Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν είναι ο πρώτος πόλεμος που λαμβάνει χώρα κατά την εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά ίσως καμία άλλη σύγκρουση δεν έχει δει ποτέ τον διαδικτυακό και τον πραγματικό κόσμο τόσο έντονα συνυφασμένα.
Οι αναληθείς ισχυρισμοί για γενοκτονία και ότι οι αρχές στο Κίεβο υποστηρίζουν τον ναζισμό, είναι από τα πιο κοινά ψέματα που δημοσιεύονται στο διαδίκτυο εν μέσω της σύγκρουσης Ρωσίας-Ουκρανίας, σύμφωνα με ανάλυση.
Το NewsGuard , ένας οργανισμός με έδρα τις ΗΠΑ που παρακολουθεί την αξιοπιστία ειδήσεων και ιστοσελίδων πληροφόρησης, είπε ότι οι πηγές των ρωσικών κρατικών μέσων ενημέρωσης συνοδεύονται από λιγότερο γνωστούς ιστότοπους, για να προωθήσουν παραπλανητικές αφηγήσεις.
Από τις πρώτες στιγμές που τα ρωσικά στρατεύματα προέλασαν στα σύνορα της Ουκρανίας, οι ντόπιοι πολίτες έχουν τεκμηριώσει τις εμπειρίες τους με λεπτομέρεια στο Facebook, το Instagram, το Twitter και το TikTok παρέχοντας στον κόσμο ένα παράθυρο στις θριαμβευτικές και οδυνηρές στιγμές της ζωής τους υπό πολιορκία.
Οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχουν επίσης δεχθεί μια πλημμύρα παραπληροφόρησης που μοιράζονται τόσο μεμονωμένοι χρήστες όσο και οργανωμένες ομάδες, που σκοπεύουν να διαστρεβλώσουν τα γεγονότα επί τόπου. Η ρωσική κυβέρνηση έχει εμπλακεί σε μια περίπλοκη, και σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματική, εκστρατεία για να υπονομεύσει την αντίσταση της Ουκρανίας. Οι επίσημοι λογαριασμοί της Ουκρανίας έχουν επίσης κοινοποιήσει αμφίβολες πληροφορίες , αν και σε πολύ μικρότερο και λιγότερο συντονισμένο επίπεδο από τους Ρώσους.
Οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας έχουν λάβει επιθετικά βήματα, για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης από επίσημες ρωσικές πηγές. Τα ρωσικά κρατικά δίκτυα ειδήσεων RT και Sputnik, έχουν αποκλειστεί στην Ευρώπη στο Facebook, το Instagram, το TikTok και το YouTube.
Η Ρωσία αντέδρασε μπλοκάροντας την πρόσβαση στο Facebook και το Twitter και ψηφίζοντας έναν νέο νόμο, που απειλεί με φυλάκιση όποιον προωθεί αυτό που οι αρχές θεωρούν ως «ψευδείς ειδήσεις» σχετικά με τον πόλεμο. Αυτός ο νόμος ανάγκασε το TikTok , μαζί με πολλά δυτικά ειδησεογραφικά δίκτυα, να αναστείλουν την υπηρεσία τους στη Ρωσία.
Πολλοί πιστεύουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοήθησαν να δημιουργηθεί μια σαφής αφήγηση της σύγκρουσης, καθιερώνοντας τη Ρωσία ως τον αδιαμφισβήτητο επιτιθέμενο, παρά τις προσπάθειες της Μόσχας να χειραγωγήσει την αλήθεια.
Υποστηρίζουν επίσης, ότι η συνεχής ροή λογαριασμών πρώτου προσώπου από απλούς Ουκρανούς έχει εξανθρωπίσει τον αγώνα τους με τρόπο, που τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης συχνά αποτυγχάνουν να κάνουν. Αν και οι επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν, ορισμένοι πολιτικοί ειδικοί λένε ότι η κυριαρχία της Ουκρανίας στον πόλεμο για την αντίληψη του κοινού, μπορεί να έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να πειστούν οι δυτικές κυβερνήσεις να προσφέρουν ουσιαστική υλική υποστήριξη στην Ουκρανία και να επιβάλουν κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Για όλα τα οφέλη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι ερευνητές της παραπληροφόρησης ανησυχούν ότι η «ομίχλη του πολέμου» που δημιουργείται από τη ροή ψευδών πληροφοριών και στιγμών εκτός πλαισίου, καθιστά σχεδόν αδύνατη την παρακολούθηση γεγονότων στο έδαφος.
Η NewsGuard, είπε ότι είχε εντοπίσει και παρακολουθεί 114 διαδικτυακούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων πηγών ρωσικών κρατικών μέσων όπως το RT, το Sputnik και το Tass, αλλά προειδοποίησε ότι ιστότοποι χωρίς άμεσους συνδέσμους με το Κρεμλίνο, προωθούν ψευδές περιεχόμενο σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
«Η Ρωσία εφαρμόζει μια πολυεπίπεδη στρατηγική για την εισαγωγή, την ενίσχυση και τη διάδοση ψευδών και παραμορφωμένων αφηγήσεων σε όλο τον κόσμο, βασιζόμενη σε ένα μείγμα επίσημων πηγών κρατικών μέσων ενημέρωσης, ανώνυμων ιστοσελίδων και λογαριασμών και άλλων μεθόδων για τη διανομή προπαγάνδας που προωθεί τα συμφέροντα του Κρεμλίνου και υπονομεύει το αντιπάλους», ανέφερε η ανάλυση.
Το NewsGuard είπε, ότι τα μέσα που προωθούσαν την παραπληροφόρηση περιελάμβαναν ανώνυμους ιστότοπους, ιδρύματα και ιστότοπους έρευνας με απροσδιόριστη χρηματοδότηση.
