Μετά από μήνες αδιεξόδου και σχεδόν θάνατο, η πυρηνική συμφωνία του Ιράν έχει μια νέα ευκαιρία για αναβίωση. Στις 8 Αυγούστου, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία τους τελευταίους 16 μήνες ενεργούσε ως μεσολαβητής μεταξύ του Ιράν και των Ηνωμένων Πολιτειών στις συνομιλίες για την αποκατάσταση της συμφωνίας, παρουσίασε αυτό που αποκάλεσε ένα τελικό κείμενο μιας συμβιβαστικής δέσμης που ελπίζει να πληροί όλες τις προϋποθέσεις των μερών.
Το κείμενο της ΕΕ θα απαιτούσε συμβιβασμούς και για τους δύο κύριους ανταγωνιστές. Αυτή είναι η φύση μιας διαπραγμάτευσης, όπως συνέβη με τη συμφωνία του 2015 γνωστή ως Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης (JCPOA). Αφαιρώντας αυτό που θεωρήθηκε ως το βασικό εμπόδιο στις διαπραγματεύσεις, το Ιράν προφανώς αποδέχτηκε ότι το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) δεν θα αφαιρεθεί από τη λίστα των Ξένων Τρομοκρατικών Οργανώσεων των ΗΠΑ, αντίθετα συμφωνώντας να αναβάλει αυτό το θέμα για μεταγενέστερη συζήτηση. Οι κατηγορίες που κατατέθηκαν στις 10 Αυγούστου εναντίον ενός μέλους του IRGC για σχέδιο δολοφονίας του πρώην συμβούλου εθνικής ασφάλειας Τζον Μπόλτον υπογράμμισαν γιατί ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δεν μπορούσε να δείξει επιείκεια προς την ομάδα, αναφέρει το Al Monitor.
Το Ιράν φαίνεται επίσης να σιωπά το αίτημά του για εγγυήσεις ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα αποχωρήσουν ξανά από τη συμφωνία, όπως έκανε ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ τον Απρίλιο του 2018 χωρίς αιτία. Δεδομένου ότι το JCPOA είναι μια πολιτική συνεννόηση, όχι μια συνθήκη που θα απαιτούσε μια αδύνατη ψηφοφορία επιβεβαίωσης από μια διχασμένη Γερουσία των ΗΠΑ, δεν υπάρχει καμία βάση για νομική εγγύηση. Σε κάθε περίπτωση, το Ιράν έχει μια σιωπηρή εγγύηση με τη μορφή της δικής του μόχλευσης: Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχωρήσουν ξανά από τη συμφωνία, το Ιράν θα μπορούσε και πάλι να αυξήσει γρήγορα τον εμπλουτισμό ουρανίου.
Το εναπομείναν κομβικό σημείο αφορά την απαίτηση του Ιράν να τερματίσει την έρευνά του για σωματίδια ουρανίου που ο Οργανισμός βρήκε σε τρεις τοποθεσίες το 2019. Όπως αναφέρει η Wall Street Journal, το τελευταίο κείμενο της ΕΕ προσφέρει διαβεβαίωση ότι εάν το Ιράν απαντήσει, oι Ηνωμένες Πολιτείες και τα άλλα μέρη της συμφωνίας θα παροτρύνουν τον ΔΟΑΕ να κλείσει την έρευνά του. Αυτή η ρήτρα είναι πιθανώς αυτό που εννοούσε ο Mohammad Marandi, σύμβουλος της ιρανικής διαπραγματευτικής ομάδας, όταν είπε στο Al-Monitor ότι το Ιράν είχε κερδίσει βασικές παραχωρήσεις.
Η γλώσσα «παραθυράκι» «με σκοπό τη διευκρίνιση» υποδηλώνει ότι ενδέχεται να μην υπάρξει πλήρης διευκρίνιση. Πράγματι, είναι εξαιρετικά απίθανο το Ιράν να παραδεχτεί ποτέ ότι τα αδήλωτα σωματίδια ουρανίου σχετίζονται με προηγούμενες εργασίες πυρηνικών όπλων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι εταίροι τους, καθώς και ο ΔΟΑΕ, το γνωρίζουν αυτό. Καταλαβαίνουν επίσης ότι θα ήταν άσκοπο να παραιτηθεί από την πιθανή αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας μόνο και μόνο επειδή το Ιράν δεν θα ομολογήσει αυτό που είναι γνωστό ότι συνέβη.
