Εσωτερικοί πόλεμοι μεταξύ διαφορετικών φατριών λαμβάνουν χώρα στα κέντρα εξουσίας στο Κίεβο και τη Μόσχα ως συνέπεια της στρατιωτικής επέμβασης της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ουκρανία, καθώς και των διεθνών κυρώσεων που επιβλήθηκαν κατά της Ρωσίας.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας, υπάρχουν στοιχεία για έναν εσωτερικό πόλεμο μεταξύ των πραγματιστών και των υπερεθνικιστών και, ταυτόχρονα, μεταξύ της νέας δεξιάς και των εξτρεμιστών εντός της παράταξης των υπερεθνικιστών.
Όσο για τη Ρωσική Ομοσπονδία, οι εντάσεις και η εσωτερική διαμάχη αυξάνονται στη Μόσχα ανάμεσα στη φατρία που αποτελείται από τους Silovik και αυτή που αποτελείται από τους civiliki, της νέας γενιάς, όπως αναφέρει το Ισπανικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών.
Στο πρώτο μέρος, αναλύσαμε τον πόλεμο μέσα στον πόλεμο στο Κίεβο, ανάμεσα στην κυβέρνηση πραγματιστών, τους υπερεθνικιστές και τη νέα δεξιά. Στο παρόν δεύτερο και τελευταίο μέρος της ανάλυσης, βλέπουμε σε βάθος την εσωτερική διαμάχη στη Ρωσία και τα συμπεράσματα που εξάγονται από την έντονη κοινωνική και πολιτική αποσταθεροποίηση που βιώνουν, τόσο η Ρωσική Ομοσπονδία, όσο και η Ουκρανία στο εσωτερικό τους.
Ο εσωτερικός πόλεμος στη Μόσχα
Η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» για την «απoναζιστικοποίηση» και την «αποστρατιωτικοποίηση» της Ουκρανίας -πολύ ασαφείς στόχοι και με ευρεία ερμηνεία- με εντολή του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και οι διεθνείς κυρώσεις που προωθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση κατά της Ρωσίας για αυτό επίσης έχουν σοβαρές συνέπειες στην εσωτερική πολιτική της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Έτσι, αυτή η προεδρική απόφαση έχει προκαλέσει τη σκλήρυνση του εσωτερικού πολέμου στα κέντρα εξουσίας στη Μόσχα, όχι μόνο μεταξύ των siloviki και των civiliki —των δύο κλασικών φατριών που αμφισβητούν τους χώρους εξουσίας από τότε που ανέλαβε τη θέση του πρωθυπουργού ο Βλαντιμίρ Πούτιν στο τελικό στάδιο της προεδρίας του Μπόρις Γιέλτσιν τον Αύγουστο του 1999, αλλά έχει επίσης μεταφερθεί στα «κουτάβια» και στις κατερχόμενες γενιές και των δύο φατριών, προκαλώντας έναν πόλεμο μεταξύ των «μίνι Πούτιν» και των ανοιχτόμυαλων «μίνι-Γέλτσιν».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Μεντβέντεφ: Η αυξανόμενη στρατιωτική υποστήριξη της Δύσης στην Ουκρανία μπορεί να προκαλέσει σύγκρουση ΝΑΤΟ - Ρωσίας
Οι σχέσεις μεταξύ των siloviki, μιας φατρίας με επικεφαλής τον ίδιο τον Πρόεδρο Πούτιν και μέλη της οποίας προέρχονται από τον στρατό, τις υπηρεσίες ασφαλείας και τις υπηρεσίες πληροφοριών στις περισσότερες περιπτώσεις, και των civiliki, μια φατρία που αποτελείται από περισσότερα τεχνικά προφίλ και γραφειοκράτες από την κυβέρνηση και τη διπλωματία, δεν υπήρξαν ποτέ εύκολες. Ένα βασικό πρόσωπο για τη διατήρηση μιας ορισμένης ισορροπίας μεταξύ των δύο φατριών ήταν ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, πρώην πρόεδρος, πρώην πρωθυπουργός και νυν αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, που ανήκει στον δεύτερο τομέα. Ωστόσο, αυτή η ισορροπία φαίνεται να έχει σπάσει και βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση μετά την έναρξη της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης». Τα κύρια σημερινά σημεία τριβής είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία και η έννοια της Μεγάλης Ρωσίας —δηλαδή της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας— οι διεθνείς κυρώσεις και οι σχέσεις με τη Δύση και το όραμα του σεναρίου της Ρωσίας μετά τον Πούτιν και η διαδοχή στην προεδρία.
