Ο οικονομικός πλανήτης προβληματίζεται από το περίεργο “θαύμα”, καθώς η τουρκική κεντρική τράπεζα έχει αναρτήσει ανεξήγητα "πρωτοφανή" κέρδη 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων την τελευταία ημέρα του 2021
Σε έναν κόσμο όπου οι κεντρικές τράπεζες επιδίδονται πλέον ανοιχτά σε παράδοξες πρακτικές χρήματος και νομισματοποιούν χρέη και ελλείμματα (γνωρίζοντας καλά ότι τέτοιες ενέργειες καταλήγουν πάντα σε υπερπληθωριστικά δάκρυα, αλλά παρόλα αυτά συνεχίζουν), δηλαδή χρηματοδοτούν τις αντίστοιχες κυβερνήσεις τους, μια ιδιαίτερα εξωφρενική ενέργεια έλαβε χώρα την τελευταία ημέρα του 20021, όταν η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας κατέγραψε ένα έκτακτο και ανεξήγητο ημερήσιο κέρδος περίπου 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με το τι προκάλεσε αυτή την ολονύκτια ευφορία που θα διαχυθεί στο δημόσιο ταμείο της χώρας.
Η είδηση γίνεται ακόμη πιο αλλόκοτη συνυπολογίζοντας αυτό που διαβάσαμε ανήμερα των Χριστουγέννων για τις σακούλες δολάρια στο αεροδρόμιο της Κων/πολης.
Σύμφωνα με το Bloomberg, λοιπόν, η τουρκική νομισματική αρχή ανακοίνωσε ετήσια ζημία περίπου 70 δισεκατομμυρίων λιρών (5,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων) στις 30 Δεκεμβρίου, αλλά μόλις μία ημέρα αργότερα, έκλεισε το έτος με κέρδη 60 δισεκατομμυρίων λιρών, μια πρωτοφανής αλλαγή τύχης μέσα σε μία μόνο ημέρα, σύμφωνα με τον ημερήσιο ισολογισμό της.
Τον Φεβρουάριο, το Υπουργείο Οικονομικών - ως ο μεγαλύτερος μέτοχος της κεντρικής τράπεζας - θα αρχίσει να εισπράττει μεγάλο μέρος αυτού του ποσού ως μέρισμα.
Ο μεγαλύτερος νικητής; Ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν - άλλωστε αυτός είναι η de facto κυβέρνηση της Τουρκίας - διότι τον Φεβρουάριο, το Υπουργείο Οικονομικών και το Υπουργείο Οικονομικών, τα οποία και τα δύο κατοικούνται από κολλητούς του Ερντογάν και είναι οι μεγαλύτεροι μέτοχοι της κεντρικής τράπεζας, θα αρχίσουν να εισπράττουν μεγάλο μέρος αυτού του ποσού ως μερίσματα.
Το παράξενο και ανεξήγητο "κέρδος" ήρθε μετά την παρουσίαση από τον πρόεδρο Ερντογάν μέτρων που αποσκοπούσαν στην αποζημίωση των επενδυτών της λίρας για τυχόν απώλειες, μια κίνηση που προκάλεσε μια έξαλλη άνοδο της λίρας, η οποία όμως καταλύθηκε και από ένα τεράστιο αγοραστικό κίνημα της κεντρικής τράπεζας, η οποία έσπευσε να σταθεροποιήσει τη λίρα, αφήνοντας ουσιαστικά την ίδια χωρίς καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα. Ακόμη και με αυτή την ακαθάριστη χειραγώγηση το τουρκικό νόμισμα διολίσθησε κατά 44% έναντι του δολαρίου πέρυσι, κυρίως καθώς η κεντρική τράπεζα - υποκινούμενη από τον Ερντογάν - μείωσε το επιτόκιο αναφοράς της κατά 500 μονάδες βάσης από τον Σεπτέμβριο, μια κίνηση που αναλυτές υποστηρίζουν ότι αποτελεί μέρος του γενικού σχεδίου του Ερντογάν να αφήσει την τουρκική οικονομία σε ερείπια, ώστε να μην μπορεί να εντοπιστεί η προσωπική του υπεξαίρεση δισεκατομμυρίων.
Εν τω μεταξύ, όπως συζητήθηκε χθες, η κατάρρευση της λίρας τροφοδότησε μια έκρηξη του πληθωρισμού, με τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή της Τουρκίας να κλείνει το έτος πάνω από το 36%, το υψηλότερο επίπεδο από τον Σεπτέμβριο του 2002. Το αποτέλεσμα ήταν η βουτιά της δημοτικότητας του Ερντογάν καθώς πλησιάζουν οι εκλογές του 2023 και οι εικασίες ορισμένων ότι ο Ερντογάν σπεύδει να λεηλατήσει τον υπόλοιπο πλούτο της Τουρκίας πριν εξαφανιστεί για πάντα.