Όσο κι αν ο ΔΟΑΕ θα ήθελε να έχει μια πλήρη εικόνα του τρόπου με τον οποίο τα εν λόγω σωματίδια ουρανίου έφτασαν εκεί, το πιο σημαντικό ζήτημα αφορά την τρέχουσα τοποθεσία του ουρανίου και οποιουδήποτε σχετικού εξοπλισμού. Αυτό είναι το ζήτημα που τείνει στην καρδιά της ευθύνης του ΔΟΑΕ για τις διασφαλίσεις: να επιβεβαιώσει ότι όλο το πυρηνικό υλικό και η δραστηριότητα στο Ιράν δεν εκτρέπονται για στρατιωτική χρήση. Εάν το Ιράν μπορέσει να αποδείξει ότι το ουράνιο που δεν είχε αναφερθεί προηγουμένως είναι τώρα υπό τις διασφαλίσεις του ΔΟΑΕ, τότε η βασική αποστολή του οργανισμού θα εκπληρωθεί.
Η διασφάλιση του ειρηνικού σκοπού της τρέχουσας και μελλοντικής πυρηνικής δραστηριότητας στο Ιράν ήταν μια κεντρική θέση της συμφωνίας του 2015. Τότε, η συμφωνία του ΔΟΑΕ για το κλείσιμο της έρευνάς του σχετικά με παλαιότερη πυρηνική δραστηριότητα «πιθανής στρατιωτικής διάστασης» (PMD) ήταν μια ιρανική προϋπόθεση για την εφαρμογή του JCPOA. Παρόλο που οι απαντήσεις του Ιράν σχετικά με την προηγούμενη δραστηριότητα ήταν ανεπαρκείς, ελήφθη μια πολιτική κρίση για το κλείσιμο του φακέλου, καθώς ο ΔΟΑΕ και οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών είχαν ούτως ή άλλως μια καλή εικόνα αυτών των προηγούμενων δραστηριοτήτων.
Μια διαφορά μεταξύ του ζητήματος του PMD και της σημερινής έρευνας του ΔΟΑΕ για τα σωματίδια ουρανίου είναι ότι η τελευταία αφορά τον βασικό ρόλο του ΔΟΑΕ για την προστασία του πυρηνικού υλικού. Ό,τι κι αν αποφασίσει να κάνει για να διερευνήσει το παρελθόν, δεν μπορεί να παραιτηθεί από το να γνωρίζει πού βρίσκεται τώρα το ουράνιο.
Είναι πιθανό ότι το εν λόγω ουράνιο βρήκε στη συνέχεια τον δρόμο του σε αποθέματα που βρίσκονται επί του παρόντος υπό την επιτήρηση του ΔΟΑΕ. Εάν ναι, το Ιράν θα πρέπει να είναι σε θέση να δώσει τις απαντήσεις που θα επέτρεπαν την αποκατάσταση του JCPOA. Εάν το υλικό δεν προστατεύεται επί του παρόντος, τότε το Ιράν είναι πιθανό να συνεχίσει να συσκοτίζει και να σταματά. Μπορεί, σε κάθε περίπτωση, να αναζωογονήσει προηγούμενα αιτήματα σχετικά με διαβεβαιώσεις σχετικά με την άρση των κυρώσεων και άλλα θέματα. Θα πρέπει, ωστόσο, να είναι δυνατό για το Ιράν να ξεκαθαρίσει την τρέχουσα τοποθεσία του ουρανίου χωρίς να ομολογήσει τις παραβιάσεις του παρελθόντος.
Όσοι στη Δύση ήταν πάντα επικριτικοί για το JCPOA θα ουρλιάζουν υπονοώντας ότι οι παραβιάσεις του Ιράν στο παρελθόν μπορούν να παραβλεφθούν. Οι ίδιοι, ωστόσο, παραβλέπουν τις συνέπειες της καταδίκης της συμφωνίας του 2015. Αρνούμενος από αυτό, ο Τραμπ οδήγησε το Ιράν να απορρίψει τα όρια για τον εμπλουτισμό ουρανίου, σε σημείο που ο χρόνος «διάσπασης» είναι κάτω από το περιθώριο λάθους για έγκαιρη ανίχνευση. Μέσα σε μερικές εβδομάδες, το Ιράν θα μπορούσε να παράγει αρκετό ουράνιο υψηλού εμπλουτισμού για μια πυρηνική βόμβα. Για να μπορέσουν να αποκαταστήσουν μια περίοδο έγκαιρης ανίχνευσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει αναπόφευκτα να πληρώσουν πρόστιμο για την αποχώρηση του Τραμπ.
Η περιφερειακή και παγκόσμια ασφάλεια θα εξυπηρετηθεί καλύτερα εάν το Ιράν επιστρέψει στα όρια εμπλουτισμού του JCPOA και στη διαφάνεια. Ενώ σε ένα εναλλακτικό σύμπαν θα μπορούσε κανείς να προτιμήσει το Ιράν να μην είχε καθόλου πυρηνικό υλικό, η επιβεβαίωση του ΔΟΑΕ ότι όλο το πυρηνικό υλικό που διαθέτει το Ιράν είναι σε ειρηνική χρήση αξίζει να αποδεχθεί τον συμβιβασμό στο τελικό κείμενο της ΕΕ.