Η σκληρή πτέρυγα των siloviki (πουτινιστές) και οι συνεχιστές έχουν ευρεία υποστήριξη και παρουσία στην κοινότητα πληροφοριών, τις υπηρεσίες ασφαλείας και μέρος της διπλωματίας που σχηματίζεται τόσο εντός όσο και εκτός Ρωσίας, καθώς και εντός των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσίας, στις οποίες ξεχωρίζει η ομάδα των «Σύριων μελετητών», μια νέα γενιά στρατιωτών και στρατηγών που ήδη καταλαμβάνουν μεσαίες και υψηλές βαθμίδες στη δομή. Επιπλέον, τα μέλη της ομάδας «Σύριων μελετητών» θα ήταν τα προστατευόμενα μιας ανερχόμενης φυσιογνωμίας στους κύκλους εξουσίας στη Μόσχα: ο στρατηγός Αλεξάντερ Ντβορνίκοφ, ο νέος επικεφαλής των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία από τις 9 Απριλίου και ένα θεμελιώδες μυαλό στο σχεδιασμό και την ανάπτυξη της ρωσικής στρατιωτικής επέμβασης στη Συρία.
Αυτή η παράταξη προωθεί το σχέδιο της Μεγάλης Ρωσίας και την υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων στο «εγγύς εξωτερικό», χρησιμοποιώντας, εάν χρειαστεί, σκληρή (στρατιωτική) δύναμη. Για το λόγο αυτό, τοποθετείται υπέρ της στρατιωτικής επέμβασης της Ρωσίας στην Ουκρανία, όχι μόνο για να υπερασπιστεί τα δικαιώματα της φιλορωσικής και ρωσόφωνης κοινότητας στο Ντονμπάς - που περιλαμβάνονται στο Στρατιωτικό Δόγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της οποίας η συμμόρφωση αποτελεί υποχρέωση του προέδρου ως αρχιστράτηγου, αλλά και επειδή η ουκρανική ανατολική και νότια πτέρυγα είναι μέρος της Νέας Ρωσίας (Novorossiya) που εμπίπτει στο έργο της Μεγάλης Ρωσίας.
Προς αυτή την κατεύθυνση, η παράταξη θεωρεί ότι η νίκη στον πόλεμο στην Ουκρανία και ο έλεγχος αυτών των εδαφών δίνει στη Ρωσία, ως αναθεωρητική δύναμη, μια παγκόσμια προβολή που υπερβαίνει κατά πολύ το γεγονός ότι έχει ανακτήσει τη δύναμή της ως εκστρατευτικό σώμα με την παρέμβαση. Αυτό θα σημάνει την αρχή της «επιστροφής» της Μεγάλης Ρωσίας και μιας νέας διεθνούς τάξης που αμφισβητεί ανοιχτά τις Ηνωμένες Πολιτείες, χρησιμοποιώντας σκληρή εξισορρόπηση ή στρατιωτική δύναμη.
Υπό αυτή την έννοια, για αυτήν την παράταξη η ρωσική πατρίδα και οι αξίες της είναι πιο σημαντικές και υπερβαίνουν τις διεθνείς κυρώσεις που εγκρίθηκαν από τη Δύση κατά της Ρωσίας, τα οικονομικά συμφέροντα ορισμένων τομέων —όπως οι ολιγάρχες— και κάθε είδους διαπραγμάτευση κάνει τη Ρωσία να υποχωρήσει στις θέσεις της. Για το λόγο αυτό, από τη στιγμή που έχει ξεκινήσει η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», πιστεύουν ότι δεν έχει νόημα να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση του Κιέβου, εκτός εάν συνθηκολογήσει. Επιπλέον, ζητούν προσπάθεια και θυσία από τον ρωσικό λαό, παρουσιάζοντας αυτόν τον πόλεμο ως «μεγάλο πατριωτικό πόλεμο», δηλαδή για την επιβίωση της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Ταυτόχρονα, υποστηρίζουν μια ρωσική οικονομία που στρέφεται πλήρως προς την Ανατολή (Ασία-Ειρηνικό), την Αφρική, τη Λατινική Αμερική και τους στρατηγικούς εταίρους και συμμάχους που αντιτίθενται στις διεθνείς κυρώσεις κατά της Ρωσίας — για παράδειγμα, τα άλλα κράτη που ανήκουν στην ομάδα BRICS (Βραζιλία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική). Βασικά, μια επιστροφή στο Δόγμα Πριμάκοφ και στο διευρυμένο «στρατηγικό τρίγωνό» του. Τέλος, επιβεβαιώνουν ότι, για να διασφαλιστεί η επίτευξη του σχεδίου της Μεγάλης Ρωσίας και η ενίσχυσή του στο μελλοντικό στάδιο μετά τον Πούτιν, μπορεί να υπάρξει μόνο ένας τρόπος: η συνέχεια.
