Οι σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας βασίζονται εδώ και πολύ καιρό σε ένα σύνθετο σύνολο δυναμικών. Ωστόσο, όταν πρόκειται για τα κυβερνητικά στυλ των δύο ηγετών τους, μοιράζονται κοινούς στόχους και μεθόδους. Και οι δύο κατάφεραν να διατηρήσουν την ηγεμονία τους για πολλά χρόνια, διακινδυνεύοντας πολύ να διατηρήσουν την εξουσία τους.
Ειρηνικές διαδηλώσεις στους δρόμους στη Ρωσία από τον Ιανουάριο και εξίσου ειρηνικές διαδηλώσεις που ξεκίνησαν στην Τουρκία τον ίδιο μήνα, οδήγησαν σε μια παρόμοια σειρά γεγονότων λόγω των επιλογών των αντίστοιχων κυβερνήσεων και της πολιτικής δυναμικής που έχουν δημιουργήσει.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Τρομάζει την Τουρκία το σχέδιο ''νέα Συνθήκη των Σεβρών": ''Το Κουρδιστάν ξεκίνησε ήδη στη Β.Συρία''
Ο χρόνος έναρξης των διαδηλώσεων στους δρόμους στη Ρωσία και την Τουρκία το 2021 δεν προκαλεί καθόλου έκπληξη. Και στις δύο χώρες, όσοι βγήκαν στους δρόμους, όσοι εντάχθηκαν στις τάξεις των διαδηλωτών και εκείνοι που κακοποιήθηκαν από την αστυνομία δεν είναι παρά απλοί πολίτες. Αυτοί οι άνθρωποι, οι οποίοι ζούσαν υπό έντονη πολιτική πίεση από την αυταρχική ηγεσία, αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα αυξανόμενη φτώχεια καθώς οι ήδη προβληματικές ρωσικές και τουρκικές οικονομίες πλήττονται σκληρά από το σοκ του COVID-19.
Η προσοχή του κόσμου επικεντρώνεται στην τύχη του μοναδικού σοβαρού πολιτικού αντιπάλου του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, Alexey Navalny, ο οποίος επέζησε μιας απόπειρας δολοφονίας του Κρεμλίνου και ο οποίος καταδικάζεται τώρα σε τριάμισι χρόνια φυλάκιση. Οι διαδηλώσεις στη Ρωσία συνέπεσαν με την επιστροφή του Ναβάλι στη χώρα από τη Γερμανία και με την κυκλοφορία ενός βίντεο που περιγράφει τους ισχυρισμούς διαφθοράς εναντίον του Πούτιν και των πολιτικών και επιχειρηματικών του συνεργατών.
Εν τω μεταξύ, στην Τουρκία, φοιτητικές διαμαρτυρίες που ξεκίνησαν στο Πανεπιστήμιο Boğaziçi της Κωνσταντινούπολης, το πιο διάσημο ακαδημαϊκό ίδρυμα της χώρας, κατά του διορισμού ενός Πρύτανη πιστού φίλου του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν , έχουν εξαπλωθεί σε ολόκληρη τη χώρα και υπογραμμίζουν την άρνηση της κυβέρνησης για τα πιο βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες στη χώρα, καθώς και τις επιδεινούμενες οικονομικές συνθήκες της Τουρκίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι το διευρυνόμενο οικονομικό χάσμα και στις δύο χώρες συμβολίζεται από τα παλάτια που χτίστηκαν από τους ηγέτες τους - το «μυστικό παλάτι 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων» του Πούτιν στη Μαύρη Θάλασσα και την επιβλητική, κατοικία του Ερντογάν πάνω σε έναν λόφο στην Άγκυρα.
Όταν ο Πούτιν έγινε πρωθυπουργός της Ρωσίας το 1999, ανέλαβε μια οικονομία που κατέρρευσε και είχε προβεί σε μορατόριουμ για την αποπληρωμή του χρέους και τεράστια υποτίμηση του νομίσματος. Καθώς η οικονομική ανάκαμψη εξελίχθηκε σε σταθερή ανάπτυξη με την υποστήριξη των αυξανόμενων τιμών του πετρελαίου, η βάση ισχύος του Πούτιν ενισχύθηκε και ανέβηκε στην προεδρία. Ο Πούτιν κατάφερε να κάνει επικερδείς συναλλαγές με τους ολιγάρχες που δημιούργησε, αλλά επίσης αύξησε την ευημερία των πολιτών της Ρωσίας, οι οποίοι είχαν γίνει φτωχότεροι από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Όμως, όπως συμβαίνει συχνά, η εξουσία του Πούτιν βασίστηκε σε διαφθορά, λάθη πολιτικής, αντιδημοκρατική καταστολή και ακόμη και πολιτικές δολοφονίες, και σταδιακά η ρωσική οικονομία άρχισε να επιδεινώνεται.
