Ο Tούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου έφτασε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) την Παρασκευή για να παραστεί στο φόρουμ Sir Bani Yas, μετά από πρόσκληση του ομολόγου του από τα Εμιράτα, σύμφωνα με άρθρο τουρκικού ΜΜΕ, το οποίο αναφέρει:
"Σύμφωνα με ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, ο Τσαβούσογλου θα επισκεφθεί τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από τις 4 έως τις 6 Νοεμβρίου μετά από πρόσκληση του υπουργού Εξωτερικών Σεΐχη Αμπντουλάχ Μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχιάν.
Στο πλαίσιο της επίσκεψής του, οι δύο αξιωματούχοι θα συζητήσουν διμερή και περιφερειακά θέματα.
Οι διμερείς σχέσεις εισήλθαν σε νέα φάση με την επίσκεψη του διαδόχου του Άμπου Ντάμπι στην Άγκυρα τον περασμένο Νοέμβριο για την πρώτη επίσκεψη υψηλού επιπέδου στην Τουρκία από το 2012.
Η επίσκεψη του διαδόχου του Άμπου Ντάμπι οδήγησε στην ανακοίνωση δημιουργίας ενός ταμείου επενδύσεων ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων για επενδύσεις στην Τουρκία .
Και οι δύο χώρες υπέγραψαν επίσης αρκετές συμφωνίες για την ενέργεια, το περιβάλλον, τη χρηματοδότηση και το εμπόριο.
Σε μια αμοιβαία επίσκεψη, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα τον Φεβρουάριο, όταν οι δύο χώρες υπέγραψαν 13 συμφωνίες συνεργασίας σε διάφορους τομείς.
Η επίσκεψη πραγματοποιείται εν μέσω τήξης των δεσμών μεταξύ των δύο χωρών μετά από χρόνια έντασης και αντιπαλότητας στη Μέση Ανατολή.
Η Τουρκία το 2020 κατηγόρησε τα ΗΑΕ ότι έφεραν χάος στη Μέση Ανατολή μέσω των επεμβάσεων τους στη Λιβύη και την Υεμένη, ενώ τα ΗΑΕ και αρκετές άλλες χώρες επέκριναν τις στρατιωτικές ενέργειες της Άγκυρας.
Οι σχέσεις έφτασαν στο ιστορικό χαμηλό όταν ο Ερντογάν είπε ότι η Άγκυρα θα μπορούσε να αναστείλει τις διπλωματικές σχέσεις με την κυβέρνηση του Άμπου Ντάμπι μετά τη συμφωνία ΗΑΕ-Ισραήλ.
Η Τουρκία τάχθηκε επίσης στο πλευρό του Κατάρ σε μια διαμάχη στον Κόλπο, σε αντίθεση με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο, ενώ η τουρκική υποστήριξη βοήθησε την υποστηριζόμενη από τα Ηνωμένα Έθνη κυβέρνηση της Λιβύης στην Τρίπολη να απωθήσει δυνάμεις που υποστηρίζονται από τα ΗΑΕ που προσπαθούσαν να καταλάβουν την πρωτεύουσα.
Ωστόσο, το 2021 είδε την Άγκυρα να αναζητά θερμότερους δεσμούς με αρκετές περιφερειακές χώρες και μακροχρόνιους εχθρούς μετά από πολλά ταραχώδη χρόνια.
Τα συγκλίνοντα συμφέροντα έχουν οδηγήσει σε περιφερειακές μετατοπίσεις ισχύος στη Μέση Ανατολή, με επικεφαλής κυρίως τις περιφερειακές δυνάμεις της Τουρκίας και των ΗΑΕ.
Οι διπλωματικοί ελιγμοί σηματοδοτούν μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση σε ολόκληρη την περιοχή ότι το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών μετακινείται αλλού και ότι τώρα είναι η ώρα για διαπραγματεύσεις που ήταν αδιανόητες μόλις πριν από ένα χρόνο."
Πώς και γιατί τα ΗΑΕ έχουν αλλάξει την πολιτική τους για τη Λιβύη
Ο εμφύλιος πόλεμος της Λιβύης το 2019 άνοιξε το δρόμο για την παρέμβαση της Τουρκίας από τη μια και της Ρωσίας-Αιγύπτου-ΗΑΕ από την άλλη, στην χώρα.
Αφού παρενέβησαν αρχικά για να στηρίξουν τις αντιμαχόμενες φατρίες της χώρας, η Μόσχα και η Άγκυρα έκτοτε επικεντρώθηκαν στην περιχαράκωση των όσων πέτυχαν , προσπαθώντας να χωρίσουν τη Λιβύη σε ξεχωριστές σφαίρες επιρροής.
