Όπως αναφέρει στο προσωπικό του ιστολόγιο (antoniosvasileiou.gr) ο ο Αντιστράτηγος (ε.α.) Αντώνης Βασιλείου*, με τον αυταρχισμό να αυξάνεται στον αραβικό κόσμο, οι ζοφερές προοπτικές έχουν αντικαταστήσει τη διαδεδομένη αισιοδοξία για τον εκδημοκρατισμό στην περιοχή που πολλοί εξέφραζαν πριν από 11 χρόνια στην αρχή της Αραβικής Άνοιξης.
Στην Αίγυπτο, τη Συρία και την Υεμένη, μεταξύ άλλων, η ελπίδα για δημοκρατική αλλαγή είναι δύσκολο να επιτευχθεί. Δυστυχώς, κοιτάζοντας το μέλλον, η προοπτική εκδημοκρατισμού στα κράτη της ΜΕΝΑ (Middle East & North Africa) είναι αμυδρά και υπάρχει ένα δίκαιο μερίδιο ευθύνης που ανήκει στο κατώφλι των δυτικών κυβερνήσεων σε σχέση με τα δημοκρατικά ελλείμματα του αραβικού κόσμου.
Τα γεγονότα του περασμένου έτους ήταν ιδιαίτερα επιζήμια για την υγεία της δημοκρατίας στην περιοχή της ΜΕΝΑ. Η κατάληψη της εξουσίας από τον Τυνήσιο Πρόεδρο Kais Saied στις 25 Ιουλίου ήταν μια ανατροπή της δημοκρατίας στη χώρα που χαιρετίστηκε ευρέως ως η γενέτειρα της Αραβικής Άνοιξης και η μοναδική δημοκρατική ιστορία επιτυχίας της αραβικής περιοχής. Τότε ακριβώς τρεις μήνες αργότερα ήρθε το στρατιωτικό πραξικόπημα του Σουδάν, ένα άλλο σημαντικό πλήγμα στη δημοκρατία στον αραβικό κόσμο.
Δεν μπορείς να έχεις πολιτική σταθερότητα αν οι άνθρωποι δεν αισθάνονται ότι υπάρχει δικαιοσύνη. Η δημοκρατική αλλαγή είναι μέρος αυτού. Με την ελπίδα ότι λόγω των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης του 2011 και του Ιρανικού Πρασίνου Κινήματος το 2009, το έδαφος είχε αλλάξει προς την κατεύθυνση της δημοκρατίας, αλλά για διάφορους πολιτικούς και όχι θρησκευτικούς λόγους, αυτό δεν συνέβη.
Δικτάτορες σε όλο τον αραβικό κόσμο έχουν ωφεληθεί από τον μύθο της αυταρχικής σταθερότητας, τον οποίο πολλοί στη Δύση ασπάζονται πλήρως. Μετά τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης, η εκτεταμένη βία που εξαπολύθηκε στην περιοχή της ΜΕΝΑ οδήγησε πολλούς κυνικούς στη Δύση στο συμπέρασμα ότι οι Άραβες δεν πρέπει να έχουν δικαίωμα στη δημοκρατία.
Το επιχείρημα ήταν, ότι η εισαγωγή ελευθεριών στις αραβικές κοινωνίες είναι μια συνταγή χάους και εξτρεμισμού, με αποτέλεσμα να υπάρχουν φιλοδυτικοί αυταρχικοί στην εξουσία, κατάσταση η οποία ταιριάζει καλύτερα στα συμφέροντα των ΗΠΑ και της Ευρώπης.
Όμως αυτή η βραχυπρόθεσμη σκέψη είναι λανθασμένη. Ο αυταρχισμός δεν θα οδηγήσει σε διαρκή σταθερότητα. Η πραγματική σταθερότητα προέρχεται από μέσα. Δεν μπορείς να έχεις πολιτική σταθερότητα αν οι άνθρωποι δεν αισθάνονται ότι υπάρχει δικαιοσύνη. Η δημοκρατική αλλαγή είναι μέρος αυτού.
