"Πώς βλέπει η Τουρκία την πρόσβαση του ρωσικού ναυτικού στη Μαύρη Θάλασσα", είναι ο τίτλος άρθρου έγκριτου ΜΜΕ του οποίου τα κύρια σημεία είναι τα ακόλουθα:
"Παρά την υποστήριξη της Ουκρανίας στρατιωτικά, ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει κρίσιμους πολιτικούς και οικονομικούς λόγους για τη διατήρηση των καλών δεσμών με τη Μόσχα, επομένως είναι απίθανο να προβεί σε ενέργειες στη Μαύρη Θάλασσα που δεν ορίζονται αυστηρά στη Σύμβαση του Μοντρέ.
Κατά την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου, η Ρωσία φέρεται να έστειλε συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας S-300 από τη Συρία πίσω στο έδαφός της μέσω των Τουρκικών Στενών (Βόσπορος και Δαρδανέλια), εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τη φύση του ελέγχου της Τουρκίας σε αυτές τις πλωτές οδούς.
Η Σύμβαση του Μοντρέ του 1936 δίνει στην Άγκυρα ευρεία δικαιώματα να παρακολουθεί και να περιορίζει τους τύπους πλοίων που πλέουν στη Μαύρη Θάλασσα.
Πώς ερμηνεύουν οι Τούρκοι αξιωματούχοι αυτά τα δικαιώματα τώρα που έχει ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ δύο παραθαλάσσιων κρατών;
Η απάντηση φαινομενικά θέτει αμφιβολίες για την ικανότητα της Ουάσιγκτον να κατευθύνει την Άγκυρα προς περαιτέρω μέτρα που αποδυναμώνουν τη στρατιωτική επίθεση της Μόσχας κατά της Ουκρανίας, όπως η παρακολούθηση ρωσικών φορτίων που διασχίζουν τη Μαύρη Θάλασσα.
Ενεργοποίηση της Συνθήκης
Την 1η Μαρτίου, αμέσως μετά την έναρξη του πολέμου από τη Μόσχα, η Τουρκία έκλεισε τα στενά για ρωσικά και ουκρανικά πολεμικά σκάφη. Η απόφαση βασίστηκε στη Σύμβαση του Μοντρέ, σύμφωνα με την οποία η Τουρκία είναι ο φύλακας της μοναδικής διόδου της Μαύρης Θάλασσας στην ανοικτή θάλασσα
Πριν από το Μοντρέ, η Συνθήκη της Λωζάνης του 1923, η οποία καθιέρωσε τη σύγχρονη Τουρκία, έθεσε επίσης ορισμένους περιορισμούς στον έλεγχο των στενών.
Αν και η συνθήκη αναγνώριζε την τουρκική κυριαρχία στο Βόσπορο και τα Δαρδανέλια, όριζε ότι παραμένουν ανοιχτά στην απεριόριστη πολιτική και στρατιωτική κυκλοφορία υπό την αιγίδα της Διεθνούς Επιτροπής Στεμένων.
Ωστόσο, αυτή η ρύθμιση άλλαξε στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Εν μέσω της ανόδου της ναζιστικής Γερμανίας, η Βρετανία και η Γαλλία προσπάθησαν να προσελκύσουν την Τουρκία στο πλευρό τους καταργώντας την Επιτροπή Στενά. Αυτή και άλλες εξελίξεις κορυφώθηκαν με τη Σύμβαση του Μοντρέ, η οποία αποκατέστησε την απεριόριστη τουρκική κυριαρχία στον Βόσπορο και στα Δαρδανέλια.
Κατά συνέπεια, η Άγκυρα είχε ελεύθερα τη δυνατότητα να στρατιωτικοποιήσει τα στενά και να διεκδικήσει ορισμένα προνόμια για τη ρύθμιση της θαλάσσιας πρόσβασης μέσω αυτών.
Το 1938, το Παρίσι έκανε περαιτέρω παραχωρήσεις στην Τουρκία συμφωνώντας να παραχωρήσει ανεξαρτησία στο σαντζάκι της Αλεξανδρέτας, ένα αυτόνομο τμήμα της Γαλλικής Εντολής της Συρίας που θα γινόταν σύντομα τουρκική επαρχία λίγες εβδομάδες πριν από την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα δικαιώματα της Τουρκίας σε ειρήνη και πόλεμο
Με απλά λόγια, το Montreux ορίζει ότι τα εμπορικά πλοία όλων των εθνών μπορούν να πλεύσουν ελεύθερα μέσα από τα στενά σε καιρό ειρήνης. Ωστόσο, απαγορεύει στα μη παράκτια κράτη να διατηρούν μόνιμη ή μεγάλη ναυτική παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα, μόνο η Τουρκία, η Ρωσία, η Ουκρανία, η Ρουμανία, η Γεωργία και η Βουλγαρία μπορούν να το κάνουν.