Η κεντρική τράπεζα δίνει δολάρια στον Ερντογάν;
Σύμφωνα με το Bloomberg, η κεντρική τράπεζα αρνήθηκε να σχολιάσει τη δραματική κίνηση στον ισολογισμό της, η οποία αναφέρθηκε για πρώτη φορά τη Δευτέρα από τον πρώην υποδιοικητή της τράπεζας Ιμπραήμ Τουρχάν και τον πρώην τραπεζίτη Κερίμ Ρότα, αμφότεροι μέλη του αντιπολιτευόμενου Κόμματος του Μέλλοντος.
Σύμφωνα με τον Turhan, μια πιθανή εξήγηση για τη σημαντική αύξηση των κερδών σε μια νύχτα θα μπορούσε να έγκειται στην πώληση συναλλαγματικών αποθεμάτων στο υπουργείο Οικονομικών, με άλλα λόγια, η κεντρική τράπεζα δίνει δολάρια στον Ερντογάν.
Η υποτίμηση της λίρας καθιστά τα συναλλαγματικά αποθέματα πιο πολύτιμα σε τοπικό νόμισμα, αλλά αυτό δεν μπορεί να καταγραφεί στη στήλη των κερδών μέχρι να πωληθούν τα αποθέματα, είπε. Η ίδια ποσότητα δολαρίων θα πρέπει στη συνέχεια να αγοραστεί πίσω για να διατηρηθεί το επίπεδο των αποθεμάτων, δήλωσε ο Turhan. Με άλλα λόγια, η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να αγοράσει δισεκατομμύρια δολάρια, μια κίνηση που θα έστελνε τη λίρα στα Τάρταρα, αλλά αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι ο Ερντογάν έχει κάποιο συμφέρον να διατηρήσει την ομαλότητα στο φέουδό του, κάτι που όλοι πλέον γνωρίζουν ότι δεν έχει.
Ο Ερντογάν, ο οποίος έχει επιτεθεί στο αυξημένο κόστος δανεισμού ως τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη, δεσμεύτηκε να αφαιρέσει τη "φούσκα" του πληθωρισμού σε ομιλία του την Τρίτη, χαρακτηρίζοντας τις διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας και τις "υπερβολικές" αυξήσεις των τιμών "αγκάθια" στο δρόμο της Τουρκίας. Η πολιτική του να μειώνει τα επιτόκια για να μειώσει τον πληθωρισμό έρχεται σε αντίθεση με την κυρίαρχη οικονομική σκέψη.
Οι Τούρκοι επενδυτές εξακολουθούν να κρατούν τα ξένα νομίσματα
Εν τω μεταξύ, ακόμη και με "εγγυημένες" αποδόσεις στις καταθέσεις σε λίρες, οι Τούρκοι επενδυτές εξακολουθούν να κρατούν τα ξένα νομίσματα, υπονομεύοντας το σχέδιο του Τούρκου ηγέτη να στηρίξει τη λίρα χωρίς αύξηση των επιτοκίων. Σύμφωνα με ξεχωριστή έκθεση του Bloomberg, οι εταιρείες αύξησαν τις τοποθετήσεις τους σε ξένο νόμισμα κατά περίπου 1,6 δισ. δολάρια τις επτά ημέρες έως τις 24 Δεκεμβρίου, εκμεταλλευόμενες το ράλι που είδε τη λίρα να διπλασιάζει σχεδόν την αξία της εκείνη την εβδομάδα. Ενώ τα νοικοκυριά περιόρισαν τις θέσεις τους κατά λίγο πάνω από 100 εκατ. δολάρια, αυτό ελάχιστα επηρέασε τις συνολικές καταθέσεις σε ξένο νόμισμα, οι οποίες αυξήθηκαν σε ρεκόρ 239 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της κεντρικής τράπεζας.
Αυτή η εξόρμηση για τα δολάρια στην Τουρκία (και τον χρυσό και το bitcoin) είναι σύμπτωμα μιας νομισματικής πολιτικής που για χρόνια παρέμενε υπερβολικά χαλαρή για να περιορίσει τον πληθωρισμό και ως αποτέλεσμα υποτίμησε τη λίρα, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι αναδεικνύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αρχές για να πείσουν τους επενδυτές να μεταφέρουν τις αποταμιεύσεις τους στο τοπικό νόμισμα, το οποίο έχει χάσει πάνω από το 85% της αξίας του έναντι του δολαρίου από το 2012.
"Ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι συσσώρευαν ξένο νόμισμα μέχρι σήμερα ήταν η δυσπιστία, και το ζήτημα της εμπιστοσύνης εξακολουθεί να υφίσταται", δήλωσε ο Evren Kirikoglu, ανεξάρτητος στρατηγικός αναλυτής με έδρα την Κωνσταντινούπολη.
Το νέο σύστημα με την “αύξηση Φρανκενστάιν”
Ως υπενθύμιση, αντί να αυξήσει τα επιτόκια για να προσελκύσει τους αποταμιευτές σε λογαριασμούς λίρας, η κυβέρνηση κατέληξε σε κάποια οιονεί “αύξηση Φρανκενστάιν”, σύμφωνα με την οποία θα αποζημιώσει τους κατόχους λίρας για τυχόν απώλειες συναλλάγματος που υπερβαίνουν το επιτόκιο των βραχυπρόθεσμων καταθέσεών τους - που σήμερα κυμαίνεται περίπου 19% μονάδες κάτω από τον γενικό πληθωρισμό.
