Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιταχύνει τις προοπτικές επερχόμενων διαστημικών πολέμων. Σε δήλωση της 26ης Οκτωβρίου στη Θεματική Συζήτηση για το Εξωτερικό Διάστημα της 77ης Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, ο Αναπληρωτής Επικεφαλής της Ρωσικής Αντιπροσωπείας Κονσταντίν Βορόντσοφ (Konstantin Vorontsov), προειδοποίησε ότι η χρήση εγκαταστάσεων πολιτικής υποδομής του εξωτερικού διαστήματος και εμπορικών δορυφόρων σε ένοπλες συγκρούσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, μπορεί να τους καταστήσουν νόμιμους στόχους για ρωσικά αντίποινα.
Εκμεταλλευόμενη το φόρουμ, η Ρωσική Ομοσπονδία επανέλαβε την ανάγκη για διεθνείς δεσμεύσεις σχετικά με τον οπλισμό και τη στρατιωτικοποίηση του διαστήματος για να αποτραπεί μια πλήρης κούρσα εξοπλισμών. Ο Βορόντσοφ εξέφρασε ανησυχίες για τις προσπάθειες των ΗΠΑ να επεκτείνουν τα οπλικά συστήματα στο διάστημα «σχεδιασμένα για την απειλή ή τη χρήση βίας».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
"Σκραπ" οι δυτικοί δορυφόροι! Ρωσικό ΜΜΕ: Tirada-2S και S-500 μπορούν να στοχοποιήσουν το Starlink- Προειδοποιεί Ρώσος αξιωματούχος
Οι παρατηρήσεις είναι σύμφωνες με μια προηγούμενη κοινή δήλωση Κίνας-Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022 που αντιτίθεται στα σχέδια να μετατραπεί το διάστημα σε αρένα ένοπλης σύγκρουσης. Για το σκοπό αυτό, και οι δύο πλευρές εξέφρασαν την ανάγκη να προωθηθεί το ρωσο-κινεζικό σχέδιο συνθήκης για την πρόληψη της τοποθέτησης όπλων στο διάστημα καθώς και να ενισχυθεί ο ρόλος της Επιτροπής του ΟΗΕ για τις ειρηνικές χρήσεις του διαστήματος ως πλατφόρμα συντονισμού διεθνούς συνεργασίας και την ανάπτυξη του διεθνούς διαστημικού δικαίου.
Ομοίως, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ και η NASA πρωτοστάτησαν στις Συμφωνίες της Άρτεμις - ή μια μη δεσμευτική δήλωση αρχών και κανόνων που θεμελιώθηκαν στη Συνθήκη του 1967 για το διάστημα - για να διασφαλίσουν την ασφαλή και διαφανή πολιτική εξερεύνηση του διαστήματος και να προωθήσουν την «ειρηνική συνεργασία στην εξερεύνηση του διαστήματος και τις επιστημονικές προσπάθειες».
Στρατιωτικοποιώντας το Διάστημα
Ωστόσο, η οπλοποίηση του διαστήματος συνεχίζεται, αναφέρει το Geopolitical Monitor. Χώρες σε όλο τον κόσμο αναλαμβάνουν πρωτοφανείς δεσμεύσεις για μη στρατιωτική εξερεύνηση του διαστήματος καθώς και για στρατιωτικοποίησή του. Σύμφωνα με την έκθεση 2022 Global Counterspace Capabilities του Secure World Foundation, «ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών επιδιώκει να χρησιμοποιήσει το διάστημα για να ενισχύσει τις στρατιωτικές τους δυνατότητες και την εθνική τους ασφάλεια» αναπτύσσοντας ένα ευρύ φάσμα αμυντικών και επιθετικών τεχνολογιών διπλής χρήσης.
Εκτός από τις ενεργές επενδύσεις σε αντιδιαστημικά προγράμματα από τη Γαλλία, την Ινδία, το Ιράν, την Ιαπωνία και τη Βόρεια Κορέα, κυρίαρχοι παίκτες όπως η Κίνα, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες πρωτοστατούν στους τομείς της έρευνας, της ανάπτυξης, των δοκιμών και της λειτουργίας συστημάτων και όπλων, ενισχύοντας τον κίνδυνο μελλοντικών συγκρούσεων στο διάστημα.
