Τις ημέρες μετά την ανακοίνωση της 15ης Σεπτεμβρίου της στρατηγικής εταιρικής σχέσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Βρετανία και την Αυστραλία, η διεθνής προσοχή επικεντρώθηκε στην οργισμένη αντίδραση της Κίνας, η οποία είδε τον εαυτό της ως στόχο αυτής της νέας στρατηγικής, και της Γαλλίας, η οποία όχι μόνο έχασε προσοδοφόρα συμφωνία για τα υποβρύχια με την Αυστραλία, αλλά είχε επίσης παραμερίσει τα δικά της σχέδια για τον Ινδο-Ειρηνικό.
Αλλά η ανακοίνωση προκάλεσε επίσης κάποια ανησυχία σε δύο άλλες χώρες, τον Καναδά και τη Νέα Ζηλανδία, που μαζί με τους τρεις εταίρους της AUKUS αποτελούν την ομάδα ανταλλαγής πληροφοριών «Five Eyes» των αγγλόφωνων χωρών.
Ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία, δεν έχουν καμία πρόθεση να ενταχθούν στο AUKUS, το στρατιωτικό σύμφωνο μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Βρετανίας και της Αυστραλίας. Ωστόσο, η Οτάβα λέει ότι η συμφωνία είναι συμπληρωματική των συμφερόντων της στον Ινδο-Ειρηνικό. Το Wellington είναι έτοιμο να συνεργαστεί στον κυβερνοχώρο. Οι δύο χώρες, δεν επιθυμούν να λάβουν επίσημα μέρος σε έναν στρατιωτικό συνδυασμό, με έντονο αντικινεζικό χαρακτήρα.
Η Νέα Ζηλανδία, με επικεφαλής την εξαιρετικά δημοφιλή πρωθυπουργό Τζασίντα Άρντερν, βγήκε αμέσως με μια ανακοίνωση ότι τα πυρηνικά αυστραλιανά υποβρύχια που θα κατασκευαστούν στο πλαίσιο της συμφωνίας, δεν θα επιτρεπόταν να ελλιμενιστούν στα ύδατά της.
Και στον Καναδά, ο πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό και καναδοί στρατιωτικοί αναλυτές, λένε ότι η χώρα δεν συμπεριλήφθηκε κυρίως επειδή δεν είχε τίποτα να συνεισφέρει σε ένα πρόγραμμα πυρηνικών υποβρυχίων. Οι δηλώσεις του Τριντό, ήταν ότι η συμφωνία δεν θα είχε κανένα αντίκτυπο στη συνεργασία των Five Eyes.
Τον Οκτώβριο ο στρατηγός Νικ Κάρτερ, τότε αρχηγός του βρετανικού επιτελείου άμυνας, δήλωσε ότι η τριμερής συμφωνία θα μπορούσε να επεκταθεί. Δεδομένης της συμμετοχής τους στο δίκτυο Five Eyes (τη συμμαχία πληροφοριών που σχηματίστηκε από τα έθνη AUKUS συν τον Καναδά και τη Νέα Ζηλανδία) και τους παραδοσιακούς δεσμούς εντός της Αγγλόσφαιρας, η Οτάβα και το Ουέλινγκτον φαίνονται φυσικοί υποψήφιοι.
Η θέση του Καναδά για το AUKUS παραμένει διφορούμενη. Όταν ρωτήθηκε από το AsiaNews, εάν η καναδική κυβέρνηση σκέφτεται να συμμετάσχει στην τριμερή συμφωνία, τουλάχιστον όσον αφορά την τεχνητή νοημοσύνη, τους κβαντικούς υπολογιστές και την πυραυλική τεχνολογία, ο εκπρόσωπος Τύπου του Καναδά Global Affairs John Babcock είπε ότι η χώρα του «δεν επιδίωξε να εμπλακεί άμεσα σε αυτή την συμφωνία."
Ωστόσο, πρόσθεσε ότι η Οτάβα θεωρούσε το AUKUS ως συμπληρωματικό των συμφερόντων του στον Ινδο-Ειρηνικό. «Η ασφάλεια στη περιοχή, είναι μια προτεραιότητα που απαιτεί στενή συνεργασία με ένα ευρύ φάσμα εταίρων. Ο Καναδάς παραμένει προσηλωμένος στη συνεργασία με τους εταίρους και τους συμμάχους μας, για την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα», είπε. «Ως έθνος του Ειρηνικού, ο Καναδάς συνεχίζει να επεκτείνει τη δέσμευσή του στην άμυνα και την ασφάλεια στον Ινδο-Ειρηνικό, μεταξύ άλλων μέσω μιας ενισχυμένης ναυτικής παρουσίας στην περιοχή», συνέχισε.
Σύμφωνα με τον Robert Huebert, ανώτερο συνεργάτη στο Κέντρο Στρατιωτικών και Στρατηγικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Κάλγκαρι, δεν είναι αδιανόητο για τον Καναδά να ενταχθεί στο σύμφωνο AUKUS, το οποίο επίσης θα ήταν προς όφελος όλων των χωρών-μελών. Είπε ότι το πρόβλημα είναι, ότι «η τρέχουσα καναδική κυβέρνηση έχει δείξει μικρή προθυμία να εμπλακεί σοβαρά σε οποιαδήποτε μορφή αμυντικής στάσης κατά της Κίνας».