Και ενώ το επίσημο αφήγημα ήταν ότι αυτό το νέο χρηματοπιστωτικό μέσο αλλάζει τα δεδομένα - επειδή θα αποδυναμώσει τη ζήτηση για δολάρια και ευρώ που έχει επιβαρύνει το νόμισμα, και ταυτόχρονα θα επιτρέψει να παραμείνουν τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα και να τονωθεί η ανάπτυξη - η πραγματικότητα είναι ακριβώς το αντίθετο, και ενώ η όρεξη για το παράξενο προϊόν του Ερντογάν παραμένει σχεδόν ανύπαρκτη με μόλις 84 δισεκατομμύρια λίρες (6 δολάρια. 3 δισεκατομμύρια) από το σύνολο των 5,2 τρισεκατομμυρίων λιρών καταθέσεων που μετακινήθηκαν σε νέες καταθέσεις που συνδέονται με ξένο νόμισμα, το μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων συνεχίζει να ρέει από τις λίρες σε λογαριασμούς ξένου συναλλάγματος.
"Οι άνθρωποι δεν φαίνεται να κατανοούν το νέο προϊόν και φοβούνται ότι κάποιες μελλοντικές αλλαγές θα μπορούσαν να τους εμποδίσουν να αγοράσουν πίσω το FX που πούλησαν", δήλωσε ο Kirikoglu, αναφερόμενος στα δολάρια και τα ευρώ που αποχωρίστηκαν για να τοποθετήσουν χρήματα σε αυτούς τους νέους λογαριασμούς λιρών.
Αντίθετα, όπως αναφέρει το Bloomberg, τα τελευταία επίσημα στοιχεία για τα αποθεματικά δείχνουν ότι οι παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος μπορεί να έχουν παίξει πολύ μεγαλύτερο ρόλο στην ώθηση της πρόσφατης ανόδου του τοπικού νομίσματος.
Με άλλα λόγια, αν δεν υπήρχε η συνεχής διαρροή δολαρίων από την κεντρική τράπεζα, η λίρα θα διαπραγματευόταν σε υπερπληθωριστικά επίπεδα.
Τον περασμένο μήνα η λίρα εκτινάχθηκε έως και 79% από το χαμηλό ρεκόρ των 18,3633 στις 20 Δεκεμβρίου σε υψηλό άνω του ενός μηνός στα 10,2512. Αυτό συνέπεσε με την προαναφερθείσα μείωση των καθαρών συναλλαγματικών αποθεμάτων της κεντρικής τράπεζας κατά 3,53 δισ. δολάρια την εβδομάδα που έληξε στις 24 Δεκεμβρίου, με αποτέλεσμα η πτώση από τα τέλη Νοεμβρίου να φτάσει τα 16 δισ. δολάρια.
Αλίμονο, καμία από αυτές τις τακτικές προσπάθειες συμπίεσης των βραχυπρόθεσμων τίτλων δεν αλλάζει την άσχημη θεμελιώδη εικόνα: με τον πληθωρισμό να τρέχει πάνω από 36% και τα επίσημα αποθεματικά της Τουρκίας να μειώνονται, το ερώτημα για ορισμένους είναι για πόσο ακόμα οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να σταθούν εμπόδιο στη ζήτηση δολαρίου.
Το μέγεθος των πρόσφατων παρεμβάσεων θυμίζει τις επιχειρήσεις που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 2018 και 2020, όταν οι κρατικοί δανειστές πλημμύριζαν συστηματικά την αγορά με δολάρια χωρίς προειδοποίηση για να στηρίξουν τη λίρα. Η κυβέρνηση έχει διαψεύσει τις αναφορές για τις λεγόμενες πωλήσεις από την πίσω πόρτα.
Ευτυχώς, με τον τρέχοντα ρυθμό των παρεμβάσεων, η κεντρική τράπεζα σύντομα θα ξεμείνει από δύναμη πυρός χειραγώγησης. Τα ακαθάριστα αποθεματικά της Τουρκίας ανέρχονται σε 110,9 δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, τα καθαρά αποθέματα, τα οποία πολλοί οικονομολόγοι χρησιμοποιούν ως μέτρο για το πόση δύναμη πυρός έχουν στη διάθεσή τους οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, είναι τώρα μόλις 8,6 δισεκατομμύρια δολάρια, πράγμα που σημαίνει ότι ο Ερντογάν έχει το πολύ 2-3 εβδομάδες ακόμα πριν χάσει κάθε έλεγχο της λίρας.
"Υποθέτω ότι οι άνθρωποι δεν θα σπεύδουν πια στα δολάρια, αλλά το βασικό σημείο είναι να προσελκύσουμε τους κατόχους συναλλάγματος στο σύστημα, διαφορετικά η κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να συνεχίσει να καλύπτει τη ζήτηση συναλλάγματος των πολιτών με τα αποθεματικά της", δήλωσε ο Kirikoglu.