Όταν ο Ναβάλι κέρδισε την υποστήριξη εκατομμυρίων με την αντίθεσή του στον Πούτιν από το 2011 έως το 2012, ο Πούτιν κατάφερε να κινητοποιήσει την οικονομία με γιγάντια έργα υποδομής για λίγο. Αλλά το σημείο καμπής ήρθε το 2014 όταν προσάρτησε την Κριμαία. Οι δυτικές χώρες επέβαλαν κυρώσεις, οι τιμές του πετρελαίου μειώθηκαν και η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε στη ρωσική οικονομία. Οι οικονομικές δυσκολίες που δημιουργήθηκαν από τον ιό COVID-19 υπογράμμισαν τις ακαθάριστες οικονομικές διαφορές μεταξύ ενός υπερβολικά πλούσιου περιβάλλοντος του Πούτιν και του λαού Αφήνοντας το ζήτημα Navalny στην άκρη, οι διαδηλώσεις στη Ρωσία μπορούν τώρα να επεκταθούν και να μετατραπούν σε διαμαρτυρία ενάντια στην επιδεινούμενη οικονομία, την αυξανόμενη διαφθορά και τη φτώχεια, και ενάντια στην αυστηρότερη πολιτική του καθεστώτος Πούτιν.
Στην Τουρκία, όταν ο Ερντογάν ήρθε στην εξουσία το 2002, ανέλαβε μια οικονομία σε κρίση λόγω της τεράστιας υποτίμησης του νομίσματος, ενός πτωχευμένου δημόσιου τομέα και μιας βυθισμένης τραπεζικής βιομηχανίας. Ακολούθησε ένα πρόγραμμα διάσωσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου , με τη βοήθεια δισεκατομμυρίων δολαρίων δανείων.
Η επιτυχής εικόνα του Ερντογάν με μετριοπαθείς ισλαμικές αξίες και με στενές σχέσεις με τη Δύση, άνοιξε το δρόμο για συνομιλίες για ένταξη στην ΕΕ το 2004. Η ενδυνάμωση της οικονομίας και η προοπτική ένταξης στην ΕΕ δημιούργησαν θαύματα στην προσέλκυση δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων άμεσων ξένων επενδύσεων η χώρα. Μεταξύ 2005 και 2010, οι απλοί Τούρκοι πολίτες αποκόμισαν τις οικονομικές ανταμοιβές και το βιοτικό τους επίπεδο βελτιώθηκε σημαντικά.
Καθώς η συντηρητική βάση ψηφοφόρων του Ερντογάν έγινε πλουσιότερη, κατάφερε να ενισχύσει την πολιτική του θέση σε κάθε εκλογή που ακολούθησε. Ωστόσο, ο Ερντογάν χώρισε τους δρόμους με το ΔΝΤ στα τέλη του 2008 και στη συνέχεια άρχισε να παίρνει τον έλεγχο της οικονομίας χωρίς να αισθάνεται την ανάγκη να την θέσει σε ένα σύστημα που βασίζεται σε κανόνες.
Αυτή η αλλαγή πολιτικής συνέπεσε με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ άρχισε να αυξάνει την παγκόσμια ρευστότητα με πολύ χαμηλά επιτόκια και τα χρήματα να πλημμυρίζουν χώρες όπως η Τουρκία. Αυτή η τυχαία κατάσταση έδωσε στη διοίκηση του Ερντογάν άφθονο χώρο για να ξεφύγει από τα λάθη της οικονομικής πολιτικής που θα ακολουθούσαν.
Καθώς το δημοκρατικό πρόσωπο του Ερντογάν άρχισε να μεταμορφώνεται σε αυτό του "αυτοκράτορα", οι δυνάμεις της προηγουμένως ισχυρής και καλά καταρτισμένης οικονομικής ομάδας του εξασθενίζουν. Τον Μάιο του 2013, όταν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ανακοίνωσε τα σχέδιά της για μείωση, άρχισε η υποτίμηση της τουρκικής λίρας. Ωστόσο, οι διαμαρτυρίες του Πάρκου Gezi της ίδιας χρονιάς έδωσαν στον Ερντογάν την ιδανική ευκαιρία να ενισχύσει τη βάση εξουσίας του, ακόμη και όταν άρχισαν να εμφανίζονται οι οικονομικές ρωγμές.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
"Πυρά" Μητσοτάκη κατά Γερμανίας: Ανησυχία για τα σχέδια εξαγωγής επιθετικών υποβρυχίων στην Τουρκία
Ο τότε πρωθυπουργός Ερντογάν αύξησε τη χρήση της εθνικιστικής ρητορικής, απεικονίζοντας τις διαμαρτυρίες ως εξέγερση που υποστηρίζεται από ξένες δυνάμεις. Ταυτόχρονα, άρχισε να καταστρέφει τον πρώην σύμμαχό του Fetullah Gülen και το παράνομο ισλαμικό του δίκτυο για να εδραιώσει την προσωπική του βάση εξουσίας. Στη συνέχεια, ήρθε η απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, η οποία φέρεται ότι ήταν υπεύθυνη για τον Γκιλέν και τους οπαδούς του. Ευτυχώς, το πραξικόπημα απέτυχε, αλλά η πολιτική αστάθεια που δημιούργησε άνοιξε το δρόμο για την προεδρία του Ερντογάν. Η αλλαγή του πολιτικού συστήματος στην Τουρκία σε προεδρική μορφή κυβέρνησης έδωσε στον Ερντογάν απεριόριστες εξουσίες. Ο συνασπισμός του με το υπερεθνικιστικό Κόμμα Εθνικού Κινήματος (MHP), τον οδήγησε σε ακόμη πιο σκληρή εθνικιστική ρητορική.
