Η περιοχή της Μέσης Ανατολής έχει επικεντρωθεί στην προσέγγιση, μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας εδώ και αρκετό καιρό. Οι συνομιλίες, που ξεκίνησαν στις αρχές του 2021 με το τέλος του αποκλεισμού του Κατάρ και τη συμμετοχή υψηλόβαθμων στελεχών του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας, υπό τη διαμεσολάβηση του Ιράκ, δημιούργησαν μια αισιόδοξη ατμόσφαιρα στην περιοχή. Ακόμη και η άνοδος της πτέρυγας «των γερακιών» στην ιρανική πολιτική σκηνή, με τις εκλογές που διεξήχθησαν στο Ιράν τον Ιούνιο, δεν φάνηκε να εμποδίζει την προσέγγιση των δύο παραγόντων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Καζάνι που βράζει η ΝΑ Μεσόγειος λόγω του φυσικού αερίου- Το Ιράν μέσω της Χεζμπολάχ απειλεί ευθέως το Ισραήλ
Μπορεί να λεχθεί ότι η προσέγγιση Ιράν-Σαουδικής Αραβίας, προχωρά παράλληλα με τις εξελίξεις που σημειώνονται σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο. Ενώ η πιο σημαντική εξέλιξη σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι οι προσπάθειες των ΗΠΑ να μειώσουν τον ρόλο τους στην αρχιτεκτονική ασφάλειας του Κόλπου, η πιο σημαντική εξέλιξη σε περιφερειακό επίπεδο, είναι οι ριζικές αλλαγές στα συμφέροντα και τις αντιλήψεις απειλών και των δύο παραγόντων.
Ζήτημα ασφάλειας του Κόλπου
Στην περίοδο μετά το 2010, η αρχιτεκτονική ασφάλειας του Κόλπου γνώρισε ριζικές αλλαγές. Η επανάσταση του σχιστολιθικού φυσικού αερίου που σημειώθηκε σε αυτή τη διαδικασία και το αυξανόμενο βάρος παραγόντων όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία, στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας όχι μόνο εξάλειψε την εξάρτηση των ΗΠΑ από τους περιφερειακούς ενεργειακούς πόρους, αλλά μείωσε επίσης τη σημασία των χωρών του Κόλπου στον κόσμο πολιτική. Σε αυτή τη διαδικασία, η «επικίνδυνη» άνοδος της Κίνας και οι προσπάθειες αναδιοργάνωσης της παγκόσμιας τάξης, σύμφωνα με τις δικές της προτεραιότητες, αποκάλυψαν επίσης μια προσέγγιση στη Δύση ότι η Κίνα πρέπει να είναι ισορροπημένη.
Το Σύμφωνο AUKUS, το οποίο περιλαμβάνει επίσης πυρηνική συνεργασία μεταξύ Αυστραλίας-Ηνωμένου Βασιλείου-ΗΠΑ, που καθιερώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 με πρωτοβουλίες της κυβέρνησης Τζο Μπάιντεν, συμβολίζει την εφαρμογή της στρατηγικής Pivot, που αναπτύχθηκε κατά την εποχή του Μπαράκ Ομπάμα από τον Αντιπρόεδρο του Ομπάμα Μπάιντεν. Το αποτέλεσμα όλων αυτών των εξελίξεων για τους παράγοντες στην περιοχή του Κόλπου, ήταν η μείωση των εγγυήσεων ασφαλείας των ΗΠΑ.
Η ασυμμετρία ισχύος μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας, προκύπτει από δημογραφικούς, γεωπολιτικούς, οικονομικούς, στρατιωτικούς και ιδεολογικούς παράγοντες, Αυτές τις μέρες, όταν η ομπρέλα ασφαλείας των ΗΠΑ είναι κλειστή, αναγκάζει τη διοίκηση της Σαουδικής Αραβίας να αναζητήσει νέες. Σε αυτήν την περίοδο που η ομπρέλα ασφαλείας των ΗΠΑ κλείνει αργά, ο ενθουσιασμός της Κίνας να καλύψει το κενό ισχύος στην περιοχή του Κόλπου, είναι μια άλλη εξέλιξη που κάνει τους Σαουδάραβες νευρικούς. Διότι εάν η Κίνα, γίνει ο κορυφαίος παράγοντας της περιφερειακής ασφάλειας σύντομα, θα αναπτύξει καλές σχέσεις με το Ιράν και όχι με τους Σαουδάραβες.
Η αποδοχή του Ιράν, ως πλήρους μέλους του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης με επικεφαλής την Κίνα τις προηγούμενες εβδομάδες, είναι σημαντική, καθώς δείχνει ότι εάν η Κίνα αναγκαστεί να επιλέξει μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, θα προτιμήσει το Ιράν.
Ο ενθουσιασμός της Τουρκίας να καλύψει το κενό εξουσίας στην περιοχή του Κόλπου, είναι μια άλλη εξέλιξη που κάνει τους Σαουδάραβες νευρικούς.
