Μια πρόσφατη σύνοδος κορυφής υπογραμμίζει την επεκτεινόμενη προσπάθεια επιρροής της Τουρκίας στην Αφρική, καθώς Ηγέτες από περισσότερες από δώδεκα αφρικανικές χώρες, παρευρέθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής Σύμπραξης Τουρκίας-Αφρικής στην Κωνσταντινούπολη τον περασμένο Δεκέμβριο.
Drones, σχολεία και εμπορικές διαδρομές
Για την Τουρκία, δεν είναι μόνο ότι η Αφρική είναι μια ήπειρος ευκαιριών, αλλά ότι είναι το αποτέλεσμα μιας πιο φιλόδοξης εξωτερικής πολιτικής και ενός παγκόσμιου πλαισίου, που χαρακτηρίζεται από γεωπολιτικό ανταγωνισμό.
Σε επίπεδο λόγου, η Άγκυρα αναμειγνύει πτυχές του παραδοσιακού Τρίτου Κόσμου –ως μια χώρα αποκομμένη από την αποικιακή ιστορία της ηπείρου– με στοιχεία ενός ανθρωπιστικού ισλαμισμού . Στην πράξη, ο Ερντογάν έχει ανοίξει το δρόμο του με μια στρατηγική ήπιας δύναμης (soft power), αν και το σκληρό με τη μορφή στρατιωτικών βάσεων ή πωλήσεων όπλων, αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα.
Η Ήπειρος προσφέρει μια σειρά από μοναδικές νέες ευκαιρίες . Οικονομικά είναι πηγή ενέργειας και άλλων πρώτων υλών. Είναι επίσης μια αγορά σε άνοδο, χάρη στον δημογραφικό της δυναμισμό και τα αυξανόμενα κίνητρα για επενδύσεις, για παράδειγμα, όσον αφορά τις υποδομές ή την κατασκευή κατοικιών.
Σε διπλωματικό επίπεδο, τα 54 ανεξάρτητα κράτη της Αφρικής αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη πηγή ψήφων σε διεθνείς οργανισμούς, όπως τα Ηνωμένα Έθνη. Όσον αφορά την ασφάλεια, αρκετές αφρικανικές χώρες αυξάνουν τις αγορές όπλων τους ή απαιτούν στρατιωτική συνεργασία. Αυτός είναι ο χώρος στον οποίο η Ρωσία πρωτοστάτησε και όπου η Τουρκία προσπαθεί να βρεί τη θέση της.
Οπλισμένος με δοκιμασμένα drones, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν εμβαθύνει τους αμυντικούς δεσμούς με τις αφρικανικές χώρες, με πλήθος Αφρικανών ηγετών να θέλουν να αγοράσουν στρατιωτικό υλικό σε φθηνότερες τιμές και με λιγότερες συμβατικές υποχρεώσεις.
Από το Κέρας της Αφρικής μέχρι το Σαχέλ, μπορεί επίσης να παρατηρηθεί ξεκάθαρα μια από τις καινοτομίες της τουρκικής δέσμευσης στην Αφρική: η προβολή της ως στρατιωτική δύναμη, με τα drones ως το πιο ορατό χαρτί.
Η Άγκυρα έχει ήδη μια στρατιωτική βάση στη Σομαλία και το Μαρόκο και η Τυνησία φέρεται, να παρέλαβε την πρώτη τους παράδοση τουρκικών μαχητών drones τον Σεπτέμβριο.
Η Αγκόλα έγινε η τελευταία που εξέφρασε ενδιαφέρον για μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (UAV) κατά την πρώτη επίσκεψη του Ερντογάν στη χώρα της Νότιας Αφρικής τον Οκτώβριο.
Η Τουρκία τον Αύγουστο, υπέγραψε επίσης μια υπόσχεση στρατιωτικής συνεργασίας με τον πρωθυπουργό της Αιθιοπίας Abiy Ahmed, ο οποίος έχει εμπλακεί σε πόλεμο με τους αντάρτες Tigrayan τον περασμένο χρόνο.
