Ο Άλαν Μακόφσκι, ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο Αμερικανικής Προόδου, κατέθεσε στις 31 Μαρτίου 2022, ενώπιον της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής, για την εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ανατολική Μεσόγειο εν μέσω του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Παραθέτουμε τα κυριότερα σημεία της κατάθεσής του:
Η «Ανατολική Μεσόγειος» είναι ένας όρος που εμφανίστηκε σε κοινή χρήση μόνο την τελευταία δεκαετία περίπου. Έγινε μια σημαντική έννοια, καθώς τα ζητήματα στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή άρχισαν να συγχωνεύονται.
Τρεις εξελίξεις ήταν πρωταρχικές από αυτή την άποψη:
1) μεγάλα ευρήματα φυσικού αερίου στην ανοικτή θάλασσα στο Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Κύπρο κατά τα έτη 2009, 2011 και 2015, αντίστοιχα.
2) Η επέμβαση της Ρωσίας το 2015 στη Συρία, η οποία σηματοδότησε την πρώτη μετασοβιετική επιστροφή της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή και της έδωσε μια βάση για την έγχυση πληρεξουσίων στη Λιβύη και την υποσαχάρια Αφρική και
3) Η ανάδειξη της Τουρκίας ως επιθετικής, παρεμβατικής δύναμης στην Αραβική Μέση Ανατολή, καθώς και στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο, με εκτεταμένες αξιώσεις για μια παράκτια υφαλοκρηπίδα που εκτείνεται πολύ στα νότια και δυτικά της, ενώ αρνείται να παραχωρήσει οποιαδήποτε ουσιαστική αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) στην Κύπρο και καμία απολύτως στα ελληνικά νησιά. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, αυτές οι εξελίξεις διαδραματίζονται με φόντο μια πραγματική και περιφερειακά αντιληπτή αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή.
Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν σε εντεινόμενες συγκρούσεις στην περιοχή, αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις άνευ προηγουμένου διαπεριφερειακής συνεργασίας και στην προοπτική ευκαιριών για προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων. Για παράδειγμα, τα ελληνικά κράτη Ελλάδα και Κύπρος έχουν αναλάβει την πρωτοβουλία, να σχηματίσουν χωριστές τριμερείς ομάδες με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, την Ιορδανία και την Ινδία.
Αυτά τα «τριμερή» αποτελούν τον πιθανό πυρήνα πολύ ευρύτερων διαπεριφερειακών, συνεργατικών εγχειρημάτων. Ένας άλλος σημαντικός διαπεριφερειακός όμιλος είναι το Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (EMGF), υπό την προεδρία και πρωτοβουλία της Αιγύπτου, της οποίας το κοίτασμα φυσικού αερίου Zohr είναι το μεγαλύτερο στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ως επί το πλείστον έως τώρα, το EMGF οραματίζεται να ενισχύσει την περιφερειακή συνεργασία στην ενεργειακή ανάπτυξη. Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή του είναι η ένταξη: τρία κράτη της ΕΕ (Ελλάδα, Κύπρος, Ιταλία), δύο αραβικά κράτη (Αίγυπτος και Ιορδανία), Ισραήλ και η Παλαιστινιακή Αρχή. Η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι παρατηρητές.
Από τις τριμερείς ομάδες με πρωτοβουλία της Ελλάδας, αυτή που έχει λάβει τη μεγαλύτερη προσοχή είναι αυτή που περιλαμβάνει το Ισραήλ. Είναι επίσης η πιο θεσμοθετημένη από τις ομάδες, με συχνές υπουργικές συναντήσεις, πλήθος κοινών οικονομικών έργων και γραμματεία στη Λευκωσία. Ξεκίνησε το 2016 και συμπληρώθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν ο Υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο προσχώρησε στην υπουργική του σύνοδο το 2019, η ομάδα έγινε γνωστή ως «3+1».
Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει εγκρίνει την ιδέα «3+1», αλλά δεν έχει ακόμη πραγματοποιήσει κοινή υπουργική συνάντηση με τους τρεις. Με βάση τις συνομιλίες με τους εκπροσώπους τους, πιστεύω ότι «οι τρεις»-Ελλάδα, Κύπρος και Ισραήλ, είναι πρόθυμοι να πραγματοποιηθεί αυτή η συνάντηση.
