Είναι γνωστή η αναμφισβήτητα υποστηρικτική στάση της Τουρκίας απέναντι στην τρομοκρατική οργάνωση της Χαμάς στον πόλεμό της με το Ισραήλ, την οποία ο Ερντογάν αποκαλεί "απελευθερωτική" οργάνωση, ενώ το Ισραήλ και τον Πρωθυπουργό του Νετανιάχου, "τρομοκράτες"
Ωστόσο η στάση αυτή του Ερντογάν δεν μας αιφνιδίασε, ούτε αποτελεί "κεραυνό εν αιθρία", αλλά απόρροια των πολύ ανεπτυγμένων σχέσεων Τουρκίας-Χαμάς τα τελευταία χρόνια και των "αδελφικών"σχέσεων που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ τους, αφού η η τρομοκρατική οργάνωση λαμβάνει σημαντική χρηματοδότηση, υλικό και υποστήριξη από την Τουρκία.
Ο "δεκάλογος" των άριστων σχέσεων Τουρκίας-Χαμάς
Για δεκαετίες, η Τουρκία και το Ισραήλ απολάμβαναν μια παραγωγική εταιρική σχέση. Ωστόσο, από το 2009, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει μειώσει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών ενώ έχει αυξήσει την υποστήριξη προς τη Χαμάς. Πιο πρόσφατα, η δημόσια υποστήριξη του Ερντογάν στη σφαγή Ισραηλινών αμάχων από τη Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου έχει τερματίσει τις διπλωματικές ενώσεις Τουρκίας-Ισραήλ.
Αν επιχειρήσουμε να βρούμε τα "κοινά σημεία" Τουρκίας και Χαμάς, οδηγούμαστε σε έναν "δεκάλογο" αιτολόγησης των άριστων σχέσεών τους, ως ακολούθως:
1. Η Τουρκία δεν θεωρεί τη Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση
Μετά τη σφαγή των Ισραηλινών αμάχων από τη Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε: «Η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση», αλλά «μια ομάδα απελευθέρωσης, «μουτζαχεντίν» που διεξάγουν μάχη για να προστατεύσουν τα εδάφη και τον λαό της».
2. Η Τουρκία παρέχει στη Χαμάς ένα ασφαλές καταφύγιο
Η Χαμάς αποτάθηκε στην Τουρκία το 2011 μετά από άμεση πρόσκληση της τουρκικής κυβέρνησης. Η κίνηση ήταν μέρος μιας συμφωνίας με τη μεσολάβηση της Αιγύπτου, σύμφωνα με την οποία το Ισραήλ απελευθέρωσε περισσότερους από χίλιους Παλαιστίνιους κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων υψηλού προφίλ στελέχη της Χαμάς, με αντάλλαγμα τον στρατιώτη των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) Γκιλάντ Σαλίτ
Έκτοτε, η Τουρκία παρέχει ένα ασφαλές καταφύγιο για την ανώτερη ηγεσία της Χαμάς.
Ο Σάλεχ-άλ-Αρούρι, επί του παρόντος αναπληρωτής πολιτικός αρχηγός της Χαμάς, μετακόμισε προσωρινά από τη Δαμασκό στην Τουρκία μετά το ξέσπασμα του συριακού εμφυλίου πολέμου για να ιδρύσει ένα παράρτημα της Χαμάς εκεί. Το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις στον Αλ Αρούρι το 2015.
3. Προηγουμένως, η Τουρκία και το Ισραήλ μοιράζονταν μια ισχυρή εταιρική σχέση
Η Τουρκία ήταν η πρώτη μουσουλμανική χώρα που αναγνώρισε το κράτος του Ισραήλ το 1949.
Οι διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις διατήρησαν ισχυρούς δεσμούς με το Ισραήλ, εν μέρει λόγω της σημαντικής εβραϊκής μειονότητας της Τουρκίας.
Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας βασίστηκαν στη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας. Το 1996 και το 1998, η Τουρκία ανέθεσε στο Ισραήλ συμβάσεις για την αναβάθμιση του στόλου των μαχητικών αεροσκαφών της Τουρκίας.
Η Άγκυρα ανέθεσε επίσης στο Ισραήλ σύμβαση 700 εκατομμυρίων δολαρίων το 2002 για την αναβάθμιση τουρκικών αρμάτων μάχης. Οι δύο χώρες πραγματοποιούσαν συχνές στρατιωτικές ασκήσεις μαζί και μοιράζονταν πληροφορίες μεταξύ τους μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000.
4. Οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ επιδεινώθηκαν επί Ερντογάν
Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του 2009 στο Νταβός, ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιτέθηκε στον Ισραηλινό Πρόεδρο Σιμόν Πέρες για τον πόλεμο με τη Χαμάς το 2008-2009 που ξεκίνησε μετά από σφοδρή ρίψη ρουκετών από τη Λωρίδα της Γάζας προς το Ισραήλ.
