Σήμερα ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι η Δύση πυροδότησε την παγκόσμια επισιτιστική κρίση και είπε, «Δεν είμαστε εμείς η πηγή του προβλήματος».
Φαίνεται ότι περισσότερο από το πετρέλαιο, τα τρόφιμα θα είναι αυτά που ολοένα και πιο πολύ θα εκλείπουν στα περισσότερα μέρη του κόσμου λόγω της συνεχιζόμενης ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Και η επακόλουθη έλλειψη τροφίμων θα είναι αυτή και όχι η πετρελαϊκή κρίση, που θα κυριαρχήσει στην παγκόσμια γεωπολιτική ατζέντα τις επόμενες ημέρες.
Ως εκ τούτου, δυστυχώς, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών μόλις πραγματοποίησε υπουργική συνεδρίαση με θέμα την «Παγκόσμια Επισιτιστική Ασφάλεια Κάλεσμα για Δράση», υπό την προεδρία του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony Blinken, υπό την αμερικανική προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για τον μήνα Μάιο.
Η πιο δυσοίωνη προειδοποίηση από αυτή την άποψη, ήρθε από τον Άντριου Μπέιλι, τον Διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας. Σύμφωνα με τον ίδιο, «ο κόσμος πρέπει να προετοιμαστεί για αποκαλυπτικές αυξήσεις των τιμών των τροφίμων ενόψει του αυξανόμενου πληθωρισμού, εάν η Ουκρανία δεν είναι σε θέση να μεταφέρει σιτάρι και μαγειρικά έλαια από τα κύρια λιμάνια της εξαιτίας ενός ρωσικού αποκλεισμού».
Ο αυξανόμενος πληθωρισμός των τροφίμων, λόγω μιας σειράς εξωτερικών κραδασμών, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου και των ζητημάτων της εφοδιαστικής αλυσίδας, δημιουργεί ένα «πολύ μεγάλο εισοδηματικό σοκ» που θα μπορούσε να ενταθεί τους επόμενους μήνες και να κινδυνεύσει με διψήφιο πληθωρισμό πριν από το τέλος του έτους, προειδοποιεί.
«Αυτό είναι μια μεγάλη ανησυχία, και δεν είναι μόνο μια μεγάλη ανησυχία για αυτήν τη χώρα (το Ηνωμένο Βασίλειο). Είναι μια μεγάλη ανησυχία και για τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Συγγνώμη που είμαι αποκαλυπτικός, αλλά αυτό είναι μια μεγάλη ανησυχία», ανέφερε.
Η εισβολή της Ρωσίας στη γείτονά της ( Ουκρανία ) οδήγησε τις τιμές του σιταριού σε υψηλό 14 ετών, με τις παγκόσμιες τιμές για τα σιτηρά, τα μαγειρικά λάδια, τα καύσιμα και τα λιπάσματα να αυξάνονται με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων 30 ετών, καθώς η σύγκρουση διέκοψε τη ναυτιλία στη Μαύρη Θάλασσα και όπως προειδοποιούν τα Ηνωμένα Έθνη, θα επιδεινώσει μια επισιτιστική κρίση στις φτωχές χώρες.
Η Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει ότι, οι τιμές του σιταριού θα μπορούσαν να αυξηθούν περισσότερο από 40 τοις εκατό φέτος, ένας παράγοντας που ανάγκασε χώρες όπως η Ινδία, να περιορίσουν τις εξαγωγές των δημητριακών.
Τον περασμένο μήνα η Ινδονησία, απαγόρευσε τις περισσότερες εξαγωγές φοινικέλαιου για να εξασφαλίσει τις εγχώριες προμήθειες μαγειρικού λαδιού, διακόπτοντας τις προμήθειες από τον μεγαλύτερο παραγωγό βρώσιμου λαδιού στον κόσμο που χρησιμοποιείται σε οτιδήποτε, από κέικ μέχρι μαργαρίνη. Οι εκθέσεις αναφέρουν ότι, οι τιμές των γαλακτοκομικών και του κρέατος έφτασαν σε ρεκόρ τον Απρίλιο, αντανακλώντας την αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση για πρωτεΐνες και τις υψηλές τιμές για τις ζωοτροφές , κυρίως καλαμπόκι και σόγια.
Ο David Beasley, Εκτελεστικός Διευθυντής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών, λέει ότι το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα αγόρασε το 50 τοις εκατό των σιτηρών του από την Ουκρανία και ο πόλεμος απειλούσε την ικανότητά του να ταΐσει περίπου 125 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.