Στην αντίθετη πλευρά, η παράταξη των Πολιτικών, με τους ανοιχτόμυαλους απογόνους της ή «μίνι-Γέλτσιν», τρέφεται από μέρος των νέων γενιών τεχνικών στη Διοίκηση, στα κυβερνητικά όργανα και στο διπλωματικό σώμα. Με τη σειρά του, ένα μέρος των λεγόμενων Ρώσων ολιγαρχών —όπως ο Βαγίτ Αλεκπέροφ, ιδρυτής και πρώην πρόεδρος της Lukoil, ο Όλεγκ Τίνκοφ, ιδρυτής της Tinkoff Bank, μεταξύ άλλων επιχειρήσεων, ο Μιχαήλ Φριντμαν, ιδρυτής της Alfa Bank, ή ο Αλεξέι Μορντάσοφ, πρόεδρος της Severstal— εμπίπτουν σε αυτή τη φατρία. Αυτή η τελευταία προσκόλληση στα ανοίγματα τους κάνει να προσδιορίζονται ως προδότες της Μητέρας Ρωσίας από τους οπαδούς της συνέχειας, που τους κατηγορούν ότι βάζουν τα χρήματα και τη δική τους ευημερία πριν από αυτή της πατρίδας και έτσι αποστασιοποιούνται από εκείνους που τους βοήθησαν να αποκτήσουν την ιδιότητά τους σε μια στιγμή που χρειάζονται στο πλευρό του Προέδρου Πούτιν.
Αυτοί λοιπόν, είναι αναστατωμένοι από τη ρωσική στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία, στην οποία αντιτίθενται. Θεωρούν ότι δεν αξίζει να τεθεί σε κίνδυνο η ρωσική οικονομία και η ευημερία των πολιτών της για το έδαφος του Ντονμπάς και η επεκτατική ιδέα της Μεγάλης Ρωσίας των Πουτινιστών και ακόμη λιγότερο ότι έχει προκαλέσει τη ρήξη της πολιτικής και οικονομικής συγγένειας με τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης, τα οποία αυτή η παράταξη θεωρεί φυσικούς και στρατηγικούς εταίρους της Ρωσίας. Έτσι, τα μέλη της αντιτίθενται στην επεκτατική εξωτερική πολιτική του Πούτιν και στις πολεμικές ενέργειες στο «εγγύς εξωτερικό». Ως εκ τούτου, υποστηρίζουν μια εξωτερική πολιτική που βάζει την ειρήνη και τη διπλωματία πρώτα για την επίλυση των συγκρούσεων με το ΝΑΤΟ, εκτός από το να θέτει στο επίκεντρο οικονομικά και εμπορικά ζητήματα και την ανάκαμψη των σχέσεων με τη Δύση.
Υπό αυτή την έννοια, προωθούν το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία μέσω νέων διαπραγματεύσεων που επιτρέπουν τη σύναψη συμφωνίας, Minsk III. Σε αντάλλαγμα, οι διεθνείς κυρώσεις πρέπει να αρθούν και να αποκατασταθούν σταδιακά οι πλήρεις σχέσεις με τα κράτη που τις έχουν εφαρμόσει. Τέλος, συλλαμβάνουν ένα μοντέλο κράτους μετά τον Πούτιν που είναι πιο ανοιχτό σε δημοκρατικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις και με μια νέα πρόταση αρχιτεκτονικής ασφάλειας για την Ευρώπη —αναλαμβάνοντας το έργο που παρουσίασε ο Μεντβέντεφ το 2008 — που φέρνει τη Ρωσία πιο κοντά στους ευρωπαίους ομολόγους της και ότι καταπολεμά την αμοιβαία αντίληψη των εχθρών: ένα μοντέλο ανοιχτότητας πιο κοντά στον Γέλτσιν και πολύ μακριά από τον Πούτιν.
Αυτές οι διαφορές μεταξύ φατριών έρχονται στο φως μόλις ξεκίνησε η στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου. Οι πρώτες συγκρούσεις σε αυτόν τον εσωτερικό πόλεμο σημειώθηκαν όταν ορισμένοι από τους προαναφερθέντες Ρώσους ολιγάρχες, όπως ο Φρίντμαν και ο Αλεκπέροφ και αργότερα ο Τίνκοφ ή ο Μορντάσοφ, αντιτάχθηκαν στην απόφαση να δράσει στρατιωτικά η Ρωσία στην Ουκρανία. Εντός της κυβέρνησης, ένα μήνα αργότερα, ο Ανατόλι Τσουμπάις, ειδικός εκπρόσωπος της κυβέρνησης Πούτιν και ιστορικός υψηλόβαθμος αξιωματούχος την περίοδο του Γέλτσιν, παραιτήθηκε λόγω της διαφωνίας του με την απόφαση του Προέδρου Πούτιν.