Τα ΗΑΕ ενώ στο παρελθόν τάσσονταν ανοιχτά υπέρ του Στρατάρχη Χαφτάρ στη Λιβυκή διαμάχη, εσχάτως παρατηρείται μια αλλαγή στη στάση τους.
Ενώ αυτή η αναδιάρθρωση στάσης τους αποδίδεται εν μέρει στην πολιτική «μηδενικών προβλημάτων» του Άμπου Ντάμπι με τους γείτονες και στην ανάπτυξη των σχέσεών του με περιφερειακούς αντιπάλους, η κατάσταση της Λιβύης έχει επίσης διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στη μετατόπιση της στάσης των Εμιράτων .
Ο παρεμβατισμός των ΗΑΕ στη Λιβύη χρονολογείται από το 2011. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θεωρούσαν τη Λιβύη ως κεντρικό πεδίο μάχης για την τάξη των μεταεπαναστατικών κρατών μετά τις αραβικές εξεγέρσεις του 2011, με στόχο τον περιορισμό του ρόλου ισλαμιστικών κομμάτων, όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα, στη διακυβέρνηση .
Αυτή η πολιτική αποκρυσταλλώθηκε ως αποκλειστική πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη για τον Στρατάρχη Khalifa Haftar και τις Λιβυκές Αραβικές Ένοπλες Δυνάμεις του (LAAF) το 2014.
Για να υποστηρίξει την πολεμική προσπάθεια του Haftar να αντιμετωπίσει τους ισλαμιστές και τους πολιτικούς αντιπάλους στην Ανατολική Λιβύη, τα ΗΑΕ εξισορρόπησαν μεταξύ του μονομερούς παρεμβατισμού και της διοχέτευσης στρατιωτικής υποστήριξης, χρησιμοποιώντας την Αίγυπτο ως πληρεξούσια χώρα που έχει χερσαία σύνορα με την Λιβύη.
Χρησιμοποίησαν επίσης την ήπια ισχύ της στο Πρίσι, υποστηρίζοντας την Γαλλία να παράσχει στρατιωτική και διπλωματική υποστήριξη στον Λίβυο Στρατηγό.
Αυτές οι προσπάθειες ενίσχυσαν τη διεθνή θέση του Χάφταρ, ενώ τον βοήθησαν να εξασφαλίσει τον έλεγχο της Ανατολικής και στη συνέχεια της Νότιας Λιβύης, καθώς και του πετρελαϊκού ημισελήνου της Λιβύης, χρησιμοποιώντας κυρίως εξοπλισμό και εναέρια υποστήριξη που παρέχονταν από τα ΗΑΕ.
Η στρατιωτική υποστήριξη των Εμιράτων προς τον Χάφταρ κορυφώθηκε το 2019-2020, προσελκύοντας αρνητική προσοχή που πρόσθεσε στη φήμη της εμπλοκής τους στον συνασπισμό υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη.
Κατά τη διάρκεια της επίθεσης του Χάφταρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα πραγματοποίησαν εκατοντάδες επιθέσεις με drone για λογαριασμό του Χάφταρ, τον προμήθευσαν με όπλα και καύσιμα αεροσκαφών και χρηματοδότησαν Σουδανούς μισθοφόρους που πολέμησαν στο πλευρό του.
Παρόλα αυτά, η πολεμική προσπάθεια του Χάφταρ απέτυχε, ωθώντας έκτοτε σταδιακά το Άμπου Ντάμπι να αναπροσαρμόσει την εξωτερική του πολιτική.
Ο ανασχηματισμός της εκτελεστικής εξουσίας της Λιβύης μετά από έναν πολιτικό διάλογο υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών το 2021 ήταν μια άλλη στιγμή προσαρμογής για την πολιτική των ΗΑΕ.
Συμπτωματικά, η άφιξη της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (GNU) ακολούθησε γρήγορα την επισημοποίηση των Συμφωνιών του Αβραάμ από το Άμπου Ντάμπι και την αυξημένη εστίασή της σε περιφερειακούς γείτονες, όπως το Ισραήλ.
Στην πράξη, η εμφάνιση του πρωθυπουργού του GNU Abdelhamid Dbaiba στην πολιτική σκηνή της Λιβύης συνδυάστηκε με το Άμπου Ντάμπι να εξάγει όλο και περισσότερο ένα όραμα εξωτερικής πολιτικής που επικεντρωνόταν στον πραγματισμό, την οικονομική σταθερότητα και τις εμπορικές συνεργασίες υπό το φως των συμφωνιών.
