Το "φαραωνικό" σχέδιο του Ερντογάν για το κανάλι της Κωνσταντινούπολης και κατά συνέπεια την κατάργηση ή μετατροπή της Συνθήκης του Μοντρέ βρίσκει σκληρή αντίσταση από τη Μόσχα, σε σημείο που οι σχέσεις των δύο χωρών μπορούν να οδηγηθούν σε μη αναστρέψιμη ρήξη και να πυροδοτήσει έναν "πόλεμο" κατασκόπων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ρωσία-Τουρκία "ώρα μηδέν": Η Μόσχα παρακάμπτει το Βόσπορο με υδάτινο κανάλι μέσω Ιράν-Ινδίας-Κασπίας
Σύμφωνα με αναλυτές, η Ρωσία είναι τόσο αποφασισμένη να μπλοκάρει το σχέδιο του Ερντογάν για πλήρη έλεγχο των Στενών - που αναπόφευκτα οδηγεί σε "έκρηξη" της γεωπολιτικής του επιρροής - που εξετάζεται το ενδεχόμενο ενορχήστρωσης αντιδράσεων εντός της Τουρκίας για αυτό το έργο, κάτι που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και με τη στήριξη του αντι-Ερντογανικού δημάρχου Κωνσταντινούπολης, και την παρεμβολή χρηματοδότησης από τρίτους παράγοντες που στηρίζουν το σχέδιο της Άγκυρας.
Τα... αντισυμβατικά που φέρεται να εξετάζει η Μόσχα για την ανατροπή του εν λόγω σχεδίου, προκύπτουν από μία διαχρονική διαφωνία μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, που εν τέλει οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε μια μεγαλύτερη σύγκρουση, αυτή μεταξύ Δύσης και Ανατολής...
Στις αρχές του Μαρτίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι η Άγκυρα θα ζητήσει σύντομα προσφορές για την κατασκευή του προγραμματισμένου καναλιού της Κωνσταντινούπολης, μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Θάλασσας του Μαρμαρά. Είπε ότι ελπίζει να ολοκληρώσει αυτό το έργο 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2023 - την εκατονταετία της σύγχρονης Τουρκίας - και έτσι να επιτρέψει στα πλοία να παρακάμψουν μέρος της διαδρομής Βοσπόρος-Δαρδανέλια (Στενά) που επί του παρόντος πρέπει να διασχίσουν για να κινηθούν μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Μεσογείου.
Αυτή η τελευταία εξέλιξη πυροδότησε αντιδράσεις στη Μόσχα επειδή η Άγκυρα έχει ήδη εκφράσει την ιδέα ότι τα πλοία που χρησιμοποιούν το νέο κανάλι δεν θα υπόκεινται στους περιορισμούς της Σύμβασης του Μοντρέ. Πράγματι, η Ρωσία φοβάται ότι η κατασκευή της διώρυγας της Κωνσταντινούπολης θα μπορούσε ακόμη και να ενθαρρύνει την Τουρκία να καταγγείλει τη 80ετή συμφωνία όσον αφορά την υπάρχουσα διαδρομή.
Η στάση της Μόσχας απέναντι στη Συνθήκη του Μοντρέ ήταν από καιρό περίπλοκη. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, η Ρωσία επιμένει ότι πρέπει να διατηρηθεί λόγω των περιορισμών που επιβάλλει η συμφωνία σε ναυτικά σκάφη που δεν ανήκουν στα παράκτια κράτη της Μαύρης Θάλασσας - τόσο ως προς τον αριθμό όσο και το μέγεθος των πλοίων που μπορούν να διέλθουν ανά πάσα στιγμή.
Εάν στην πραγματικότητα το προτεινόμενο κανάλι κατασκευαστεί και η Σύμβαση του Μοντρέ δεν ισχύσει για αυτό, η Μόσχα φοβάται ότι το ΝΑΤΟ ή κάποια άλλη αντι-ρωσική συμμαχία κρατών θα μπορούσε να εισάγει οποιαδήποτε ποσότητα πολεμικών πλοίων ανά πάσα στιγμή στη Μαύρη Θάλασσα - γεγονός που θα ενθάρρυνε και τα άλλα παράκτια κράτη να απομακρυνθούν από τη Μόσχα και να απειλήσουν τη ρωσική εθνική ασφάλεια.
Ρώσοι αξιωματούχοι και αναλυτές έχουν εκφράσει εδώ και καιρό αυτές τις ανησυχίες. Αλλά τώρα, με την ανακοίνωση του Ερντογάν, η σκεπτικότητα της Μόσχας απέναντι στην Άγκυρα κλιμακώνεται. Οι φόβοι τους αντικατοπτρίζονται σε ένα σημαντικό πρόσφατο άρθρο του Aleksey Baliyev, ο οποίος γράφει τακτικά για το Ίδρυμα Στρατηγικής Πολιτισμού της Μόσχας, και από τον Andrey Areshev, μελετητή στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών της Μόσχας (Voyenno-Promyshelenny Kuryer).
Όπως επισημαίνουν οι Μπαλίεφ και Αρέσεφ, η πιθανότητα ενός τέτοιου καναλιού παράκαμψης συζητήθηκε από τα μέσα του 16ου αιώνα και αναβίωσε τη δεκαετία του 1990 από τον Μουσταφά Μπουλέντ Ετσεβίτ, πρωθυπουργό της Τουρκίας τότε. Όπως και άλλοι Τούρκοι αξιωματούχοι που είχαν προωθήσει την ιδέα, ο Ετσεβίτ ισχυρίστηκε ότι χρειαζόταν επειδή η οδός Βόσπορος-Δαρδανέλια ήταν υπερπλήρης. Ωστόσο, κέρδισε το ενδιαφέρον της Μόσχας, υποστηρίζοντας ότι ένα τέτοιο κανάλι θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό «γεωπολιτικό» ρόλο μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Ο Ετσεβίτ πέθανε το 2004, αλλά ο Ερντογάν πήρε την ιδέα του και κατάφερε να οργανώσει προκαταρκτικές μελέτες για την κατασκευή του το 2009 και το 2012.