Αυτό που κάνει το 3+1 ιδιαίτερα αξιοσημείωτο και άξιο ισχυρής υποστήριξης των ΗΠΑ, είναι ότι συγκεντρώνει τα τρία πιο δημοκρατικά κράτη στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το βασικό μήνυμα σε όλα αυτά, είναι ότι τα παλιά περιφερειακά σύνορα είναι λιγότερο άκαμπτα. Ο χάρτης αλλάζει και οι Ηνωμένες Πολιτείες, χωρίς υπερβολικές επενδύσεις, μπορούν να τον διαμορφώσουν.
Ο πόλεμος της Ρωσίας: Συνέπειες
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο ρωσικός πόλεμος στην Ουκρανία δυνητικά, ανακατεύει την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρώτον, η μεταφορά φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη είναι πλέον πιο επίκαιρη από ποτέ. Οι αυξημένες τιμές του φυσικού αερίου μπορεί επίσης, να καταστήσουν την εξόρυξή του πιο εφικτή, υπό την προϋπόθεση ότι οι δυνητικοί επενδυτές είναι πεπεισμένοι ότι οι υψηλές τιμές θα διαρκέσουν για λίγο.
Ο πόλεμος οξύνει επίσης τον ανταγωνισμό μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, με τρόπο που δεν έχει ακόμη γίνει. Η Ρωσία θα μπορούσε να αναδειχθεί πιο δύσκολος γείτονας για τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Τουρκία ή/και το Ισραήλ στη συριακή αρένα, για παράδειγμα. Μια αποδυναμωμένη Ρωσία, ωστόσο, μπορεί να μειώσει τη συμμετοχή της στη Συρία καθώς και στη Λιβύη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ρώσος στρατιωτικός εμπειρογνώμονας: Τώρα ενεργούμε στρατιωτικά- Σε 2-3 μήνες η Ρωσία θα νικήσει! (Βίντεο)
Ο πόλεμος μεταξύ δύο κρατών της Μαύρης Θάλασσας είναι σίγουρα μια υπενθύμιση της σημασίας της Τουρκίας, αλλά, τουλάχιστον μέχρι τώρα, δεν αλλάζει τη δυναμική της εξισορροπητικής πράξης της Τουρκίας μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Δύσης, από τη μια πλευρά, και της Ρωσίας, από την άλλη. Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος μπορεί να ενισχύσει την αμφιθυμία της Τουρκίας.
Σε γενικές γραμμές, η Τουρκία εφάρμοσε το ίδιο πρότυπο σε αυτήν την κρίση που εφάρμοσε στις ρωσικές περιφερειακές επιθέσεις το 2008 και το 2014, τάσσεται στο πλευρό της Δύσης ρητορικά ενώ αρνείται να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αξίζει να διερευνηθεί εάν οι εξελίξεις στον πόλεμο θα οδηγήσουν την Τουρκία τουλάχιστον σε αποφασιστική κλίση προς τη Δύση, αλλά μέχρι στιγμής δεν υπάρχει οριστικό σημάδι.
Συνιστώμενες ενέργειες από τις Ηνωμένες Πολιτείες
Εντατικοποιήστε τη διπλωματική εμπλοκή των ΗΠΑ σε όλους τους τομείς με φιλικά κράτη και ομάδες κρατών, και προσπαθήστε να συγχωνεύσετε αυτά τα cluster, στο μέτρο του δυνατού. Αυτό περιλαμβάνει τα διάφορα όπως, την ελληνική τριμερή, το EMGF και τις διάφορες εταιρικές σχέσεις μεταξύ κρατών της Ανατολικής Μεσογείου και του Κόλπου. Αυτό που λαχταρούν πολλά από αυτά τα κράτη, είναι μια ενισχυμένη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά λαχταρούν επίσης τη διπλωματική ηγεσία.