Η Τουρκία φέρεται να έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο 37 στρατιωτικών γραφείων σε ολόκληρη την Αφρική συνολικά, σύμφωνα με τον επιβεβαιωμένο στόχο του Ερντογάν να τριπλασιάσει τον ετήσιο όγκο εμπορίου με την ήπειρο στα 75 δισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα χρόνια.
Τον 21ο αιώνα οι αφρικανικές χώρες έχουν μεγαλύτερο ρόλο
Και αυτό ακριβώς είναι το χαρτί που προσπαθεί να παίξει η Τουρκία, η οποία παρουσιάζεται στους Αφρικανούς και προσφέρει ελκυστικές προτάσεις στις αναδυόμενες αφρικανικές μεσαίες τάξεις ως μεγαλύτερες διευκολύνσεις στην απόκτηση βίζας, αεροπορικές συνδέσεις, οπτικοακουστική παραγωγή (οι περίφημες σαπουνόπερες) ή εκπαιδευτικές υποδομές.
Εάν η Αφρική καταλαμβάνει έναν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στον κατάλογο των προτεραιοτήτων της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, αυτό οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων: την αντίληψη ότι η Αφρική είναι ένας χώρος ευκαιριών, η συνειδητοποίηση ότι εκεί λαμβάνει χώρα γεωπολιτικός ανταγωνισμός και, όχι λιγότερο σημαντικό, γιατί η φιλοδοξία της Τουρκίας μεγαλώνει.
Η Τουρκία από 12 πρεσβείες στην Αφρική το 2002 έφτασε στις 43 σήμερα. Ο εμπορικός όγκος με την υποσαχάρια Αφρική πολλαπλασιάστηκε επί οκτώ την ίδια περίοδο και οι αφρικανικοί προορισμοί της Turkish Airlines αυξάνονταν, φτάνοντας τις 58 τακτικές συνδέσεις που προσφέρουν σήμερα από την Άγκυρα με διάφορους θύλακες της ηπείρου. Σε πολιτικό επίπεδο, τα επίσημα ταξίδια στο ανώτατο επίπεδο έγιναν πιο συχνά, με τον Ερντογάν να έχει επισκεφτεί 28 αφρικανικές χώρες από το 2003.
Ωστόσο, η πολιτική αλλαγή που σημειώθηκε στο Σουδάν τον Απρίλιο του 2019, έθεσε σε κίνδυνο το τουρκικό στοίχημα και προς το παρόν φαίνεται ότι οι χώρες του Κόλπου και η Αίγυπτος, έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή στο Χαρτούμ.
Αλλά είναι στον τομέα της ασφάλειας που η παρουσία της Άγκυρας στο Σαχέλ, προκαλεί τη μεγαλύτερη συζήτηση. Η τουρκική βούληση να συμβάλει σε ειρηνευτικές διαδικασίες όπως αυτή στο Μάλι ή σε στρατιωτικές πρωτοβουλίες όπως το G5 και, κυρίως, στην επίτευξη διμερών αμυντικών συμφωνιών με τον Νίγηρα ή την πώληση θωρηκτών και μη επανδρωμένων αεροσκαφών στη Μπουρκίνα Φάσο, έχουν προκαλέσει τεράστιες υποψίες στη Γαλλία ή σε χώρες του Κόλπου όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Στην πραγματικότητα, το Άμπου Ντάμπι ισχυρίστηκε ακόμη και τον Αύγουστο του 2020 ότι η Άγκυρα επανεξόπλιζε ένοπλες ομάδες στην περιοχή, για να αποκτήσει μεγαλύτερο έλεγχο στους φυσικούς πόρους, ενώ ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, κατηγόρησε ανοιχτά την Τουρκία τον Νοέμβριο του 2020, ότι υπονομεύει τους γαλλικούς δεσμούς με τις χώρες της περιοχής της Σαχελίας, ενθαρρύνοντας τη «μετα-αποικιακή δυσαρέσκεια».
Ενώ πολλοί Αφρικανοί βλέπουν την Τουρκία ως έναν ενδιαφέροντα εταίρο, η Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, την αντιλαμβάνονται είτε ως ανταγωνιστή είτε, ακόμη χειρότερα, ως αποσταθεροποιητικό παράγοντα.