Σύμφωνα με τα τρέχοντα σχέδιά του, το νέο κανάλι μεταξύ των δύο θαλασσών θα βρίσκεται 25-30 χιλιόμετρα δυτικά της Κωνσταντινούπολης και θα μπορούσε να χειριστεί 85.000 πλοία ετησίως, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τα μεγαλύτερα πλοία της γης καθώς και στρατιωτικά σκάφη, δεδομένου ότι πρόκειται να έχει πλάτος 150 μέτρα και βάθος 25 μέτρα. Ως εκ τούτου, υπάρχει κάποιος λόγος να αποδεχτούμε τις προβλέψεις του Ερντογάν ότι το έργο θα έχει τόσο γεωπολιτική επιρροή όσο τα κανάλια Σουέζ και Παναμά όταν κατασκευάστηκαν. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα επειδή, όπως γράφουν οι Μπαλίγιεφ και Αρέσεφ, από τον Ιανουάριο του 2018, η Άγκυρα επέμεινε ότι η Σύμβαση του Μοντρέ θα δεν ισχύει για πλοία που διασχίζουν το κανάλι της Κωνσταντινούπολης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
"Casus belli" το κανάλι της Κων/πολης: Ευθεία σύγκρουση Ρωσίας-Τουρκίας για τη Συνθήκη του Μοντρέ
Ωστόσο, υποστηρίζουν οι δύο Ρώσοι αναλυτές, η τρέχουσα κατάρρευση των παγκόσμιων τιμών του πετρελαίου και η μείωση του διεθνούς εμπορίου απειλούν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα αυτού του μεγάλου έργου. Κατά συνέπεια, υποστηρίζουν, ο μόνος τρόπος για να προχωρήσει το έργο είναι εάν οι χώρες του ΝΑΤΟ παρέχουν τη χρηματοδότηση. Εάν η Δύση το πράξει, συνεχίζουν, αυτό θα αποδείξει ότι το κανάλι της Κωνσταντινούπολης έχει να κάνει με την επέκταση του ρόλου της Βόρειοατλαντικής Συμμαχίας στη Μαύρη Θάλασσα και όχι για τα οικονομικά, όσο κι αν επιμένουν οι Τούρκοι.
Ο Aleksey Yerkhov, πρεσβευτής της Μόσχας στην Άγκυρα, εξέφρασε την ανησυχία για αυτήν τη δυνατότητα τον Δεκέμβριο. Δήλωσε ότι ήταν η θέση της Μόσχας ότι, ακόμη και αν είναι χτισμένο το κανάλι, η συνθήκη του Μοντρέ πρέπει να συνεχίσει να ισχύει. Επιπλέον, ο διπλωμάτης και η ρωσική κυβέρνηση έχουν δώσει θετική κάλυψη (και ενδεχομένως κρυφή υποστήριξη) ατόμων στην Κωνσταντινούπολη και την Τουρκία που αντιτίθενται στο νέο κανάλι είτε για περιβαλλοντικούς λόγους είτε λόγω του τεράστιου κόστους του.
Αναμένοντας ότι η Άγκυρα, με την υποστήριξη της Δύσης, θα προχωρήσει ούτως ή άλλως, ο Μπαλίγιεφ και ο Αρέσεφ πρόσθεσαν επισήμως ότι «ορισμένοι Ρώσοι ερευνητές επικρίνουν εύλογα το αποκλειστικό στοίχημα της Μόσχας για τον Ερντογάν και την εντολή του», λαμβάνοντας υπόψη τα τουρκικά σχέδια για το κανάλι και τη συνεχιζόμενη εχθρότητα προς τις διατάξεις της Σύμβασης του Μοντρέ. Και έτσι, η κατασκευή αυτού του καναλιού πρέπει να επιβραδυνθεί έως ότου η Άγκυρα αναγνωρίσει ότι η ναυτική διέλευση μέσω αυτού θα παραμείνει εντός των ορίων του Μοντρέ.
Ο Μπαλίγιεφ και ο Αρέσεφ αντικατοπτρίζουν σαφώς τη σκέψη πολλών στη ρωσική πρωτεύουσα, γεγονός που υποδηλώνει ότι η Μόσχα θα λάβει μέτρα για να μπλοκάρει το κανάλι είτε με το να προκαλέσει αντίσταση σε αυτό εντός της Τουρκίας είτε επιδιώκοντας να εμποδίσει τη χρηματοδότηση του έργου από το εξωτερικό.
Κάποιοι στην Τουρκία είχαν την επιθυμία να βγουν από τους περιορισμούς του Μοντρέ, στους οποίους πιστεύουν ότι επιβλήθηκαν ως προϋπόθεση για την αποκατάσταση του ελέγχου στα τουρκικά στενά. Αυτή η εσωτερική συζήτηση θα εντείνει όσο περισσότερο η Τουρκία κινείται προς την οικοδόμηση του νέου καναλιού, το οποίο στη συνέχεια θα μπορούσε να γίνει αιτία νέων εντάσεων Μόσχας-Τουρκίας και Ανατολής-Δύσης στο εγγύς μέλλον.