Ενώ τα ΗΑΕ δεν άλλαξαν την ουσία της εξωτερικής τους πολιτικής, η ρητορική τους έρχεται σε έντονη αντίθεση με την προηγούμενη, πιο δυναμική προσέγγιση της εξωτερικής πολιτικής που χρησιμοποίησε το Άμπου Ντάμπι.
Αν και αρχικά ήταν ανήσυχα τα ΗΑΕ με τον Ντμπάιμπα λόγω των δεσμών του με το ισλαμιστικό περιβάλλον της Λιβύης, ο τελευταίος τελικά εξασφάλισε τη συναίνεση του Άμπου Ντάμπι λόγω των συναλλακτικών του προσεγγίσεων που ευθυγραμμίζονται με την αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής του Άμπου Ντάμπι.
Στην ανακούφιση των Εμιράτων προστέθηκε το γεγονός ότι ο Dbaiba δεν ενίσχυε κατά προτίμηση τους ισλαμιστές παράγοντες υποστηρικτές του.
Αυτό οδήγησε σε μια αναπτυσσόμενη σχέση μεταξύ του Άμπου Ντάμπι και της Τρίπολης, με την Ντμπάιμπα να επιδιώκει να αναβιώσει τις συμφωνίες της εποχής του Μουάμαρ Καντάφι με τα Εμιράτα στους τομείς των τηλεπικοινωνιών, της ενέργειας και των κατασκευών, καθώς και κρυφές διαπραγματεύσεις για την πρόσβαση των εταιρειών των Εμιράτων για τη λειτουργία ελεύθερου εμπορίου ζώνες, οικονομικές ζώνες και λιμάνια.
Αντίθετα, η πιο αξιοσημείωτη παραχώρηση του Άμπου Ντάμπι έναντι του GNU ήταν η αθόρυβη μείωση της οικονομικής υποστήριξης σε μέσα ενημέρωσης και τηλεοπτικά κανάλια υπέρ του Χάφταρ , αναγκάζοντας ορισμένα να κλείσουν.
Αυτές οι εξελίξεις επηρεάστηκαν επίσης από το γεγονός ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εμπλέκονταν σε μια γρήγορη επαναπροσέγγιση με την Τουρκία που οδήγησε σε ενίσχυση των οικονομικών δεσμών με την Άγκυρα.
Οι συνέπειες της χαοτικής αποχώρησης των Ηνωμένων Πολιτειών από το Αφγανιστάν το 2021 είχαν οδηγήσει τα Εμιράτα να δώσουν προτεραιότητα στις διευρυνόμενες συμμαχίες σε μια προσπάθεια να αποφύγουν την εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτό την οδήγησε να επικεντρωθεί στην περιφερειακή διπλωματία, φέρνοντας το Άμπου Ντάμπι πιο κοντά στην Άγκυρα.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επικεντρώθηκαν στη διαμεσολάβηση συμβιβαστικών συναντήσεων και στη διπλωματία μεταξύ των κύκλων του Ντμπάιμπα και του Χάφταρ, προσπαθώντας να δημιουργήσουν συμφωνίες κατανομής της εξουσίας μεταξύ των δύο.
Η αντικατάσταση του Sanalla ως προέδρου της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου (NOC) που εκτελέστηκε από τον Dbaiba και ακολουθήθηκε από τον Haftar που ήρε τον τότε αποκλεισμό του στα λιμάνια πετρελαίου,είναι ίσως μια από τις πιο αξιοσημείωτες επιπτώσεις αυτής της διαμεσολάβησης μέχρι σήμερα.
Ωστόσο, η προσωπική συγγένεια του νέου προέδρου της NOC Bengdara με το Άμπου Ντάμπι καταδεικνύει επίσης ότι μέρος αυτής της προσπάθειας διαμεσολάβησης των Εμιράτων έχει τις ρίζες του στο προσωπικό συμφέρον και στην ευρύτερη πολιτική που σχετίζεται με τον ΟΠΕΚ.
Επιλέγοντας να μην συμβιβάσει την προσέγγισή τους με την Τουρκία και υποστηρίζοντας την Dbaiba, τα ΗΑΕ έσπασαν με τους δεσμούς με τους μακροχρόνιους εταίρους τους στη Λιβύη: την Αίγυπτο και τη Γαλλία.
