Είναι γνωστό ότι Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν σχεδιάζουν να δημιουργήσουν μια χερσαία διαδρομή προς την Τουρκία μέσω του θύλακα του Ναχτσιβάν και του διαδρόμου Zangazur που είναι έδαφος της Αρμενίας, γεγονός που έχει πυροδοτήσει ένταση με το Ιράν λόγω ανησυχιών ότι μπορεί να διακόψει την πρόσβαση του στην Αρμενία και μέσω Γεωργίας με την Ρωσία.
"Τρίπλα" Ερντογάν για εξευμενισμό του Ιράν: "Μέρος του διαδρόμου Zangezur θα διατρέχει το Ιράν"
Μάλιστα ο Ερντογάν φέρεται ότι έριξε στο τραπέζι πρόταση σύμφωνα με την οποία τμήματα του εν λόγω διαδρόμου θα μπορούσαν να διατρέχουν το Ιράν, αντί την Αρμενία, σε μια προσπάθεια να κάμψει τις αντιστάσεις και ανησυχίες της Τεχεράνης
Σε σχετικό άρθρο του Διεθνές ΜΜΕ επισημαίνει ότι "η απάντηση του Ιράν ήταν ασαφής, με ανάμεικτες αντιδράσεις στα τοπικά μέσα ενημέρωσης και μεταξύ των ειδικών", αναφέροντας:
"Ο Ερντογάν είπε ότι εάν το Ερεβάν «δεν ανοίξει το δρόμο» για τον διάδρομο, τότε θα μπορούσε να περάσει από το Ιράν ,μια προοπτική που ισχυρίστηκε ότι αντιμετωπίζεται «θετικά» στην Τεχεράνη.
Μόλις μια μέρα νωρίτερα, οι δηλώσεις του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Ερντογάν στο Ναχτσιβάν προκάλεσαν ανησυχίες στο Ιράν για το ενδεχόμενο το Αζερμπαϊτζάν να «επιτεθεί» στην Αρμενία για την κατασκευή του διαδρόμου.
Ο Αλίεφ εξέφρασε τη λύπη του για το πώς το «Δυτικό Ζανγκαζούρ» είχε «αποκοπεί» από το Αζερμπαϊτζάν από τη Σοβιετική Ένωση, η οποία, όπως είπε, είχε αποκόψει το Ναχτσιβάν από το υπόλοιπο Αζερμπαϊτζάν.
Το «Δυτικό Ζανγκαζούρ» αναφέρεται στη νότια επαρχία Σιούνικ της Αρμενίας που συνορεύει με το Ιράν. Η Τεχεράνη και το Ερεβάν ανησυχούν ότι ο προτεινόμενος διάδρομος θα περιόριζε την πρόσβαση της Σιούνικ στο Ιράν.
Η αντίδραση του Ιράν
Το σχέδιο του Αζερμπαϊτζάν να αναπτύξει μια απευθείας διαδρομή προς την Τουρκία έχει προκαλέσει εντάσεις με την Αρμενία και το Ιράν, που λένε ότι θα κόψουν τα χερσαία σύνορά τους.
Η διαδρομή έχει βάλει και την Άγκυρα απέναντι στην Τεχεράνη.
Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης του Ιράν στις 26 Σεπτεμβρίου πρότειναν αρκετές «λύσεις» για την εξουδετέρωση του «έργου του ΝΑΤΟ στον Καύκασο».
Το Jaam-e Jam, ένα μέσο που διαχειρίζεται ο κρατικός ραδιοτηλεοπτικός σταθμός, πρότεινε μια στρατιωτική συμμαχία με την Αρμενία για την καταπολέμηση των «κοινών απειλών», επισημαίνοντας τα παντουρκιστικά αισθήματα που φέρεται να «διαχειρίζονται» το Ισραήλ και η Τουρκία.
Πρότεινε επίσης το Ερεβάν να διευκολύνει τις ιρανικές επενδύσεις και το Ιράν να επικεντρωθεί στη νότια Αρμενία.
Ο μετριοπαθής Jomhuri-e Eslami στις 26 Σεπτεμβρίου υπέθεσε ότι ο Αλίεφ σχεδίαζε να καταλάβει την επαρχία Σιούνικ με τη βία για χάρη του Διαδρόμου Ζανγκαζούρ.
Η σκληροπυρηνική εφημερίδα Javan ισχυρίστηκε ότι μια «συνωμοσία» εκτυλισσόταν για να κατασκευαστεί η διαδρομή μετά τη συνάντηση Αλίεφ-Ερντογάν.
Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Nasser Kanani επανέλαβε στις 2 Οκτωβρίου ότι το Ιράν έχει δηλώσει «ξεκάθαρα» την αντίθεσή του σε οποιεσδήποτε αλλαγές συνόρων στον Νότιο Καύκασο.
Ωστόσο, σημείωσε επίσης ότι η Τεχεράνη «συμφωνεί» με την «ανάπτυξη διαδρομών διαμετακόμισης έτσι ώστε να ωφελεί όλα τα έθνη της περιοχής».