Ίσως η πιο εκπληκτική περίπτωση διαφωνίας με την απόφαση του Πούτιν είναι, λόγω της θέσης που κατέχει, αυτή του Ντμίτρι Πεσκόφ, Ρώσου διπλωμάτη και σημερινού γραμματέα Τύπου του Κρεμλίνου. Ορισμένοι ανεξάρτητοι Ρώσοι στρατιωτικοί αναλυτές αλλά με καλές διασυνδέσεις μέσα στο στρατιωτικό κατεστημένο, όπως ο δημοφιλής Μιχαήλ Ονουφριένκο ή ο Γιούρι Ποντολιάκ, ο διάσημος Ρώσος «routuber» που αναλύει τον πόλεμο στην Ουκρανία, και οι δύο πολύ παραγωγικοί στα κοινωνικά δίκτυα και στο Telegram, τον επεσήμαναν ως ένα από τα απείθαρχα στοιχεία του κύκλου που βρίσκεται πιο κοντά στον πρόεδρο, παρότι εκπρόσωπός του. Ο Πεσκόφ, υπό την επιφύλαξη διεθνών κυρώσεων, θα υποστήριζε μια μεγαλύτερη διπλωματική προσπάθεια για την επίτευξη επίλυσης της σύγκρουσης μέσω διαπραγματεύσεων. Θα μπορούσε να εξηγήσει τον λόγο για τον οποίο εξακολουθεί να παραμένει στη θέση του ως εκπρόσωπος για το γεγονός ότι η Προεδρία θέλει να δώσει μια εικόνα ενότητας εντός του Κρεμλίνου και ακλόνητης υποστήριξης για στρατιωτική επέμβαση.
Ακριβώς μία από τις κόρες του Πεσκόφ, η Ελιζαβέτα Πέσκοβα, με μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις, πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επίσης επηρεασμένη από τις κυρώσεις, θα ήταν μια από τις νεότερες και πιο σημαίνουσες φωνές της εναρκτήριας φατρίας, με μεγάλη προβολή, επίσης λόγω της όψης της επιρροής στα κοινωνικά δίκτυα. Αντιμέτωποι με αυτές τις αποκλίσεις μεταξύ των Πουτινιστών και των Συνεχιστών ενάντια σε ένα μέρος των πολιτικών, που αυξάνονται καθώς προχωρά η στρατιωτική επέμβαση, ορισμένοι βαριές θέσεις στους ρωσικούς πολιτικούς, οικονομικούς και διπλωματικούς κύκλους —όπως ο Μεντβέντεφ, ο σημερινός υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ ή ο ολιγάρχης Ρομάν Αμπράμοβιτς, οι δύο τελευταίοι πολύ κοντά στον Βλαντιμίρ Πούτιν - προσπάθησαν να μεσολαβήσουν μεταξύ των δύο αντίπαλων φατριών για να επιστρέψουν σε μια ισορροπημένη θέση, αλλά χωρίς επιτυχία μέχρι στιγμής.
Συμπεράσματα
Για όλα τα παραπάνω, παρατηρούνται εσωτερικοί πόλεμοι μεταξύ φατριών εντός των κέντρων εξουσίας στο Κίεβο και τη Μόσχα που όχι μόνο μπορούν να αποφασίσουν την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά μπορούν επίσης να σηματοδοτήσουν το μέλλον των αντίστοιχων προέδρων τους, Ζελένσκι και Πούτιν και το κρατικό μοντέλο για την Ουκρανία και τη Ρωσική Ομοσπονδία, ανάλογα με το αν κάθε μέρος έχει επιτύχει τους στόχους του μετά το τέλος της στρατιωτικής επέμβασης.
Για όλους αυτούς τους λόγους, πρέπει κανείς να είναι πολύ προσεκτικός στα πιθανά σενάρια και την εξέλιξη αυτών των εσωτερικών πολέμων τόσο κατά τη διάρκεια της ρωσικής στρατιωτικής επέμβασης στην Ουκρανία όσο και μετά την ολοκλήρωσή της, καθώς είτε ο Ζελένσκι είτε ο Πούτιν θα πρέπει να διαχειριστούν μια πολύ δύσκολη κατάσταση στο εσωτερικό. Όμως, ένα πράγμα φαίνεται σίγουρο: είτε κερδίσει είτε χάσει η Ρωσία, θα υπάρξουν εκκαθαρίσεις στη Μόσχα ό,τι κι αν γίνει.