Ακόμη και διαφορετικά, σχεδόν 40 χώρες βασίζονται στη Ρωσία και την Ουκρανία για περισσότερες από τις μισές εισαγωγές σιταριού τους, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τις φτωχότερες και πιο ευάλωτες στον κόσμο στην Ασία και την Αφρική.
Η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή, που ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες ζήτησε από το Κρεμλίνο, να επιτρέψει την αποστολή ορισμένων ουκρανικών σιτηρών σε αντάλλαγμα για κινήσεις που θα διευκολύνουν τις εξαγωγές λιπασμάτων ποτάσας από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.
Η γεωπολιτική των τροφίμων έχει πολλές αλληλένδετες διαστάσεις, μερικές αξιοσημείωτες είναι οι εξής:
Πρώτον, το φαγητό μπορεί να γίνει όπλο, ιδιαίτερα για χώρες που είναι φυσικά προικισμένες με καλλιεργήσιμη γη, νερό, ανθρώπινους πόρους και τεχνολογία. Οι χώρες που δεν είναι τόσο προικισμένες εξαρτώνται από τις εισαγωγές. Περίπου το ένα τέταρτο των τροφίμων που παράγονται για ανθρώπινη κατανάλωση, διακινείται διεθνώς.
Δεύτερον, το εμπόριο ειδών διατροφής μπορεί πάντα να παραποιηθεί. Όπως σημειώνει η Έκθεση Παγκόσμιων Κινδύνων 2019 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ , οι αυξημένες διεθνείς εντάσεις αυξάνουν τον κίνδυνο «διαταραχών του εφοδιασμού τροφίμων με γεωπολιτικά κίνητρα».
Τρίτον, η γεωπολιτική συνέβαλε στην πολιτικοποίηση του ίδιου του φαγητού. Η Ρωσία επέβαλε απαγόρευση στα δυτικά γεωργικά προϊόντα το 2014. Στα μέσα του 2018, η Κίνα επέβαλε de facto απαγόρευση στις εισαγωγές σπόρων σόγιας από τις ΗΠΑ, ως μέρος του εμπορικού πολέμου Κίνας-ΗΠΑ.
Στην πραγματικότητα, το 2020, αυτές οι γεωπολιτικές τάσεις συγχωνεύτηκαν με την πανδημία COVID-19, η οποία έχει επιταχύνει τις απομονωτικές και μονομερείς τάσεις ορισμένων χωρών, με τις κυβερνήσεις ορισμένων μεγάλων χωρών να δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στη διαχείριση κινδύνου σε εθνικό επίπεδο παρά στον παγκόσμιο συντονισμό.
Ορισμένοι αναλυτές επισημαίνουν ότι, οι κίνδυνοι της εξάρτησης από τις εισαγωγές ήταν εμφανείς ακόμη και κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης του 2007–2008, καθώς η διεθνής αστάθεια των τιμών μεταδόθηκε στις εγχώριες αγορές. Αν και οι αρχικές αυξήσεις στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων είχαν πολλαπλές αιτίες, πολλές χώρες στη συνέχεια επιτέθηκαν σε περιορισμούς εξαγωγών καθώς και σε αγορές πανικού.
Έγιναν προσπάθειες να απομονωθεί το εγχώριο εμπόριο από τη διεθνή αστάθεια. Το ίδιο ξεκίνησε τώρα, με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.
Το περιοδικό Economist, δίνει ένα σχετικό παράδειγμα της Κίνας από αυτή την άποψη . Οι σκληρές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από τις δυτικές χώρες κάνουν την Κίνα τόσο νευρική, που έχει αποθηκεύσει τρόφιμα ή, όπως λένε οι επικριτές, τα έχει “αποθησαυρίσει”.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, οι αγορές της Κίνας για οτιδήποτε, από σόγια μέχρι χοιρινό κρέας έχουν αυξηθεί στα ύψη. Το Υπουργείο Γεωργίας της Αμερικής προβλέπει ότι μέχρι τα μέσα του τρέχοντος έτους, η Κίνα θα κατέχει το 69% των παγκόσμιων αποθεμάτων αραβοσίτου (καλαμποκιού), το 60% του ρυζιού και το 51% του σιταριού της.
Όλα αυτά μπορούν να θρέψουν το 18% του παγκόσμιου πληθυσμού. Πέρυσι ένας Κινέζος αξιωματούχος είπε ότι, τα αποθέματα σιτηρών της χώρας ήταν «ιστορικά υψηλά» και ότι είχε αρκετό σιτάρι για να καλύψει τη ζήτηση για 18 μήνες. Οι μεγάλες αγορές της Κίνας, έχουν εκτοξεύσει τις παγκόσμιες τιμές, έγραψε το περιοδικό.