Η άμεση εμπλοκή με αυτά τα clusters, θα ενισχύσει την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να διαμορφώνουν τη στρατηγική προοπτική και τις βασικές στρατηγικές αποφάσεις που λαμβάνονται από τα μέλη των clusters. Αποφάσεις όπως αυτές που οδήγησαν στην εμπλοκή της Κίνας στα λιμάνια του Πειραιά και της Χάιφα, θα ήταν πολύ λιγότερο πιθανές εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες εμπλέκονταν στενά με αυτές τις διαπεριφερειακές υποομάδες. Εν ολίγοις, δημιουργήστε "συν ένα" όπου είναι δυνατόν.
Όπως σημειώθηκε, ορισμένα από αυτά τα clusters προέκυψαν με βάση την κοινή αντίληψη ότι, οι Ηνωμένες Πολιτείες μειώνουν το μέγεθος τους στην περιοχή. Υπό αυτή την έννοια, είναι βιολογικά, κάτι που είναι θετικό. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα καλωσόριζαν την καθοδήγηση και την ηγεσία των ΗΠΑ.
Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι η επικάλυψη μεταξύ αυτών των συστάδων, δημιουργεί δυνατότητες για συγχώνευση δραστηριοτήτων. Δεν είναι μυστικό ότι η ψυχρή αλλά κρίσιμη ειρήνη μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου έχει θερμανθεί λίγο τα τελευταία χρόνια, χάρη στις ενεργειακές συμφωνίες, τις Συμφωνίες του Αβραάμ και άλλους παράγοντες. Η εμπλοκή των ΗΠΑ ως «συν ένα» στα τριμερή που έχουν σχηματίσει χωριστά Ελλάδα και Κύπρος με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, ενισχύουν την πιθανότητα μεγαλύτερης ομαλοποίησης Ισραήλ-Αιγύπτου.
Δεδομένης της διαπεριφερειακής φύσης πολλών από αυτές τις ομάδες, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο διορισμού ενός ειδικού αντιπροσώπου για την Ανατολική Μεσόγειο ή τουλάχιστον να εξετάσουν, πώς να συμπληρώσουν την συνεργασία μεταξύ του Γραφείου Υποθέσεων Εγγύς Ανατολής του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ και του Γραφείου Ευρωπαϊκών και Ευρασιατικών Υποθέσεων, όπου εντοπίζονται πολλά από αυτά τα ζητήματα.
Είναι πολύ επιθυμητό για την Τουρκία να βρίσκεται σταθερά στο δυτικό στρατόπεδο και οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα πρέπει να συνεχίσουν να σκέφτονται πώς να το πραγματοποιήσουν. Ωστόσο, δεδομένης της τουρκικής αμφιβολίας τα τελευταία χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να συνεχίσουν να αντισταθμίζουν τις κινήσεις τους από αυτή την άποψη, χτίζοντας και επεκτείνοντας στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ελλάδα.
Είναι καιρός να επιστρέψουμε στον προεδρικό διάλογο με την Τουρκία, τουλάχιστον όσον αφορά τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, αξίζει σημαντικά εύσημα για τον χειρισμό των σχέσεων με τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος συνέβαλε στην ηρεμία της τουρκικής συμπεριφοράς από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του.
Ωστόσο, δεδομένων των σημαντικών σχέσεων της Τουρκίας τόσο με τη Ρωσία όσο και με την Ουκρανία και τον ρόλο της ως ο κύριος «διευκολυντής» των συνομιλιών Ρωσίας-Ουκρανίας - καθώς και της κυριαρχίας του Ερντογάν στην τουρκική εξωτερική πολιτική και της τάσης του να παίρνει τα πράγματα προσωπικά - η περιστασιακή διπλωματία σε προεδρικό επίπεδο πιθανότατα θα ήταν χρήσιμη.
Ο πόλεμος μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία να μετακινηθεί η Τουρκία στην άλλη πλευρά του ΝΑΤΟ. Σε άλλο σημείο αυτής της μαρτυρίας, εξέφρασα σκεπτικισμό σχετικά με αυτήν την πιθανότητα, αλλά οι πόλεμοι μερικές φορές αλλάζουν τα πράγματα και αυτός ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει ακόμα. Αξίζει να το εξερευνήσετε σε προεδρικό επίπεδο, ανέφερε.
