Οι φόβοι ότι η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει τη Λευκορωσία για να εισβάλει στην Ουκρανία αυξάνονται καθώς το Μινσκ ανακοίνωσε ότι αναπτύσσει στρατεύματα για τη διεξαγωγή στρατιωτικών ασκήσεων με τη Μόσχα κοντά στα ουκρανικά σύνορα.
Ο Πρόεδρος Αλεξάντερ Λουκασένκο είπε αυτή την εβδομάδα ότι ετοιμαζόταν να στείλει «ένα πλήρες σώμα λευκορωσικών στρατευμάτων» στα σχεδόν 700 μίλια από τα σύνορα με την Ουκρανία. Τα ρωσικά στρατεύματα άρχισαν να συγκεντρώνονται στο έδαφος της Λευκορωσίας στις 17 Ιανουαρίου ενόψει των κοινών ασκήσεων που έχουν προγραμματιστεί για τον επόμενο μήνα.
Η κατάσταση οδήγησε το Κίεβο και το Μινσκ στο χειρότερο σημείο της σχέσης τους από τότε που οι χώρες απέκτησαν για πρώτη φορά την ανεξαρτησία τους πριν από 30 χρόνια.
Οι εκλογές, η εξέγερση και οι οικονομικές σχέσεις
Το Κίεβο ήταν ιδιαίτερα προσεκτικό ως προς τη λήψη μέτρων κατά της γείτονάς του Λευκορωσίας, μετά τις αμφισβητούμενες προεδρικές εκλογές του 2020 και την επακόλουθη εξέγερση. Η Ουκρανία δεν επέβαλε ποτέ κυρώσεις μεγάλης κλίμακας κατά της Λευκορωσίας, αλλά περιορίστηκε σε προσωπικές απαγορεύσεις χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη συνολική οικονομική τους σχέση. Οι δηλώσεις των Ουκρανών αξιωματούχων για τη Λευκορωσία ήταν επίσης συχνά πιο συγκρατημένες, σε σύγκριση με εκείνες των πολιτικών της ΕΕ.
Επιπλέον, παρά τις πολλαπλές προσφορές που έλαβαν, οι Ουκρανοί αξιωματούχοι δεν πραγματοποίησαν ποτέ συνάντηση υψηλού επιπέδου με τη Σβετλάνα Τσιχανόφσκαγια, την κύρια αντίπαλο του Λουκασένκο το 2020.
Το Κίεβο είχε ισχυρούς στρατηγικούς λόγους για να κατέχει αυτή τη θέση. Την άνοιξη του 2021, οι αξιωματούχοι παραδέχθηκαν σε μια συνάντηση που δεν είχε καταγραφεί με δημοσιογράφους ότι θεωρούσαν το εμπόριο με τη Λευκορωσία ως προστατευτικό μέτρο έναντι της εμφάνισης ρωσικών στρατευμάτων στα σύνορα Ουκρανίας-Λευκορωσίας.
Πράγματι, ενόψει των διεθνών κυρώσεων και της αυξημένης απομόνωσης, το Μινσκ αρχικά αρνήθηκε να υποκύψει στην επιθυμία της Ρωσίας να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία των αποσχισμένων δημοκρατιών της Αμπχαζίας, της Νότιας Οσετίας και της Κριμαίας. Ο Λουκασένκο δήλωσε επίσης επανειλημμένα ότι τανκς δεν θα εισέρχονταν ποτέ στην Ουκρανία από τη Λευκορωσία.
Για τη Λευκορωσία, αυτή η πολυδιανυσματική προσέγγιση ήταν οικονομικά επωφελής. Η χώρα έχει εμπορικό πλεόνασμα με την Ουκρανία, με την τελευταία να είναι βασικός εισαγωγέας προϊόντων πετρελαίου, συμπεριλαμβανομένου του ντίζελ που τροφοδοτεί τον ουκρανικό στρατό.
Τα τελευταία χρόνια, η Λευκορωσία αύξησε επίσης τις προμήθειες πίσσας στην Ουκρανία, κάτι που ήταν απαραίτητο για τα μεγάλης κλίμακας έργα υποδομής του Ζελένσκι. Το σημείο καμπής σε αυτήν την αμοιβαία επωφελή συμφωνία φαινόταν να έρχεται τον Ιούνιο του 2021, αφού οι αρχές της Λευκορωσίας ανάγκασαν την προσγείωση ενός αεροπλάνου της Ryanair για να συλλάβουν το μέλος της αντιπολίτευσης Ρομάν Προτάσεβιτς.