Τα ναυτικά άλλων κρατών πρέπει να συμμορφώνονται με τους αυστηρούς περιορισμούς χωρητικότητας και διάρκειας της σύμβασης, οι οποίοι φτάνουν τους 15.000 τόνους σε ορισμένες περιπτώσεις και ουσιαστικά εμποδίζουν τις ξένες δυνάμεις να στείλουν περισσότερα από δύο ή τρία πολεμικά σκάφη επιφανείας μέσω των στενών.
Στα χαρτιά, και τα έξι παράκτια κράτη μοιράζονται στρατιωτικά τη Μαύρη Θάλασσα.
Ωστόσο, τέσσερις από αυτούς ,Βουλγαρία, Γεωργία, Ρουμανία και Ουκρανία, έχουν σχετικά μικρά ναυτικά, καθιστώντας τη θάλασσα μια de facto θαλάσσια συγκυριαρχία μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας.
Η Άγκυρα λοιπόν θεωρεί ότι το Μοντρέ είναι ένα πολύ ευνοϊκό έγγραφο για την ίδια
Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο σε περιπτώσεις πολέμου, όταν η σύμβαση εξουσιοδοτεί την Τουρκία να κλείσει τα στενά στα ναυτικά πλοία οποιασδήποτε χώρας, συμπεριλαμβανομένου του ρωσικού, αν και με ορισμένες επιφυλάξεις.
Την 1η Μαρτίου, η Τουρκία ανακοίνωσε ότι δεν θα επιτραπεί σε ρωσικά και ουκρανικά πλοία να περάσουν από τη Μεσόγειο στη Μαύρη Θάλασσα όσο συνεχίζονται οι εχθροπραξίες.
Για να δικαιολογήσει αυτή την κίνηση, η Άγκυρα επικαλέστηκε το άρθρο 19 της σύμβασης, το οποίο της εξουσιοδοτεί να κλείσει τα στενά σε χώρες που βρίσκονται σε πόλεμο, εκτός εάν επιστρέψουν στο λιμάνι νηολόγησης τους.
Στήριξη της Ουκρανίας στρατιωτικά, ωφελούμενοι από τη Ρωσία οικονομικά
Με μια πρώτη ματιά, το κλείσιμο της 1ης Μαρτίου φάνηκε να είναι ένα ουδέτερο μέτρο που στόχευε στον περιορισμό και των δύο εμπολέμων από την κίνηση μέσα και έξω από τη Μαύρη Θάλασσα.
Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η απόφαση στόχευε ξεκάθαρα στη Ρωσία εκείνη την εποχή, η Ουκρανία διέθετε μόνο ένα πολεμικό πλοίο και μερικά περιπολικά, όλα ήδη στη Μαύρη Θάλασσα, ενώ σχεδόν το ήμισυ του συνδυασμένου ρωσικού στόλου Μεσογείου-Μαύρης Θάλασσας,πάνω από τέσσερις δωδεκάδες σκάφη, αναπτύχθηκε έξω από τα στενά.
Αυτή η προσέγγιση είναι σύμφωνη με την ευρύτερη πολιτική της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα, η οποία μπορεί να περιγραφεί ως «ουδετερότητα υπέρ της Ουκρανίας».
Αν και η Άγκυρα και η Μόσχα είναι οι κύριες στρατιωτικές δυνάμεις στη γειτονιά, η Ρωσία είναι ταυτόχρονα η μεγαλύτερη δύναμη και ιστορικός εχθρός της Τουρκίας.
Κατά συνέπεια, η Άγκυρα βλέπει όλα τα άλλα παράκτια κράτη ως ένα απαραίτητο αντίβαρο ενάντια στη Μόσχα και θα κάνει πολλά για να αποτρέψει το Κίεβο να πέσει κάτω από τον αντίχειρα του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Αυτό περιλαμβάνει την πώληση drones στην Ουκρανία και την επιβολή του Montreux με «ουδέτερο» τρόπο που έχει ως πρακτικό αποτέλεσμα να υπονομεύει την τοπική ναυτική παρουσία της Ρωσίας.
Ωστόσο, παρόλο που υποστηρίζει στρατιωτικά την Ουκρανία, η Τουρκία φρόντισε να μην θέσει σε κίνδυνο τους οικονομικούς της δεσμούς με τη Ρωσία.
Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει στον ορίζοντα εθνικές εκλογές τον Ιούνιο του 2023, επομένως αισθάνεται επείγουσα ανάγκη να τονώσει το εμπόριο και τον τουρισμό με τη Μόσχα, προκειμένου να ανοίξει η οικονομία της χώρας του πολύ πριν από τότε.
Για παράδειγμα, περίπου επτά εκατομμύρια Ρώσοι τουρίστες επισκέπτονταν την Τουρκία ετησίως πριν από την πανδημία COVID-19 το 2019.
Ο Ερντογάν διατηρεί επίσης περισσότερες άμεσες ρωσικές επενδύσεις.
Μετά τη συνάντησή του με τον Πούτιν στις 5 Αυγούστου, η Μόσχα έστειλε σχεδόν 5 δισεκατομμύρια δολάρια για να διευκολύνει μια ρωσική εταιρεία την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού Akkuyu στη νότια Τουρκία.