Η κυβερνητική εφημερίδα του Ιράν στις 27 Σεπτεμβρίου εικάζει ότι η πρόταση του Ερντογάν έδειξε ότι το «σοβαρό μήνυμα» της Τεχεράνης για την προστασία των συμφερόντων της στον Καύκασο και την αντίθεση στις αλλαγές συνόρων είχε «ακουστεί» από την Άγκυρα.
Την ίδια μέρα, ο ειδικός στον Νότιο Καύκασο Saeed Saffari είπε στην εφημερίδα Reformist Shargh ότι η πρόταση του Ερντογάν θα μπορούσε να εξασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξουν αλλαγές στα σύνορα, αλλά μόνο εφόσον το Ιράν «διατηρεί την εποπτεία» του διαδρόμου Zangazur.
Ενώ ορισμένοι χαιρέτησαν την προοπτική της ιρανικής συμμετοχής στο έργο, άλλοι προειδοποίησαν ότι μπορεί να μην είναι τόσο δελεαστικό όσο μπορεί να φαίνεται.
Ο Ερντογάν προσπαθεί να εξαπατήσει το Ιράν στο θέμα του διαδρόμου
Η συντηρητική εφημερίδα Farhikhtegan στις 27 Σεπτεμβρίου αμφισβήτησε την πρόταση του Ερντογάν και κατηγόρησε τον Τούρκο πρόεδρο για «εξαπάτηση».
Η Farhikhtegan υποστήριξε ότι το Αζερμπαϊτζάν δεν θα είχε πολεμήσει με την Αρμενία εάν δεν ήθελε ο διάδρομος να περάσει από τη νότια Αρμενία. Προειδοποίησε επίσης ότι η Άγκυρα και το Μπακού θα έχουν τον «απόλυτο έλεγχο» του διαδρόμου ανεξάρτητα από τη διαδρομή του.
Ο Mahmoud Rahimi, ένας αναλυτής που ειδικεύεται στις υποθέσεις του Νοτίου Καυκάσου, συμφώνησε με τη ζοφερή άποψη του Farhikhtegan. Είπε στην εφημερίδα Shargh στις 27 Σεπτεμβρίου ότι το Ιράν θα κινδύνευε «να δει το έδαφός του να καταλαμβάνεται από το Αζερμπαϊτζάν» εάν συμφωνούσε με την πρόταση του Ερντογάν.
Το Ιράν επανέλαβε την αντίθεσή του στις αλλαγές των συνόρων στον Καύκασο κατά τη διάρκεια επίσκεψης την 1η Οκτωβρίου στην Τεχεράνη του Αρμέν Γκριγκοριάν, γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας της Αρμενίας.
Ο γραμματέας του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ιράν, Αλί Ακμπάρ Αχμαντιάν, είπε στον Γκριγκοριάν ότι «οποιεσδήποτε γεωπολιτικές αλλαγές στην περιοχή θα προκαλέσουν ανασφάλεια και αστάθεια και θα κλιμακώσουν την κρίση». Και οι δύο αξιωματούχοι έκαναν έκκληση για ενισχυμένη διμερή συνεργασία.
Το ταξίδι του Γκριγκοριάν στην Τεχεράνη ήταν το δεύτερο φέτος, αφού ταξίδεψε στο Ιράν για να συναντήσει τον προκάτοχο του Αχμαντιάν Αλί Σαμχανί στις 9 Απριλίου.
Ο ρόλος του Ισραήλ και η σημασία των συνόρων Αρμενίας-Ιράν
Η εμβάθυνση των δεσμών του Αζερμπαϊτζάν με το Ισραήλ τα προηγούμενα χρόνια ήταν βασική πηγή διαμάχης μεταξύ Μπακού και Τεχεράνης.
Οι εντάσεις έχουν επίσης φουντώσει πιο πρόσφατα λόγω αυτού που το Ιράν θεωρεί ως τις προσπάθειες του Αζερμπαϊτζάν που υποστηρίζονται από την Τουρκία να διακόψει τη χερσαία σύνδεσή του με την Αρμενία.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2020 μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας για την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το Αζερμπαϊτζάν φέρεται να έλαβε βοήθεια από το Ισραήλ και την Τουρκία.
Το Ιράν, μακροχρόνιος σύμμαχος της Αρμενίας, απέφυγε προσεκτικά να πάρει θέση κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Τα σύνορα μεταξύ Αρμενίας και Ιράν έχουν μεγάλη σημασία και για τις δύο χώρες.
Τα μόλις 48 χιλιόμετρα (29,8 μίλια) σύνορα έχουν περιγραφεί ως «σωσίβιο» για την Αρμενία, η οποία βρίσκεται ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία.