Η επακόλουθη απόφαση της Ουκρανίας να απαγορεύσει τις πτήσεις της Λευκορωσίας από τον εναέριο χώρο της εξέπληξε πολλούς, ειδικά αφού προηγήθηκε της απαγόρευσης πτήσεων της ίδιας της ΕΕ. Μετά από αυτή την απόφαση, το Μινσκ άρχισε να αλλάζει την προσέγγισή του και να κάνει παραχωρήσεις στη Ρωσία σε κρίσιμα ζητήματα που σχετίζονται με το Κίεβο.
Η πρώτη ήταν η απόφαση για ίδρυση στρατιωτικών κέντρων εκπαίδευσης, τα οποία το Κίεβο πιστεύει ότι είναι μια συγκαλυμμένη έγκριση για το άνοιγμα βάσεων του ρωσικού στρατού στη Λευκορωσία.
Καθοριστική η μεταναστευτική κρίση
Το επόμενο σημείο σύγκρουσης μεταξύ των δύο χωρών ήταν η μεταναστευτική κρίση που δημιούργησε ο Λουκασένκο στην προσπάθειά του να ασκήσει πίεση στην Ε.Ε. Πολλοί στο Κίεβο φοβήθηκαν ότι κάποιοι μετανάστες θα προσπαθούσαν να χρησιμοποιήσουν την Ουκρανία ως εναλλακτική οδό διέλευσης αντί να πλησιάσουν τα πολωνικά και λιθουανικά σύνορα. Αυτό θα είχε τείνει τις σχέσεις Ουκρανίας-Ευρωπαϊκής Ένωσης και, το πιο σημαντικό, θα έθετε σε κίνδυνο το καθεστώς χωρίς βίζα που απολαμβάνει αυτή τη στιγμή η χώρα με την ΕΕ.
Η Iryna Sushko, η εκτελεστική διευθύντρια του αναλυτικού κέντρου Europe Without Barriers, είπε ότι αν και αυτή η απειλή μπορεί να μην υλοποιηθεί, είχε προκαλέσει σοβαρή ανησυχία στο κοινό.
«Οι μετανάστες δεν επιθυμούν να μείνουν στην Ουκρανία, αν και κάποιοι από αυτούς πιθανότατα έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση με τέτοιο αίτημα», συνέχισε. «Επιπλέον, τα σύνορα με την ΕΕ προστατεύονται από την Ουκρανία πολύ καλύτερα και χωρίς τη βοήθεια συνοριοφυλάκων, όπως έγινε στη Λευκορωσία, και θα είναι αδύνατο να διευθετηθούν μαζικές ανακαλύψεις στα ευρωπαϊκά σύνορα».
Ωστόσο, ο φόβος μιας εισροής αιτούντων άσυλο ήταν από μόνος του αρκετός για να προκαλέσει το κοινό αίσθημα «και οι δηλώσεις των Ουκρανών πολιτικών σχετικά με τις αρχές της Λευκορωσίας σταδιακά έγιναν πιο σκληρές», κατέληξε η Sushko.
Σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη της Ρωσίας, ο Λουκασένκο εγκατέλειψε την ουδέτερη στάση του για να δεσμευτεί ότι ο Λευκορωσικός στρατός ήταν έτοιμος να πολεμήσει μαζί με τη Ρωσία στο Ντονμπάς, στην ανατολική Ουκρανία.
Σύμφωνα με στοιχεία των ουκρανικών μυστικών υπηρεσιών, η πρώτη πραγματική απειλή της ρωσικής επίθεσης από τη Λευκορωσία εμφανίστηκε το φθινόπωρο του 2021.
«Με βάση τις πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας, το στρατιωτικό σύστημα της Λευκορωσίας έχει ήδη ενσωματωθεί πλήρως στο ρωσικό, σε αντίθεση με την κατάσταση την άνοιξη», δήλωσε στο IWPR πέρυσι, η Mariana Bezuhla, βουλευτής από το κυβερνών κόμμα Servant of the People και αναπληρώτρια επικεφαλής του κοινοβουλίου στην Επιτροπή Εθνικής Ασφάλειας, Άμυνας και Πληροφοριών.
