Σε ένα πλαίσιο μεγάλης αβεβαιότητας στη Μέση Ανατολή, με νέες συμμαχίες και μέτωπα με αντιτιθέμενα συμφέροντα, το ανεπίλυτο ζήτημα των Σύριων προσφύγων επανέρχεται ανησυχητικά στην επικαιρότητα. Ξεκινώντας με την παρουσία τους στο Λίβανο, που το οικονομικό κόστος από την μαζική παρουσία - 900 χιλιάδες τον Σεπτέμβριο, σύμφωνα με τον Ύπατο Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, αλλά άλλες πηγές μιλούν για 1,5 εκατομμύρια από το σύνολο των έξι εκατομμυρίων - γίνεται όλο και πιο μη βιώσιμο. Το κόστος αυτής της παρουσίας, δηλαδή δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια και οι κοινωνικές, πολιτικές και θρησκευτικές ανισορροπίες που συνεπάγεται, όπως επισημαίνει ο Λιβανέζος οικονομολόγος Fouad Khoury Hélou σε μια ανάλυση στο L'Orient-Le Jour (LOJ) είναι πολύ σοβαρά ζητήματα.
Πηγές του ΟΗΕ έκαναν λόγο για 11,5 εκατομμύρια Σύριους πρόσφυγες τον Φεβρουάριο του 2018, από συνολικό πληθυσμό 20,7 εκατομμυρίων κατοίκων (από το 2011). Από αυτούς, η συντριπτική πλειονότητα είναι Σουνίτες Μουσουλμάνοι, με 5,5 εκατομμύρια να έχουν εγκαταλείψει την χώρα για το εξωτερικό (στην Ευρώπη και τις γειτονικές χώρες) και 5,5 εκατομμύρια να είναι εκτοπισμένοι εσωτερικά. Η συντριπτική πλειονότητα εκείνων που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα έχουν βρει φιλοξενία και καταφύγιο στην Τουρκία και στον Λίβανο.
Το προφανές γεγονός, επισημαίνει ο Χέλου, είναι κυρίως η δημογραφική και κοινοτική αλλαγή στη Συρία: εάν πριν από τον πόλεμο οι Σουνίτες ήταν το 70% του πληθυσμού, σήμερα δεν φτάνουν το 50%. Και από τις παράκτιες περιοχές, από μεγάλα κέντρα όπως η Δαμασκός και το Χαλέπι, εκείνοι που παρέμειναν μετακόμισαν στο βορρά (βλ. Idlib) ή στον ανατολικό τομέα, στο τμήμα της περιοχής που ήταν για χρόνια υπό τον έλεγχο του Ισλαμικού Κράτους.
«Μπορούμε να σκεφτούμε ότι η Δαμασκός θέλει να περιορίσει τις επιστροφές και να κρατήσει αυτούς τους πληθυσμούς έξω από τη χώρα, γεγονός που περιπλέκει οποιαδήποτε συζήτηση. Τα τελευταία χρόνια ελήφθησαν αρκετές αποφάσεις (όπως ο νόμος αριθ. 10 ή το νομοθετικό διάταγμα 63), για να επιτραπεί στην κυβέρνηση να πάρει στα χέρια της περιουσίες των εκτοπισμένων (που χαρακτηρίζονται ως "τρομοκράτες"), και έτσι να αναβάλλουν και να εμποδίζουν την επιστροφή τους " λέει ο αναλυτής. Σε αυτό προστίθεται η αυξανόμενη διεθνοποίηση και τα αντικρουόμενα συμφέροντα, ιδίως μεταξύ της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών (και της Ευρώπης). Εντάσεις και διαιρέσεις καταγράφονται επίσης, που επηρεάζουν τις τρεις «απομονωμένες χώρες: Λίβανος, Συρία και Ιράκ», ενώ η Μόσχα εγκαταστάθηκε τώρα στην καρδιά της Συρίας, η οποία παίζει τον ρόλο του μπαλαντέρ σε αυτό το νέο καθεστώς” αναφέρει ο αναλυτής. .
Για το Κρεμλίνο, η επιστροφή των εκτοπισμένων δεν μπορεί να μην εμπλέκεται με το προφανές έργο ανοικοδόμησης στο οποίο η Μόσχα σκοπεύει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο. Για το δυτικό μπλοκ, ωστόσο, προτεραιότητα είναι η επιστροφή όσων έφυγαν, αποκαθιστώντας ένα κλίμα ασφάλειας υπό τον έλεγχο διεθνών οργανισμών. Και μετά να προχωρήσουν στην ανοικοδόμηση.
Από αυτή την άποψη, η θέση του Λιβάνου γίνεται όλο και πιο λεπτή, διότι αφενός ζητά την επιστροφή των προσφύγων, αλλά από την άλλη πλευρά πρέπει να ασχοληθεί με τα συμφέροντα της Δαμασκού (Χεζμπολάχ και Τεχεράνης) που δεν βιάζεται να ευνοήσει την ταχεία επιστροφή τους. Εκτός αν γίνει «μόνο και αποκλειστικά» για τους Σύριους εκτοπισμένους στο Λίβανο, μια περίπτωση που είναι δύσκολο να εφαρμοστεί αυτή τη στιγμή, και με υπερβολικό οικονομικό κόστος, που κανείς δεν φαίνεται πρόθυμος να πληρώσει.