Τέταρτον, οι ένοπλες συγκρούσεις είναι ένας από τους κύριους παράγοντες της επισιτιστικής ανασφάλειας. Σύμφωνα με πληροφορίες, η πλειοψηφία των υποσιτισμένων πληθυσμών ζει σε χώρες που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις. Έχει υπολογιστεί ότι, οι χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις έχουν τα τρία τέταρτα των μικρών παιδιών που υποφέρουν από καθυστερημένη ανάπτυξη λόγω χρόνιου υποσιτισμού.
Οι ένοπλες συγκρούσεις έχουν αντίκτυπο στην επισιτιστική ασφάλεια με διάφορους τρόπους, άμεσους και έμμεσους, από φυσικές διακοπές στη γεωργική παραγωγή και τη διαθεσιμότητα τροφίμων έως διακοπές που επηρεάζουν το τοπικό εμπόριο, τις μεταφορές και τη φυσική, κοινωνική και οικονομική πρόσβαση στα τρόφιμα.
Ο συνεχιζόμενος πόλεμος, εμποδίζει επίσης τους ανθρωπιστικούς φορείς που επιδιώκουν να βοηθήσουν πληθυσμούς με επισιτιστική ανασφάλεια και αντιμετωπίζουν, υλικοτεχνικά εμπόδια για να προσεγγίσουν τους πιο ευάλωτους. Και το χειρότερο, οι εμπόλεμοι σε ορισμένα πλαίσια έχουν ακόμη και σκόπιμα χρησιμοποιήσει βία για να επιδεινώσουν την επισιτιστική ανασφάλεια.
Η χρήση της λιμοκτονίας των τοπικών πληθυσμών ως τακτικής πολέμου έχει τεκμηριωθεί στη Νιγηρία, τη Σομαλία, το Νότιο Σουδάν, τη Συρία και την Υεμένη.
Καθώς η γεωργία απορροφά ενέργεια άμεσα μέσω της χρήσης καυσίμων, φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας και έμμεσα, μέσω της χρήσης αγροχημικών, όπως λιπάσματα, φυτοφάρμακα και λιπαντικά, οι τιμές αυτών των προϊόντων θα αυξηθούν επίσης. Και όταν οι τιμές τέτοιων εισροών είναι υψηλές, οι τελικές τιμές των τροφίμων θα είναι υψηλότερες. Έτσι, οι χώρες που παρέχουν αυτές τις εισροές αποκτούν μεγαλύτερη γεωπολιτική ισχύ.
Πώς σχετίζονται οι προαναφερθείσες διαστάσεις με τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Η απάντηση βρίσκεται σε μια πρόσφατη έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO).
Τα παγκόσμια μερίδια αγοράς τροφίμων της Ρωσίας και της Ουκρανίας είναι σημαντικά υψηλά. Το 2021, είτε η Ρωσία είτε η Ουκρανία (ή και οι δύο), κατατάχθηκαν μεταξύ των τριών κορυφαίων παγκόσμιων εξαγωγέων σιταριού, καλαμποκιού, ελαιοκράμβης, ηλιόσπορων και ηλιελαίου.
Η Ρωσία ήταν επίσης, ο κορυφαίος εξαγωγέας αζωτούχων λιπασμάτων στον κόσμο, ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής λιπασμάτων καλίου και ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας λιπασμάτων φωσφόρου. Η Ρωσία αντιπροσώπευε το 23% των εξαγωγών αμμωνίας παγκοσμίως, το 14% των εξαγωγών ουρίας, το 10% των εξαγωγών επεξεργασμένων φωσφορικών αλάτων και το 21% των εξαγωγών ποτάσας.
Ωστόσο, στην Ουκρανία, η κλιμάκωση της σύγκρουσης εγείρει ανησυχίες για το αν θα συγκομιστούν οι καλλιέργειες και θα εξάγονται προϊόντα. Ο πόλεμος έχει ήδη οδηγήσει σε κλείσιμο λιμανιών, αναστολή των εργασιών σύνθλιψης ελαιούχων σπόρων και εισαγωγή απαιτήσεων αδειοδότησης εξαγωγών για ορισμένα προϊόντα.