Ο Ερντογάν κατηγόρησε το Ισραήλ ότι σκότωσε παλαιστίνια μωρά.
Το 2010, ένας στολίσκος πλοίων, με την ενθάρρυνση της κυβέρνησης της Τουρκίας, επιχείρησε να παραβιάσει τον ναυτικό αποκλεισμό του Ισραήλ στη Γάζα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη στρατιωτική συμπλοκή γνωστή ως περιστατικό "Mavi Marmara".
Το "Mavi Marmara" οδήγησε σε σημαντική υποβάθμιση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Άγκυρας και Ιερουσαλήμ.
Με την ανάληψη της τουρκικής προεδρίας το 2014, ο Ερντογάν τάχθηκε σθεναρά κατά του Ισραήλ κατά τη σύγκρουση Ισραήλ-Γάζας εκείνο το έτος, κατηγορώντας το για τρομοκρατία.
Η Τουρκία και το Ισραήλ αποκατέστησαν διπλωματικούς δεσμούς σε επίπεδο πρεσβευτών τον Σεπτέμβριο του 2022. Ωστόσο, αφότου ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν εκφώνησε μια ζωηρή ομιλία για τον πόλεμο στη Γάζα στις 28 Οκτωβρίου 2023, ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Έλι Κοέν δήλωσε δημόσια ότι «διέταξε την επιστροφή των διπλωματικών εκπροσώπους» από την Άγκυρα «προκειμένου να γίνει επαναξιολόγηση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας».
5. Η Τουρκία υποστηρίζει τους ηγέτες της Χαμάς παρέχοντας πληροφορίες, τουρκικά διαβατήρια
Η Χαμάς διατηρεί γραφεία στην Τουρκία, αν και αυτές οι τοποθεσίες δεν είναι δημοσίως γνωστές.
Το 2015, ο Τζιχάντ Γιαγκμούρ, στέλεχος της Χαμάς που έπαιξε ρόλο στην απαγωγή του στρατιώτη του Ισραηλινού Στρατού Γάχμαν, έγινε εκπρόσωπος της Χαμάς στην τουρκική κυβέρνηση.
Σύμφωνα με το Ισραηλινό Κέντρο Πληροφοριών και Τρομοκρατίας Meir Amit, ο Γιαγκμούρ, «σύναψε σχέσεις μεταξύ της Χαμάς και της τουρκικής κυβέρνησης και του Τουρκικού Εθνικού Οργανισμού Πληροφοριών (MIT).
Ο Ερντογάν πραγματοποιεί ανοιχτά συναντήσεις με ανώτερα στελέχη της Χαμάς, με πιο πρόσφατη τον Ιούλιο του 2023, όταν φιλοξένησε τον πολιτικό αρχηγό της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγιε. Η Άγκυρα χορήγησε στον Χανίγιε τουρκική υπηκοότητα το 2020. Ο αναπληρωτής του, Σάλεχ-'Άλ-Αρούρι , έλαβε επίσης τουρκικό διαβατήριο.
6. Η Τουρκία στηρίζει οικονομικά τη Χαμάς
Το 2012, η τουρκική κυβέρνηση φέρεται να δώρισε 300 εκατομμύρια δολάρια στη Χαμάς καθώς η οργάνωση δημιούργησε παράρτημα στην Τουρκία.
Μια τουρκική μη κυβερνητική οργάνωση με δεσμούς με την κυβέρνηση, το Ίδρυμα για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (IHH) που διοργάνωσε επίσης τον στολίσκο Mavi Marmara το 2010, έχει μεταφέρει πληρωμές σε μετρητά στο παράρτημά της στη Λωρίδα της Γάζας από το 2010.
Η Χαμάς χρησιμοποιεί αυτές τις πληρωμές για να χρηματοδοτήσει την τρομοκρατία .
Ο Τζιχάντ Γιαγκμούρ ηγείται μιας άλλης τουρκικής ΜΚΟ που συγκεντρώνει χρήματα για τη Χαμάς.
Το 2020, ένα Περιφερειακό Δικαστήριο των ΗΠΑ αναγνώρισε τον Γιαγκμούρ ως χρηματοδότη της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς το 2015 που σκότωσε δύο Ισραηλινούς στη Δυτική Όχθη. Το δικαστήριο έκρινε ρητά ότι η τουρκική τράπεζα "Kuveyt Turk Bank" «βοήθησε στη χρηματοδότηση της Χαμάς».
7. Η Τουρκία υποστηρίζει στρατιωτικά τη Χαμάς
Το 2018, το Ισραήλ συνέλαβε και απέλασε τον Καμίλ Τακλί, Τούρκο καθηγητή νομικής και χρηματοδότη της Χαμάς.
Ο Τακλί παραδέχτηκε κατά τη διάρκεια ανάκρισης με Ισραηλινούς αξιωματούχους ότι η Χαμάς δρα στην Τουρκία και λαμβάνει στρατιωτική υποστήριξη από την Άγκυρα.