Το προεδρικό σύστημα «κλειστού κυκλώματος» του Ερντογάν οδήγησε στην νομισματική κρίση της Τουρκίας του 2018. Στη συνέχεια, ήρθε το σοκ του COVID-19. Προσπαθώντας να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη με εντελώς λανθασμένες επιλογές πολιτικής, ο πληθωρισμός της Τουρκίας αυξήθηκε, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε και τα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας εξανεμίστηκαν. Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν συμμετείχε σε ολοένα και πιο σκληρή πολιτική ρητορική για να αποτρέψει τη διάβρωση της υποστήριξής του στο λαό.
Στις αρχές του 2021, η φτώχεια είναι ευρέως διαδεδομένη. Δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων που αρνούνται την ύπαρξη οικονομικών δυσκολιών έχουν σπείρει περαιτέρω ανησυχία του κοινού. Ενώ αυτοί που βρίσκονται κοντά στον Ερντογάν συνεχίζουν να ευημερούν από συμβάσεις που έχουν ανατεθεί από το κράτος, ο αριθμός των δυσαρεστημένων ανθρώπων στη χώρα συνέχισε να αυξάνεται.
Τα λάθη της οικονομικής πολιτικής από το 2018 έως το 2020 και οι αρνητικές επιπτώσεις τους στην τουρκική οικονομία, ανάγκασαν τον Ερντογάν να προβεί στα παρακάτω. Υποσχέθηκε οικονομική μεταρρύθμιση και περισσότερη δημοκρατία σε αντάλλαγμα. Ωστόσο, κάθε προσπάθεια του Ερντογάν να ενισχύσει τις δημοκρατικές ελευθερίες και το κράτος δικαίου, στην περίπτωση που υποθέσουμε πως ήταν γνήσιο, αντιμετώπιζε πάντα σημαντικά πολιτικά εμπόδια λόγω της συμμαχίας του με το εθνικιστικό MHP.
Η σκληρή αντίδραση του Ερντογάν και του MHP στις φοιτητικές διαδηλώσεις στην Κωνσταντινούπολη, αντικατοπτρίζουν εκείνες του Πούτιν και των συμμάχων του εναντίον των διαμαρτυρομένων υπέρ του Ναβάλνι. Παράλληλα έδειξαν ότι οι υποσχέσεις του Ερντογάν για περισσότερη δημοκρατία ήταν κάτι παραπάνω από απάτη, εκθέτοντάς τον.
Η θετική ανταπόκριση του ηγέτη του MHP Devlet Bahçeli αυτήν την εβδομάδα στην πρόταση του Ερντογάν για ένα νέο σύνταγμα, το οποίο ήρθε μέσα σε λίγες ώρες, ίσως σημαίνει ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν στην Τουρκία προτού βελτιωθούν. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τι είδους σύνταγμα θα δημιουργήσουν το AKP και το MHP όταν δεν μπορούν καν να συμφωνήσουν σε οποιαδήποτε κίνηση προς τον εκδημοκρατισμό.
Η σκληρή ανταπόκριση της αστυνομίας στις δημόσιες διαδηλώσεις από τους νέους της Τουρκίας τον τελευταίο μήνα και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι διαμαρτυρίες, με κατηγορίες τρομοκρατίας από τα κορυφαία ονόματα της Τουρκικής διοίκησης, καθιστά ορατό ότι υπάρχουν πολύ δύσκολες μέρες για την Τουρκία και την οικονομία έως τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές το 2023.
Πράγματι, η πορεία των γεγονότων στη Ρωσία στη σύγχρονη εποχή θα μπορούσε να είναι ένας πολύ χρήσιμος δείκτης στην προσπάθεια πρόβλεψης του μέλλοντος για την Τουρκία.