Από τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, οι τελευταίοι επικεντρώθηκαν στην ανοιχτή αμφισβήτηση του GNU, αντ' αυτού, στηρίζοντας την προσφορά του πρώην υπουργού Εσωτερικών της Λιβύης Φάθι Μπασάγκα για τη θέση του πρωθυπουργού.
Τα ΗΑΕ εμφανώς δεν συμμετείχαν σε αυτή την προσπάθεια.
Ενώ η προαναφερθείσα δυναμική έπαιξε ρόλο στη διαμόρφωση της νέας πολιτικής ισότητας των Εμιράτων μεταξύ Χάφταρ και Ντμπάιμπα, άλλοι υποτονισμένοι παράγοντες έπαιξαν ρόλο στην απάθεια των Εμιράτων προς τον Μπασάγκα.
Πρώτον, η προσπάθειά του να ωθήσει μια υποτροπή στο εσωτερικό της Λιβύης σε σύγκρουση, που θα έβλεπε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να θέτουν σε κίνδυνο τους τρέχοντες οικονομικούς δεσμούς τους με την Τρίπολη.
Μια άλλη ανησυχία είναι ότι η προσπάθεια του Μπασάγκα για πρωθυπουργό υποστηρίζεται από εξέχουσες προσωπικότητες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας της Λιβύης με δεσμούς με το Κατάρ, τον περιφερειακό αντίπαλο των ΗΑΕ.
Κάποιοι εικάζουν ότι αξιωματούχοι των Εμιράτων θεωρούν τον Μπασάγκα υπεύθυνο για τον φερόμενο θάνατο έξι στρατιωτών των Εμιράτων, οι οποίοι αναπτύχθηκαν κρυφά στη λιβυκή αεροπορική βάση Τζούφρα, από επιδρομή drone στα τέλη του 2019.
Ως παράγοντας με επιρροή στο λιβυκό τοπίο τα ΗΑΕ για πάνω από μια δεκαετία, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι αλλαγές στην πολιτική των Εμιράτων είχαν άμεσο αντίκτυπο στα επίπεδα σταθερότητας στη Λιβύη, με τη μετατόπιση της θέσης τους να επηρεάζει πλέον θετικά μια παρατεταμένη ηρεμία .
Αλλά η μετατόπιση των ΗΑΕ έχει επίσης επηρεαστεί από τις εξελίξεις στο λιβυκό πλαίσιο, ένα θέατρο του οποίου η μόνη σταθερά είναι η αστάθειά του.
Ενώ η σχετική ειρήνη της Λιβύης έχει διαρκέσει από τότε που έληξε ο διεθνοποιημένος εμφύλιος πόλεμος της το 2020, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν πρέπει να εφησυχάζουν νομίζοντας ότι αυτή η νέα περιφερειακή τάξη πραγμάτων είναι η νέα κανονικότητα.
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Από την παραπάνω ανάλυσή μας προκύπτει ότι, σε περίπτωση στρατιωτικής αντιπαράθεσης του Στρατάρχη Χαφτάρ με τις δυνάμεις του Ντμπέϊμπα επικουρούμενες από τους τουρκόφιλους μισθοφόρους και τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις που σταθμεύουν στη Λιβύη, τα ΗΑΕ δεν θα υποστηρίξουν το Λίβυο Στρατάρχη όπως στο παρελθόν.
Πολύ περισσότερο μάλιστα εφόσον η Τουρκία κινηθεί από κοινού με τις δυνάμεις του Ντμπέϊμπα για εξόρυξη φυσικού αερίου στην φερόμενη ως Λιβυκή ΑΟΖ, νοτίως της Κρήτης που στην πραγματικότητα αποτελεί μέρος της Ελληνικής ΑΟΖ και επιχειρήσει στρατιωτική παρέμβαση ο Χαφτάρ.
Εκτίμησή μας είναι ότι η επίσκεψη Τσαβούσογλου στα ΗΑΕ, αποσκοπεί στη διασφάλιση ευμενούς ουδετερότητας των ΗΑΕ, όταν το επόμενο χρονικό διάστημα η Τουρκία στείλει γεωτρύπανό της στην Ελληνική ΑΟΖ νοτίως Κρήτης.
Προ τούτο αναγκαιούν άμεσες ενέργειες από Ελληνικής πλευράς, προλαβαίνοντας αρνητικές εξελίξεις, αφού δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι Ελλάδα και ΗΑΕ συνδέονται με αμυντική συμφωνία, η οποία θα πρέπει να τηρηθεί από αυτά.