Αυτό εγείρει αρκετά επίκαιρα και νομικά δύσκολα ερωτήματα στα οποία αναφέρεται έμμεσα η ρωσική αντιπροσωπεία στον ΟΗΕ:
- Συμμετέχουν έμμεσα στην ένοπλη σύγκρουση τα δορυφορικά συστήματα SpaceX/Starlink του Έλον Μασκ, τα οποία τόσο το Πεντάγωνο όσο και οι Ουκρανοί αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι είναι ζωτικής σημασίας για την επικοινωνία του στρατού του Κιέβου στο πεδίο της μάχης, και μπορούν να γίνουν νόμιμοι στόχοι ρωσικών αντιποίνων;
- Πρέπει ένας μη κρατικός παράγοντας που είναι υπεύθυνος για την παροχή ζωτικής σημασίας δορυφορικής υποδομής τόσο για στρατιωτική όσο και για πολιτική χρήση να θεωρείται συμβαλλόμενο μέρος στη συνεχιζόμενη ένοπλη σύγκρουση;
- Σε περίπτωση επίθεσης από κρατικό παράγοντα σε μη κρατική δορυφορική υποδομή, ποια θα πρέπει να αποτελεί ανάλογη απάντηση;
- Είναι σκόπιμο να επεκταθούν οι αρχές του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου σε συγκρούσεις στο διάστημα; Και αν ναι, ποιοι κανόνες δέσμευσης (jus ad bellum και jus in bello) θα πρέπει να υπερισχύουν;
- Τέλος, ποια είναι τα όρια του διεθνούς δικαίου σχετικά με τα μέσα και τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τη διεξαγωγή πολέμου στο διάστημα;
Διλήμματα Διεθνούς Δικαίου
Οι ισχύουσες διεθνείς συνθήκες για το διάστημα που τέθηκαν σε ισχύ τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 είναι αναμφισβήτητα ασαφείς σχετικά με τις προοπτικές των στρατιωτικών δραστηριοτήτων στο διάστημα, πολύ λιγότερο σχετικά με τις προοπτικές ένοπλης σύγκρουσης στο διάστημα. Οι υφιστάμενες συνθήκες απλώς δεν είναι κατάλληλες για τον σκοπό τους. Οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν ξεπεράσει την ικανότητα της νομικής κοινότητας να εξελίξει τις υφιστάμενες κατευθυντήριες γραμμές διεθνούς δικαίου όσον αφορά τον πολιτικο-στρατιωτικό δεσμό και την πιθανότητα συγκρούσεων στο διάστημα. Οποιαδήποτε επίθεση σε ζωτικής σημασίας δορυφορική υποδομή μικτής χρήσης θα απαιτήσει την ενεργό συμμετοχή της διεθνούς νομικής κοινότητας και επανεξέταση της αρμοδιότητας του διεθνούς ποινικού δικαίου και των διεθνών νόμων περί ένοπλων συγκρούσεων ή του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου σχετικά με αντικείμενα και στόχους του εξωτερικού διαστήματος.
Οι βασικές αρχές του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου περί διάκρισης μεταξύ αμάχων και μαχητών ή πολιτικών αντικειμένων και στρατιωτικών στόχων, της αναλογικότητας και της αναγκαιότητας αποτελούν καθιερωμένο σημείο αναφοράς για την αξιολόγηση της νομιμότητας της συμπεριφοράς jus in bello, επιβάλλουν τα απαιτούμενα όρια στη χρήση βίας και είναι καλές αν και ανεπαρκείς πηγές για την ανάλυση διακρατικών συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δυνητικά εκτείνονται πέρα από την επίγεια σφαίρα.
Το διεθνές δίκαιο επιτρέπει στα κράτη να καταφεύγουν σε ένοπλη δύναμη μόνο σε περιπτώσεις αυτοάμυνας ή επιθετικότητας που απαιτεί από τα μέρη της σύγκρουσης να διακρίνουν μεταξύ πολιτικών αντικειμένων και στρατιωτικών στόχων και να χρησιμοποιούν βία ανάλογη ή τέτοια που αποτρέπει «τυχαία απώλεια ζωής αμάχων, τραυματισμό σε πολίτες, ζημιές σε πολιτικά αντικείμενα ή συνδυασμό τους, που θα ήταν υπερβολικός σε σχέση με το συγκεκριμένο και άμεσο στρατιωτικό πλεονέκτημα που αναμένεται». Συνεπώς, τα κράτη που σκοπεύουν να επιτεθούν στη δορυφορική υποδομή άλλων κρατών, θα πρέπει να εξισορροπήσουν τα επιδιωκόμενα στρατιωτικά πλεονεκτήματα και τις προοπτικές ζημιών και απωλειών αμάχων που σχετίζονται με αυτό.
Υπό την προϋπόθεση ότι η επίθεση δεν ήταν αδιάκριτη, η νομική διαμάχη θα μπορούσε να προκύψει όταν, στην ομίχλη του πολέμου, θα μπορούσε να γίνει όλο και πιο δύσκολο να γίνουν οι κατάλληλες διακρίσεις μεταξύ ιδιωτικών μη στρατιωτικών δορυφορικών συστημάτων που έχουν ανατεθεί σε κρατικούς στρατούς προκειμένου να τους βοηθήσουν να επιτύχουν στρατιωτικούς στόχους σε μια -κρατική σύγκρουση και να τεθεί το ερώτημα εάν ένα μη στρατιωτικό δορυφορικό σύστημα που έχει ανατεθεί σε μια στρατιωτική οντότητα για να προωθήσει τους στρατιωτικούς της στόχους σε μια διακρατική σύγκρουση παύει να είναι πολιτικό αντικείμενο και ως εκ τούτου δεν είναι πλέον απρόσβλητο από επίθεση από ένοπλους αντιπάλους δυνάμεις.
Η δημιουργία κατάλληλων νομικών μέσων που θα παρείχαν την απαραίτητη νομική καθοδήγηση σε θεμελιώδη διλήμματα του διεθνούς δικαίου των ένοπλων συγκρούσεων στο διάστημα, που απεικονίζονται από τα παραπάνω ερωτήματα και εκφράζουν γενικές αρχές του διεθνούς δικαίου που εφαρμόζονται στον εξωγήινο τομέα, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για το εξελικτικό μονοπάτι των σύγχρονων συγκρούσεων. Αυτό θα περιλαμβάνει την επέκταση των αρμοδιοτήτων των υφιστάμενων θεσμικών μηχανισμών για τη διαιτησία νομικών διαφορών μεταξύ κρατικών και μη κρατικών οντοτήτων που εμπλέκονται στον διαστημικό αγώνα εξοπλισμών και την παροχή συμβουλευτικών γνωμοδοτήσεων για επείγοντα διεθνή νομικά ζητήματα, ενώ θα δημιουργηθεί ένα λειτουργικό πλαίσιο για τη διαστημική διπλωματία.