Μετρημένη στάση διατηρούν οι Ουκρανοί
Παρά τις εντάσεις, το Κίεβο απέχει από την πλήρη ρήξη των σχέσεων με το Μινσκ. Σύμφωνα με τη Maria Avdeeva, εμπειρογνώμονα στο Διεθνές Δίκτυο Στρατηγικής Δράσης για την Ασφάλεια, αυτό οφείλεται στους φόβους ότι μια τέτοια κίνηση θα ωθούσε τη Λευκορωσία πιο κοντά στη Ρωσία.
«Εκτός από τα εμπορικά οφέλη, η διάλυση θα κάνει τον Λουκασένκο ακόμα πιο εξαρτημένο από τη Ρωσική Ομοσπονδία και θα διευκολύνει την περαιτέρω ενσωμάτωση της Λευκορωσίας», είπε. «Αυτό είναι ένα αρκετά ασύμφορο σενάριο για την Ουκρανία, καθώς αυξάνει επιπλέον τους κινδύνους στα βόρεια σύνορά μας».
Αυτή η λογική εξηγεί τις συγκρατημένες ενέργειες του Κιέβου ακόμη και όταν ο Λουκασένκο έκανε την κίνηση να αναγνωρίσει την Κριμαία τον Νοέμβριο του 2021 και μάλιστα πρότεινε να επισκεφθεί την περιοχή με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
«Η μητέρα όλων των κυρώσεων»! Σχεδόν έτοιμο για έγκριση από τη Γερουσία των ΗΠΑ το πακέτο κατά της Ρωσίας-Τί θεωρεί «casus belli» η Μόσχα
«Έχουμε μια ορισμένη συμφωνία με τον Πούτιν ότι θα περάσουμε λίγο χρόνο στην Κριμαία… Το συζητήσαμε τρεις φορές. Αυτός θα αποφασίσει, όταν τον βολεύει. Του είπα – θα πετάξω μόλις με καλέσουν», είπε ο Λουκασένκο.
Αυτές οι δηλώσεις αντιπροσωπεύουν μια σοβαρή απόκλιση από την προηγούμενη πολιτική του Μινσκ για διατήρηση των σχέσεων τόσο με το Κίεβο όσο και με τη Μόσχα, αλλά η απάντηση των αξιωματούχων στο Κίεβο παρέμεινε μετρημένη.
«Δεν έχει νόημα να αξιολογούμε κάθε εκδήλωση του «ρεύματος της συνείδησης» που πραγματοποιεί τακτικά ο Αλεξάντερ Λουκασένκο σε διάφορες πλατφόρμες μέσων ενημέρωσης», δήλωσε ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα, προσθέτοντας ότι το Κίεβο θα συνεχίσει να «αξιολογεί» τις ενέργειες του Λευκορώσου ηγέτη.
Union Resolve-22: Η στιγμή της αλήθειας;
Η στιγμή της αλήθειας μπορεί να έρθει εν μέσω των κοινών στρατιωτικών ασκήσεων που θα πραγματοποιηθούν από τη Λευκορωσία και τη Ρωσία τον Φεβρουάριο του 2022. Ένας σημαντικός αριθμός στρατευμάτων και ρωσικού στρατιωτικού εξοπλισμού έχει ήδη φτάσει στη Λευκορωσία, που συσχετίζεται με δεδομένα δυτικών πληροφοριών που διέρρευσαν στα μέσα ενημέρωσης που θεωρούν τη Λευκορωσία ως ένα από τα εφαλτήρια για οποιαδήποτε ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Ο κίνδυνος αυτός θεωρείται επίσης αρκετά υψηλός στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες εξέδωσαν ρητή προειδοποίηση προς τις αρχές της Λευκορωσίας.
«Τις τελευταίες ημέρες, καταστήσαμε επίσης σαφές στη Λευκορωσία ότι εάν επιτρέψει να χρησιμοποιηθεί το έδαφός της για επίθεση στην Ουκρανία, θα αντιμετωπίσει μια ταχεία και αποφασιστική απάντηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τους συμμάχους και τους εταίρους μας», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Ned Price, στις 25 Ιανουαρίου.
Ακόμα κι αν ένα τέτοιο σενάριο μπορεί να αποφευχθεί, οι σχέσεις Κιέβου-Μινσκ φαίνεται να έχουν φτάσει σε σημείο χωρίς επιστροφή.
