αριθμός των εργαζομένων των πέντε ευρωπαϊκών τραπεζών με τις μεγαλύτερες δραστηριότητες στη Ρωσία έχει μειωθεί μόλις κατά 3% από τον πόλεμο, ενώ τα κέρδη τους έχουν περίπου τριπλασιαστεί, χάρη στα παχυλά επιτόκια που παίρνουν από τους σωρούς μετρητών που έχουν κολλήσει στη χώρα.
Ο αργός ρυθμός που ακολουθούν οι τράπεζες έχει ωθήσει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να τις πιέσει να επισπεύσουν τις διαδικασίες. Η ανησυχία είναι ότι η συνέχιση της παρουσίας στη Ρωσία ενέχει τον κίνδυνο να εκτεθούν οι τράπεζες σε αμερικανικές κυρώσεις και βαριά πρόστιμα, σύμφωνα με πληροφορίες του Bloomberg.
Η εποπτική αρχή έχει ζητήσει από όλες τις τράπεζες με σημαντικές επιχειρήσεις στη Ρωσία «να επιταχύνουν τις προσπάθειές τους για μείωση του κινδύνου, θέτοντας έναν σαφή οδικό χάρτη για τη συρρίκνωση και την έξοδο», δήλωσε η Κλαούντια Μπουχ, η κορυφαία αξιωματούχος της κεντρικής τράπεζας για την εποπτεία, στους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης στις 13 Μαΐου.
Οι δυτικές κυρώσεις που περιορίζουν δραστικά το εύρος των δραστηριοτήτων των εταιρειών στη Ρωσία, σε συνδυασμό με τους τοπικούς κανόνες και τους φόρους επί των πωλήσεων, καθιστούν δύσκολο για τις τράπεζες να βγάλουν χρήματα από τη χώρα. Οι θυγατρικές των ξένων τραπεζών στη Ρωσία πρέπει φυσικά να τηρούν τους τοπικούς νόμους, οι οποίοι μπορεί να έρχονται σε αντίθεση με τις πιέσεις της ΕΚΤ προς τη μητρική εταιρεία.
Ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο αντιποίνων: Το Κρεμλίνο ενίοτε κατάσχει περιουσιακά στοιχεία εταιρειών ή ατόμων από χώρες που θεωρεί μη φιλικές. Η ιταλική Intesa Sanpaolo έλαβε τον Σεπτέμβριο την άδεια του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν να πουλήσει τη ρωσική μονάδα της σε όμιλο με επικεφαλής τους τοπικούς διαχειριστές της, αλλά η συμφωνία επιβραδύνθηκε από γραφειοκρατικά εμπόδια, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της τράπεζας, Carlo Messina. «Δεν είναι εύκολο να ολοκληρωθεί μια πώληση», δήλωσε ο Messina στην τηλεόραση του Bloomberg τον Φεβρουάριο.
Η μόνη μεγάλη τράπεζα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πραγματοποίησε μια καθαρή απόσπαση είναι η Société Générale, η οποία ξεφορτώθηκε τη μεγαλύτερη ρωσική θυγατρική της, Rosbank, μόλις λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου – αν και η συμφωνία ώθησε την τράπεζα να αποτιμήσει την αξία της επιχείρησης κατά περισσότερα από 3 δισ. ευρώ.
Μετά την πώληση δύο μικρότερων μονάδων, η Société Générale είδε το προσωπικό της στη Ρωσία να μειώνεται περισσότερο από 99%. Και η ολλανδική τράπεζα ING Groep, η οποία βρίσκεται στη Ρωσία από το 1993, λέει ότι έχει μειώσει τις δραστηριότητές της που σχετίζονται με τη Ρωσία κατά τα τρία τέταρτα, σε περίπου 1,3 δισ. ευρώ, από τις αρχές του 2022.
«Είναι ντροπιαστικό να βρίσκεται κανείς στη Ρωσία δεδομένης της τρέχουσας πολιτικής κατάστασης», λέει ο Nicola de Caro, αναλυτής της Morningstar DBRS στη Φρανκφούρτη. Αλλά «μια άτακτη έξοδος θα μπορούσε να θεωρηθεί ως χάρη στις ρωσικές αρχές».
Η Deutsche Bank έχει μειώσει δραστικά τους υπαλλήλους της στη Ρωσία, σε μεγάλο βαθμό ως συνέπεια της παύσης λειτουργίας του κόμβου πληροφορικής, ωστόσο απέφερε επίσης υψηλότερα κέρδη εκεί πέρυσι από ό,τι το 2021, πριν από τον πόλεμο. Αυτό είναι αρκετά χαρακτηριστικό για τις τράπεζες που εξακολουθούν να έχουν χρήματα στη Ρωσία, δεδομένων των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι να φέρουν χρήματα στην πατρίδα τους -και των διψήφιων επιτοκίων που πληρώνει η ρωσική κεντρική τράπεζα στις καταθέσεις των τραπεζών.
Τα κέρδη της θυγατρικής της αυστριακής Raiffeisen Bank International έχουν υπερτριπλασιαστεί την περίοδο αυτή, ενώ της Intesa έχουν αυξηθεί περίπου κατά είκοσι φορές. Για ορισμένες τράπεζες, «η συνεισφορά στα κέρδη είναι υψηλότερη από ό,τι πριν από τον πόλεμο, γεγονός που πρέπει να εγείρει κόκκινες σημαίες για τις αρχές», λέει ο Tomasz Noetzel, αναλυτής στο Bloomberg Intelligence. «Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος παραβίασης των κυρώσεων χωρίς πρόθεση».
Καμία τράπεζα δεν απεικονίζει καλύτερα το δίλημμα των Ευρωπαίων από τη Raiffeisen, η οποία εδώ και δύο χρόνια προσπαθεί να αποχωρήσει με χρήματα στο χέρι. Μια πολύπλοκη συναλλαγή για τον επαναπατρισμό κεφαλαίων κατέρρευσε στις 8 Μαΐου, με την τράπεζα να δηλώνει ότι δεν μπόρεσε να πείσει τις δυτικές ρυθμιστικές αρχές να υποστηρίξουν το σχέδιο, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει να παραβιάσει τις κυρώσεις.
Η Raiffeisen λέει ότι εργάζεται για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με τις κυρώσεις και ότι έχει «μειώσει σημαντικά τις δραστηριότητές της στη Ρωσία» από το 2022, μειώνοντας το χαρτοφυλάκιο δανείων της κατά σχεδόν 60%, σε περίπου 5,8 δισ. ευρώ – αν και ο αριθμός των εργαζομένων της έχει πράγματι αυξηθεί κατά 7%, σε σχεδόν 10.000. Αν και θα προτιμούσε μια πώληση, είναι δύσκολο να βρει αγοραστή και οποιαδήποτε συναλλαγή θα απαιτούσε ρωσική έγκριση.