Ωστόσο, δυστυχώς, πολλοί από τους Άραβες αξιωματούχους δεν το πήραν αυτό ως βασικό μάθημα από το 2011. Αντίθετα, πολλά καθεστώτα στην περιοχή MENA κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ακαταστασία που ακολούθησε την Αραβική Άνοιξη, προήλθε από την αποτυχία τους να είναι αρκετά αυταρχικά.
Με ισχυρή υποστήριξη από ορισμένα κράτη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ), κυρίως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), τον προστάτη της αντεπανάστασης, οι ηγεσίες στην Αίγυπτο, την Τυνησία, το Σουδάν και άλλα αραβικά κράτη έχουν ενθαρρυνθεί στις καταστολές της κοινωνίας των πολιτών και των κινημάτων υπέρ της δημοκρατίας.
Αυταρχικά καθεστώτα έχουν συντρίψει επιτυχώς κάθε διαφωνία και σκότωσαν οποιεσδήποτε σημαντικές προοπτικές για τη δημοκρατία. Όχι μόνο αυτά τα καθεστώτα δεν πλήρωσαν τίμημα για την ανελέητη καταστολή της κοινωνίας των πολιτών, αλλά πολλά από αυτά έχουν ανταμειφθεί από τις δυτικές δημοκρατικές κυβερνήσεις.
Κοιτάζοντας το μέλλον, είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τις δυτικές πρωτεύουσες να δίνουν απλώς κουβέντα στους δημοκρατικούς θεσμούς και διαδικασίες της Τυνησίας και του Σουδάν, ενώ συμβιβάζονται με την επιστροφή της απολυταρχίας στην Τύνιδα και του μιλιταριστικού αυταρχισμού στην Χαρτούμ.
Ενώ τονίζουν την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στη σταθερότητα και την ασφάλεια, οι δυτικές κυβερνήσεις πιθανότατα θα κάνουν τα στραβά μάτια σε πολλές από τις επαναλήψεις στον αυταρχισμό στην Τυνησία, το Σουδάν και άλλες αραβικές χώρες το 2022.
Δυστυχώς, αυτά τα σοβαρά ζητήματα μειώνουν την πιθανότητα επιστροφής στις αυξανόμενες πολιτικές ελευθερίες, τον πλουραλισμό και την ένταξη στην περιοχή, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον.
Οι μάζες των ανθρώπων στον αραβικό κόσμο συνεχίζουν να υποφέρουν από άθλιες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που δεν ευνοούν τον εκδημοκρατισμό. Η πανδημία βοήθησε τα αυταρχικά καθεστώτα να επανακτήσουν τον έλεγχο της κοινωνίας και οι περιβαλλοντικές συνθήκες αύξησαν το επίπεδο ταλαιπωρίας, απόγνωσης και μαζικής εξαθλίωσης. Για πολλούς ανθρώπους στην περιοχή, η εστίαση στράφηκε στην επιβίωση, όχι στον εκδημοκρατισμό.
Παρά το γεγονός ότι ο αυταρχισμός γίνεται το όνομα του παιχνιδιού στον αραβικό κόσμο, εξακολουθεί να υπάρχει μια αναζήτηση για δημοκρατία στην περιοχή. Οι πολίτες των χωρών MENA είναι πρόθυμοι να πεθάνουν για τον εκδημοκρατισμό, όπως αποδεικνύεται από τα πρόσφατα γεγονότα στο Σουδάν.
Μέχρι να σταματήσουν οι πολίτες της περιοχής να αναζητούν δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, τα αυταρχικά καθεστώτα του αραβικού κόσμου θα συνεχίσουν να φοβούνται τους δικούς τους πληθυσμούς, έχοντας επίγνωση της δυνατότητας ορισμένων ομάδων και ατόμων σε αυτές τις κοινωνίες να κινητοποιηθούν υπέρ της δημοκρατίας.
*Αντιστράτηγος ΜΧ (εα),
Διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός,
MSc Επιχειρησιακός Ερευνητής,
τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ επί Συμβατικών Εξοπλισμών και
τ. Μελετητής Συστημάτων Διοικήσεως και Ελέγχου Πληροφοριών του ΝΑΤΟ.