Όλα αυτά, θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις εξαγωγές της χώρας, σε δημητριακά και φυτικά έλαια τους επόμενους μήνες. Μεγάλη αβεβαιότητα περιβάλλει επίσης τις προοπτικές των ρωσικών εξαγωγών, δεδομένων των δυσκολιών πωλήσεων που μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα των οικονομικών κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη χώρα.
Στην Ουκρανία, υπάρχουν επίσης ανησυχίες ότι η σύγκρουση μπορεί να οδηγήσει, σε ζημιές στις υποδομές χερσαίων μεταφορών και στους θαλάσσιους λιμένες, καθώς και στις υποδομές αποθήκευσης και επεξεργασίας. Αυτό συμβαίνει ακόμη περισσότερο δεδομένης της περιορισμένης ικανότητας εναλλακτικών λύσεων, όπως οι σιδηροδρομικές μεταφορές για θαλάσσιους λιμένες ή οι μικρότερες εγκαταστάσεις επεξεργασίας για σύγχρονες εγκαταστάσεις σύνθλιψης ελαιούχων σπόρων, για να αντισταθμιστεί η έλλειψη λειτουργίας τους.
Ο γεωπολιτικός στρατηγός Peter Zeihan, προβλέπει ότι ουσιαστικά δεν θα συγκομιστεί καμία σοδειά το 2022 στην Ουκρανία και ότι αυτές που θα συγκομιστούν, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εσωτερικά. Ιδού οι λόγοι του:
- Τα ρωσικά στρατεύματα καταστρέφουν πόλεις για να καταστρέψουν προληπτικά οποιαδήποτε υποδομή ανταρτών. Αυτό καταστρέφει επίσης τις αγροτικές υποδομές.
- Η Ουκρανία έχει περιορισμένη βιομηχανία. Δεν μπορεί να κάνει μηχανήματα ή λίπασμα.
- Οι εισαγωγές κάθε είδους είναι δύσκολες ή αδύνατες. Προς το παρόν, τα προϊόντα Agri δεν περιλαμβάνονται στις κυρώσεις, αλλά τα πλοία ήδη αρνούνται να ελλιμενιστούν σε κοντινά λιμάνια. Εάν η Ρωσία καταφέρει να καταλάβει την Οδησσό, τη μεγαλύτερη εγκατάσταση εκφόρτωσης σιταριού στον κόσμο, θα αποκόψει την Ουκρανία από κάθε είδους θαλάσσιο εφοδιασμό και θα κατέστρεφε τελείως τη γεωργία της.
Στην περίπτωση της Ρωσίας, αν και δεν φαίνεται επικείμενη καμία σημαντική διαταραχή στις καλλιέργειες που βρίσκονται ήδη στο έδαφος, υπάρχουν αβεβαιότητες σχετικά με τον αντίκτυπο που θα έχουν οι διεθνείς κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη χώρα στις εξαγωγές τροφίμων. Οποιαδήποτε απώλεια εξαγωγικών αγορών θα μπορούσε, να μειώσει τα εισοδήματα των αγροτών, επηρεάζοντας έτσι αρνητικά τις μελλοντικές αποφάσεις φύτευσης.
Επιπλέον, οι οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη χώρα θα μπορούσαν επίσης να διαταράξουν τις εισαγωγές γεωργικών εισροών, ιδίως φυτοφαρμάκων και σπόρων, από τα οποία η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε λιγότερες φυτεύσεις, χαμηλότερες αποδόσεις και χαμηλότερες ποιότητες, εκθέτοντας τον ρωσικό γεωργικό τομέα και τις παγκόσμιες προμήθειες τροφίμων, γενικά, σε μη αμελητέους κινδύνους.
Δεδομένων αυτών των απαισιόδοξων προοπτικών, ποια χώρα πρόκειται να κερδίσει τα περισσότερα από τον πόλεμο στην Ουκρανία; Κατά πάσα πιθανότητα, δεν είναι άλλο από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Είναι πολύ προφανές ότι ο πόλεμος είναι ένα όφελος για την αμερικανική βιομηχανία όπλων. Αλλά αυτό που φαίνεται να διαφεύγει της προσοχής είναι ότι ο πόλεμος παρέχει μεγάλες ευκαιρίες και στους αγρότες των ΗΠΑ.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έχει ήδη ανακοινώσει τις προβλεπόμενες ενέργειες στην ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής τροφίμων και στη μείωση του κόστους τροφίμων στις ΗΠΑ ως μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για αύξηση της προσφοράς τροφίμων των ΗΠΑ για εξαγωγή σε μέρη του κόσμου που αντιμετωπίζουν ελλείψεις ως αποτέλεσμα του πολέμου.