Εν ολίγοις, εν μέσω αυξανόμενης αντίθεσης στο εσωτερικό, ο Ερντογάν προσπάθησε να ισορροπήσει μεταξύ του να είναι φιλο-Ουκρανός και να αποφύγει μια απροκάλυπτα αντι-ρωσική στάση, προστατεύοντας ταυτόχρονα τα συμφέροντα ασφαλείας της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα και τα δικά του πολιτικά συμφέροντα.
Επιπτώσεις για την πολιτική των Η.Π.Α
Παρά την προσεκτική προσέγγιση του Ερντογάν, ο πόλεμος θα μπορούσε ακόμα να προκαλέσει μια κατάσταση στην οποία η Ρωσία θα απαιτεί πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα για ορισμένα από τα πλοία του ναυτικού της που είναι αποκλεισμένα στη Μεσόγειο.
Ωστόσο, αποκλείοντας ένα τέτοιο αίτημα ή μια ευρύτερη κρίση μεταξύ Μόσχας και ΝΑΤΟ, η Τουρκία είναι απίθανο να λάβει μέτρα που δεν προβλέπονται στη Σύμβαση του Μοντρέ.
Αυτό περιλαμβάνει πιθανά αμερικανικά ή διεθνή αιτήματα για τη θέσπιση ελέγχων φορτίου, τη ρύθμιση των διελεύσεων του ρωσικού εμπορικού ναυτικού μέσω των στενών ή με άλλο τρόπο προσπάθεια ελέγχου αυτών των πλωτών οδών με οποιονδήποτε τρόπο αυστηρότερο από αυτόν που ορίζει η σύμβαση.
Κατά την άποψη του Ερντογάν, η στρατιωτική υποστήριξη της Ουκρανίας, ο περιορισμός των επιπτώσεων του πολέμου και η διατήρηση ευεργετικών οικονομικών και διπλωματικών δεσμών με τον Πούτιν είναι ουσιαστικής σημασίας για τη στρατηγική του να παραμείνει στην εξουσία το επόμενο έτος."
Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα
Από τα παραπάνω διαφαίνεται ότι η Τουρκία επιθυμεί την μη εμπλοκή της στον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας παίζοντας το ρόλο του εξισορροπιστή, πατώντας σε δύο βάρκες ταυτόχρονα
Από την μια δίνει drone Bayraktar στην Ουκρανία , τα οποία σκοτώνουν Ρώσους στρατιώτες και δεν αναγνωρίζει την προσάρτηση της Κριμαίας από την Μόσχα, λέγοντας ότι αποτελεί Ουκανικό έδαφος, ενδιαφερόμενη για τους Τατάρους τους οποίους θεωρεί μειονότητά της εκεί.
Από την άλλη η Ρωσία χτίζει πυρηνικό αντιδραστήρα στο Ακουγιού, διοχετεύοντας χρήματα στη Ρωσική εταιρεία για συνέχιση του έργου μέσω Τουρκίας, παρά τις κυρώσεις ΝΑΤΟ-ΗΠΑ-ΕΕ προς τη Μόσχα, τις οποίες δεν ακολουθεί η Άγκυρα.
Παράλληλα η Τουρκία φιλοξενεί Ρώσους τουρίστες και αναπτύσει το εμπόριο, την οικονομία και η συνεργασία για την ενέργεια με τη Μόσχα.
Τι συνεπάγεται η κατάληψη των Ουκρανικών ακτών από τη Ρωσία στη Μαύρη θάλασσα;
Πέρα από τα παραπάνω όμως η τυχόν κατάληψη όλων των παραθαλάσσιων εδαφών της Ουκρανίας στον Εύξεινο Πόντο από την Ρωσία, θα έχει ιδιαίτερα αρνητικό αντίκτυπο για την Τουρκία, και εξηγώ
Η Ουκρανία θα γίνει πλέον σε τέτοια περίπτωση ηπειρωτικό κράτος.
Το Ρωσικό πολεμικό ναυτικό θα αυξηθεί σε μέγεθος στη Μαύρη θάλασσα, υποσκελίζοντας το τουρκικό της Βόρειας θαλάσσιας περιοχής, αναγκάζοντας την Τουρκία να αυξήσει και η ίδια τη ναυτική της παρουσία εκεί.
Ο Εύξεινος πόντος όμως δεν εξυπηρετεί το γεωστρατηγικό ιδεολόγημα της Τουρκίας που είναι η "Γαλάζια Πατρίδα" , γεγονός που σημαίνει ότι η Άγκυρα θα αναγαστεί να δεσμεύσει πολεμικά πλοία , ανθρώπινους πόρους, χρήματα και μέσα σε μια θαλάσσια περιοχή που δεν μπορεί να επεκταθεί.
Επίσης θα πάνε πίσω χρονικά οι σχεδιασμοί της για την επιβολή της "Γαλάζιας Πατρίδας" σε βάρος Ελλάδας και Κύπρου σε ΝΑ Μεσόγειο, κάτι που δεν θέλει επουδενί η Τουρκία.