Σχετικά με το εάν ο Καναδάς, σκέφτεται την απόκτηση τεχνολογίας πυρηνικών υποβρυχίων των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, ο Babcock απάντησε, ότι η χώρα του «επί του παρόντος δεν έχει σχέδια να αποκτήσει πυρηνικά υποβρύχια».
Ο Huebert πιστεύει, ότι μπορεί να προβληθεί ένα ισχυρό στρατηγικό επιχείρημα για τον Καναδά να εξετάσει ξανά το ενδεχόμενο αγοράς πυρηνικών υποβρυχίων, για τις απαιτήσεις ασφαλείας του στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και στα ύδατα της Αρκτικής. Ωστόσο, σημείωσε ότι «πολιτικά φαίνεται αδύνατο να σκεφτεί κανείς ότι η καναδική κυβέρνηση θα συνεχίσει τώρα ένα τέτοιο έργο για τρίτη φορά».
Σε αντίθεση με τον Καναδά, η απόσταση της Νέας Ζηλανδίας από το AUKUS είναι πιο ξεκάθαρη. Το Υπουργείο Εξωτερικών του Ουέλινγκτον υπογράμμισε, ότι το επίκεντρο της συμφωνίας ήταν τα πυρηνικά υποβρύχια, τα οποία απαγορεύονται από τα εσωτερικά ύδατα της χώρας βάσει του Νόμου για την Ελεύθερη Πυρηνική Ζώνη, τον Αφοπλισμό και τον Έλεγχο Όπλων της Νέας Ζηλανδίας.
Οι συνεισφορές της Νέας Ζηλανδίας στο Five Eyes είναι περιορισμένες. Η υπηρεσία πληροφοριών της, NZSIS, απασχολεί μόνο περίπου 300 άτομα, ενώ αντίστοιχες υπηρεσίες στο Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και την Αυστραλία απασχολούν χιλιάδες. Το ναυτικό της Νέας Ζηλανδίας, αποτελείται μόνο από δύο φρεγάτες, τέσσερα περιπολικά, ένα πετρελαιοφόρο αναπλήρωσης, ένα στρατηγικό πλοίο και ένα πλοίο υδρογραφικής έρευνας για τη φύλαξη ολόκληρης της ακτογραμμής του νησιωτικού έθνους.
Αλλά ακόμα κι έτσι, η Νέα Ζηλανδία αφήνει μια πόρτα ανοιχτή. «Το AUKUS περιλαμβάνει συνεργασία σε άλλους αναδυόμενους τομείς δυνατοτήτων ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στους οποίους συνεργαζόμαστε στενά με αυτές τις χώρες, όπως ο κυβερνοχώρος. Θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε στενά με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, για το πώς μπορούμε να συνεργαστούμε προς αμοιβαίο όφελος σε τέτοιους τομείς», επεσήμανε ένας εκπρόσωπος της κυβέρνησης της Νέας Ζηλανδίας.
Στην πρόσφατα δημοσιευμένη Αξιολόγηση Άμυνας του 2021, το υπουργικό συμβούλιο της Νέας Ζηλανδίας, λέει ότι έχει βαθιές ανησυχίες για την κινεζική στρατιωτική παρουσία στον Νότιο Ειρηνικό. Το Ουέλινγκτον ανησυχεί για το ενδεχόμενο το Ναυτικό του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, να ιδρύσει ένα φυλάκιο σε νησιωτικά εδάφη του Ειρηνικού.
Ο Robert Ayson, καθηγητής στρατηγικών σπουδών δεν πιστεύει ότι η Νέα Ζηλανδία επιδιώκει να ενταχθεί στο AUKUS ως μέλος. Είναι επίσης δύσπιστος, ότι οι τρεις υπογράφοντες θα προσφέρουν πραγματική ιδιότητα μέλους στο Wellington (ή σε άλλους).
Η ουσία είναι, ότι ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία, μπορεί να προσπαθήσουν να αποκομίσουν κάποια οφέλη που προσφέρει η AUKUS, αλλά χωρίς το δυσάρεστο βάρος της επίσημης συμμετοχής σε έναν στρατιωτικό συνδυασμό με βαρύ αντικινεζικό χαρακτήρα.
Στην πραγματικότητα, η προσέγγιση της Νέας Ζηλανδίας μοιάζει τώρα περισσότερο με μια διαφορετική «δυτική» ομάδα, την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έχει επίσης μια σχετικά ανεξάρτητη στάση απέναντι στον σινοαμερικανικό ανταγωνισμό.
Η προσπάθεια εξισορρόπησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεταξύ Αμερικής και Κίνας, είναι σύμφωνη με τη «στρατηγική αυτονομία» την οποία ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είπε ότι η Ευρώπη πρέπει να επιδιώξει.
Αυτό παρουσιάζει μια ευκαιρία: είναι πιθανό η Νέα Ζηλανδία να εμβαθύνει τις σχέσεις της με εταίρους όπως η ΕΕ (και ο Καναδάς, ο οποίος επίσης αποκλείστηκε από την εταιρική σχέση Aukus), για να αντισταθμίσει εν μέρει το αυξανόμενο χάσμα εντός της Αγγλόσφαιρας. Η απόσταση από τα σε μεγάλο βαθμό λευκά έθνη της Αγγλόσφαιρας, θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει τη Νέα Ζηλανδία να εμβαθύνει τις σχέσεις με τις χώρες του Ειρηνικού.