Η πρόσβαση στην Αρμενία μέσω της επαρχίας Syunik παρέχει στο Ιράν μια αξιόπιστη οδό χερσαίας διαμετακόμισης προς τη Γεωργία και πέρα από αυτήν. Αυτό έχει ιδιαίτερη αξία για την Τεχεράνη σε περιόδους που οι σχέσεις με το Μπακού και την Άγκυρα αντιμετωπίζουν αναταράξεις.
Ευρύτερα, το Ιράν θεωρεί τον Νότιο Καύκασο ως ιστορική ζώνη επιρροής και βλέπει οποιαδήποτε απώλεια πρόσβασης στις χώρες εκεί ως απειλή για το ανάστημά του.
Το Ιράν δεν είναι πιθανό να συναινέσει στον διάδρομο να διασχίζει την Αρμενία με τρόπο που να εμποδίζει την πρόσβαση στον χριστιανό γείτονά του. Σε αυτό το πλαίσιο, η προφανής πρόταση του Ερντογάν μπορεί να γίνει ευπρόσδεκτη ιδίως εάν η Τεχεράνη διατηρεί τον πλήρη έλεγχο του σχετικού τμήματος της διαδρομής και εάν τα έσοδα από τη διέλευση είναι εγγυημένα.
Τα τρία έθνη του Νοτίου Καυκάσου, η Αρμενία, η Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν περιλαμβάνονται στον μηχανισμό πλαίσιο συνεργασίας 3+3 μαζί με τη Ρωσία, την Τουρκία και το Ιράν.
Αξιωματούχος του Αζερμπαϊτζάν θα μεταβεί στο Ιράν
Σύμφωνα με Διεθνές ΜΜΕ, "αξιωματούχος του Αζερμπαϊτζάν θα ταξιδέψει στο Ιράν", αλλά η συγκεκριμένη ημερομηνία θα αποκαλυφθεί αργότερα, επισημαίνοντας:
"Σκοπός της επίσκεψης είναι να συζητηθούν οι περιφερειακές εξελίξεις καθώς και η επαναλειτουργία της πρεσβείας του Αζερμπαϊτζάν στο Ιράν.
Μετά την επίθεση στην πρεσβεία του Αζερμπαϊτζάν στην Τεχεράνη τον Ιανουάριο, το Αζερμπαϊτζάν έκλεισε τη διπλωματική του αποστολή και απέσυρε εργαζομένους ως απάντηση σε αυτό που χαρακτήρισε «τρομοκρατική ενέργεια», με τον Πρόεδρο Ιλχάμ Αλίεφ να κατηγορεί το «ιρανικό κατεστημένο».
Ωστόσο, προσωπικοί λόγοι φέρεται να ήταν πίσω από την επίθεση."
Συμπέρασμα
Μετά το στόπ των ΗΠΑ σε Τουρκία-Αζερμπαϊτζάν για στρατιωτική επιχείρηση κατά της Αρμενίας, με σκοπό την κατάληψη της νότιας επαρχίας αυτής Syunik, από όπου διέρχεται ο διάδρομος Zangezur με τον οποίο θα ενώνεται εδαφικά Τουρκία και Ναχτσισεβάν με το Αζερμπαϊτζάν και εκείθεν μέσω Κασπίας θάλασσας με τις χώρες του "Οργανισμού Τουρκικών κρατών", ο Ερντογάν άλλαξε τακτική.
Έτσι επιχειρεί να προσεγγίσει το Ιράν δελεάζοντάς το, προτείνοντας μέρος του διαδρόμου να διέρχεται από αυτό και όχι από την Αρμενία, προκειμένου να παρακάμψει τις αντιδράσεις ΗΠΑ-ΕΕ-Αρμενίας.
Ωστόσο η τρίπλα αυτή του Ερντογάν αποτελεί μεγάλη παγίδα για το Ιράν, αφού ακόμη και αν μέρος του διαδρόμου Zangezur διέρχεται από εδάφη της Τεχεράνης και ελέγχεται από αυτήν, εντούτοις θα έχει μακροχρόνια αρνητικές συνέπειες, αφού είναι γνωστό ότι στις επαρχίες του στα σύνορα με την Αρμενία διαμένει σημαντικό μέρος της Αζέρικης μειονότητας της χώρας, οπότε ο κίνδυνος απόσχισής τους θα αυξηθεί δραματικά.
Τέλος ο διάδρομος Zangezur θα έχει ως αποτέλεσμα την σημαντικότατη ενδυνάμωση της Τουρκίας στον οικονομικό, στρατιωτικό και εμπορικό τομέα, ενώνοντας χερσαία τις χώρες του "Οργανισμού Τουρκικών κρατών", θέτοντας τότε το Ιράν προ του διλήματος είτε να πολεμήσει εναντίον ενός τεράστιου συνασπισμού τουρκόφωνων κρατών είτε να δοριοφοροποιηθεί σταδιακά από αυτόν.
Αυτά τα γνωρίζει η Τεχεράνη και γιαυτό αντιστέκεται σθεναρά στην πρόταση παγίδα του Ερντογάν.