Η συνεργασία Τουρκίας-Χαμάς διευκολύνεται από τον SADAT, έναν ιδιωτικό στρατιωτικό φορέα στην Τουρκία με επικεφαλής έναν Ισλαμιστή απόστρατο Ταξίαρχο με στενούς δεσμούς με τον Ερντογάν.
Ισραηλινοί αξιωματούχοι ασφαλείας πιστεύουν ότι η SADAT είναι υπεύθυνη για τον εφοδιασμό της Χαμάς με όπλα και υλικό.
Τον Ιούλιο του 2023, οι ισραηλινές αρχές κατέσχεσαν 16 τόνους εκρηκτικού υλικού που προέρχονταν από την Τουρκία και προορίζονταν για τη Γάζα, προφανώς προοριζόμενες για ρουκέτες της Χαμάς.
8. Οι πολιτικές απόψεις του Ερντογάν ευθυγραμμίζονται με τη Χαμάς
Το 2017, ο Ερντογάν παρέθεσε ευθέως στίχους από τον ιδρυτικό χάρτη της Χαμάς που ζητούσε την καταστροφή του Ισραήλ. Τον επόμενο χρόνο, κατηγόρησε δημόσια το Ισραήλ ότι διεξήγαγε μια «πολιτιστική γενοκτονία» και ισχυρίστηκε ότι η ισραηλινή πολιτική δεν ήταν «λιγότερο σοβαρή από την καταπίεση που έγινε στους Εβραίους κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο».
Η κοσμοθεωρία του Ερντογάν διαμορφώνεται από το Κίνημα Εθνικών Προοπτικών, το ιδρυτικό κίνημα του πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία, το οποίο φιλοξενεί βαθιές αντιδυτικές και αντισημιτικές πεποιθήσεις.
9. Ο Ερντογάν αρνήθηκε να καταδικάσει τη Χαμάς μετά τις 7 Οκτωβρίου
Η Χαμάς διέπραξε ξεκάθαρα εγκλήματα πολέμου στις 7 Οκτωβρίου με δολοφονίες και απαγωγές Ισραηλινών αμάχων. Ωστόσο, σε μια συγκέντρωση υπέρ της Χαμάς στις 28 Οκτωβρίου, ο Ερντογάν χαρακτήρισε τις αμυντικές ενέργειες του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας «σφαγή» και είπε ότι η Τουρκία ετοιμάζεται «να πει σε όλο τον κόσμο ότι το Ισραήλ είναι εγκληματίας πολέμου».
Φάνηκε επίσης να απειλεί με στρατιωτική δράση κατά του Ισραήλ, λέγοντας ότι η Τουρκία μπορεί «να έρθει οποιαδήποτε νύχτα απροσδόκητα».
Στις 15 Νοεμβρίου, ο Ερντογάν αποκάλεσε το Ισραήλ «κράτος τρομοκρατίας» και κατηγόρησε το Ισραήλ ότι διέπραξε «τις πιο ύπουλες επιθέσεις στην ανθρώπινη ιστορία».
10. Η Τουρκία συντονίζει την απάντησή της στον πόλεμο Χαμάς-Ισραήλ με το Ιράν, τον κύριο προστάτη της Χαμάς
Από τις 7 Οκτωβρίου, Τούρκοι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του Ερντογάν και του υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, συναντήθηκαν ανοιχτά με τους Ιρανούς ομολόγους τους για να συντονίσουν μια αντι-ισραηλινή απάντηση. Μια συνάντηση την 1η Νοεμβρίου είχε ως αποτέλεσμα και οι δύο αξιωματούχοι να υποστηρίξουν την «ειρήνη», ενώ απείλησαν το Ισραήλ με έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο.
Το μέλλον των σχέσεων Χαμάς-Τουρκίας
Με δεδομένη την διακήρυξη του Ισραήλ ότι θα συνεχίσει τις επιχειρήσεις κατά της Χαμάς, μέχρι την απελευθέρωση όλων των ομήρων και την ολοκληρωτική καταστροφή της, εξοντώνοντας είτε ένοπλους τρομοκράτες είτε αυτούς που "φορούν κοστούμια και διαμένουν σε ξενοδοχεία", φωτογραφίζοντας την πολιτική ηγεσία της οργάνωσης, αναμένουμε την συνέχιση παροχής στήριξης της Χαμάς από την Τουρκία.
Εκτίμησή μας είναι πως ο Ερντογάν θα προστατεύσει με την ΜΙΤ τα ηγετικά στελέχη της Χαμάς, από τις Ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες, ενώ θα επιχειρήσει η χώρα του μετά το τέλος του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας, να μπεί ως "σφήνα" με πολλούς τρόπους.
Μερικοί από αυτούς είναι η ανοικοδόμηση της Γάζας, η προσπάθεια απόκτησης ρόλου εγγυήτριας δύναμης για το Παλαιστινιακό κράτος και η δημιουργία αυτού με εδάφη που θα περιλαμβάνουν την Λωρίδα της Γάζας και την Δυτική όχθη.