Αλλαγή ισορροπιών
Εκτός από τις μακροπρόθεσμες αλλαγές στην παγκόσμια πολιτική ατμόσφαιρα, που αναφέρονται παραπάνω και οι οποίες μπορούν επίσης να χαρακτηριστούν ως "συστημικές", σημειώθηκε πρόσφατα μια σοβαρή αλλαγή στις περιφερειακές συνθήκες και ισορροπίες στην περιοχή του Κόλπου. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) και της Σαουδικής Αραβίας, οι δυσκολίες που αντιμετώπισε η Σαουδική Αραβία στην κρίση της Υεμένης και η αφόρητη επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών του Ιράν, επιβάλλουν ριζικές αλλαγές στις περιφερειακές ισορροπίες.
Ο άξονας ΗΑΕ-Σαουδικής Αραβίας, ο οποίος δημιουργήθηκε με βάση το κοινό συμφέρον για τη διατήρηση του περιφερειακού status quo κατά τη διαδικασία της Αραβικής Άνοιξης, άρχισε πρόσφατα να σπάει με τον ανταγωνισμό και των δύο φορέων στην περιφερειακή αρένα. Η συμμαχία μεταξύ των ΗΑΕ και της Σαουδικής Αραβίας, που έγιναν σύμμαχοι με την άνοδο του Σαλμάν στον θρόνο της Σαουδικής Αραβίας, εξελίχθηκε πρόσφατα σε ανταγωνισμό.
Μπορεί να ειπωθεί, ότι αυτή η οικονομική αντιπαλότητα μεταξύ των Σαουδαράβων και των ΗΑΕ, είναι μια σημαντική εξέλιξη που ανοίγει το δρόμο για την προσέγγιση Ιράν-Σαουδικής Αραβίας. Επειδή τα ΗΑΕ είναι επί του παρόντος, ο μεγαλύτερος περιφερειακός εμπορικός εταίρος του Ιράν και το Ιράν εξάγει τις περισσότερες εξαγωγές στα ΗΑΕ. Είναι γνωστό, ότι οι εξαγωγές του Ιράν προς τα ΗΑΕ είναι οι εξαγωγές του Ιράν προς την Κίνα. Το Ιράν, το οποίο δεν μπορεί να εξάγει στην Κίνα λόγω κυρώσεων, στέλνει πρώτα τα προϊόντα του στα ΗΑΕ και από εκεί τα ιρανικά προϊόντα, επανεξάγονται στην Κίνα.
Στην πραγματικότητα, διέρρευσε στον Τύπο ότι κατά τη διάρκεια των συνομιλιών Ιράν-Σαουδικής Αραβίας, συζητήθηκε η πώληση ιρανικού πετρελαίου μέσω σαουδαραβικών καναλιών σε αντάλλαγμα για τον τερματισμό των επιθέσεων από την Υεμένη στη Σαουδική Αραβία. Τέλος, οι Σαουδάραβες θέλουν να προστατεύονται από επιθέσεις, με βάση την Υεμένη πλησιάζοντας το Ιράν. Αυτό δείχνει, ότι το Ιράν κατάφερε να χρησιμοποιήσει τα πυρηνικά όπλα και την κρίση στην Υεμένη, ως παράγοντα πίεσης για την επίτευξη των περιφερειακών του στόχων.
Η άποψη του θέματος από τη σκοπιά του Ιράν είναι αρκετά διαφορετική. Το Ιράν περνά δύσκολες στιγμές στον οικονομικό τομέα, λόγω των κυρώσεων που του επιβλήθηκαν. Ο İbrahim Reisi, ο οποίος εξελέγη πρόσφατα στην προεδρία, έχει υποχρέωση να γράψει μια νέα ιστορία. Ο συντομότερος τρόπος για να μετριαστεί η διεθνής πίεση που ασκείται στο Ιράν, είναι να τερματιστεί ο ανταγωνισμός με τους περιφερειακούς παράγοντες, τουλάχιστον για να διασφαλιστεί η διαμόρφωση μιας μετριοπαθούς πολιτικής ατμόσφαιρας.
Επειδή το Ιράν συνεχίζει έναν πολύ δαπανηρό πόλεμο πληρεξουσίων στην περιοχή, από τον πόλεμο Ισραήλ-Χεζμπολάχ το 2006. Αυτός ο πόλεμος εξαντλεί τους σπάνιους πόρους του Ιράν, που χρειάζεται να δαπανήσει για την εθνική ευημερία και ανάπτυξη.
Αν και το ιρανικό καθεστώς, υπερηφανεύεται για τις πυρηνικές δραστηριότητες και τους πολέμους αντιπροσώπων που διεξάγονται με βάση την πολιτική και ιδεολογική επιρροή στον σιιτικό πληθυσμό σε όλη την περιοχή, η επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών αποδυναμώνει τη νομιμότητα του καθεστώτος στο εσωτερικό. Η ανάγκη της Τεχεράνης για μια ειρηνική περιφερειακή ατμόσφαιρα, είναι ένας από τους σημαντικότερους λόγους για την προσέγγιση Ιράν-Σαουδικής Αραβίας αυτές τις μέρες.
